1 mijë vjet aktivitet diellor – Çfarë thonë të dhënat mbi dinamikën e tij në raport me Tokën?!
Ajo që ndodh brenda Diellit mund të studiohet vetëm indirekt, dhe vetëm duke filluar nga ajo që vërehet në sipërfaqen e tij. Njollat e diellit janë një shembull i kësaj: ato janë zona të sipërfaqes së Diellit që dallohen nga ato fqinje sepse janë më të errëta, për shkak të temperaturës më të ulët dhe aktivitetit më të madh magnetik; pas suksesit të tyre është e mundur të dimë diçka më shumë për atë që ndodh brenda yllit tonë: sa më shumë njolla dielli të duken në sipërfaqen e Diellit, aq më aktiv është Dielli, madje edhe në rajonet më të thella. Megjithëse njollat e diellit janë njohur që nga kohërat antike, ato janë dokumentuar vetëm në detaje që nga shpikja e teleskopit rreth 400 vjet më parë. Falë vëzhgimeve të bëra në këto katër shekuj, ne e dimë se numri i njollave ndryshon në cikle të rregullta prej njëmbëdhjetë vjetësh dhe se, për më tepër, ka periudha të aktivitetit të fortë diellor që alternohen me periudha të aktivitetit të dobët, periudha të cilat, sipas disa studimeve, gjithashtu mund të ketë një ndikim në klimën në Tokë.
Si aktiviteti diellor i zhvilluar para 400 viteve më parë ka qenë deri tani i vështirë për t’u rindërtuar, por një studim i fundit nga një grup kërkimor ndërkombëtar ishte në gjendje të rindërtonte ciklin 11-vjeçar të Diellit deri në vitin 969 Pas Krishtit duke përdorur matjet e përqendrimit të karbonit radioaktiv të pranishëm në unaza pemësh. Studimi është botuar në Nature Geoscience.
Për të rindërtuar aktivitetin diellor gjatë një mijëvjeçari, studiuesit përdorën arkivat me unaza pemësh nga Anglia dhe Zvicra. Në ato unaza, mosha e të cilave mund të përcaktohet saktësisht duke numëruar vetë unazat, ekziston një fraksion i vogël i karbonit radioaktiv, karboni-14 (radiokarboni). Të dhënat e gjysmës së jetës (d.m.th. Koha e nevojshme për radioaktivitetin për t’u përgjysmuar) të izotopit C-14, rreth 5,570 vjet, na lejon të nxjerrim koncentrimin e karbonit radioaktiv në atmosferë kur të jetë formuar një unazë e caktuar rritjeje. Meqenëse karboni radioaktiv prodhohet kryesisht nga grimcat kozmike, të cilat nga ana e tyre mbahen larg Tokës në një masë më të madhe ose më të vogël nga fusha magnetike e Diellit, është e mundur të nxirret përfundimi se në cilat vite ai ka qenë pak a shumë aktiv.
Nga rindërtimi ishte e mundur të konfirmohej rregullsia e ciklit njëmbëdhjetë vjeçar si dhe madhësia e atij cikli, d.m.th. sa aktiviteti diellor ishte më intensiv ose më i dobët se mesatarja. Matjet gjithashtu konfirmuan ngjarjen e protonit të energjisë diellore të vitit 993, të zbuluar në vitin 2015. Në atë rast, protonet shumë të shpejtuar nga Dielli arritën në Tokë gjatë një shpërthimi diellor duke shkaktuar një mbiprodhim të lehtë të C-14. Përveç kësaj, prova u zbulua edhe për dy ngjarje të tjera ende të panjohura që duhet të kishin ndodhur në 1052 dhe 1279. Nga një pikëpamje historike nuk ka gjurmë të ngjarjeve të tilla, sepse atëherë nuk kishte teknologji që mund të dëmtoheshin, si në rastin të ditëve tona. Dhe nuk pati asnjë efekt mbi njeriun dhe mjedisin. Por duke zbuluar tre ngjarje në një distancë mesatare prej rreth një shekulli mund të tregojë se këto fenomene mund të jenë më të shpeshta nga sa mendohej. Nuk ka dyshim se nëse do të ndodhnin sot ato mund të kishin pasoja shumë të rënda. (Focus)
Edel Strazimiri / SCAN
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.