A do ketë “dritë” në fundin e tunelit të Llogarasë? – SCAN MAGAZINE

Nga Dosti Banushi

Trëndafili çel nga ferrat. Transformime të rëndësishme ngjizen në tragjedi të mëdha. Kështu, aksidenti fatal i vitit 1989, përveç dhimbjes së madhe, i dha kombit tonë një ide të re. Në atë vit, autobusi që transportonte disa të rinj për ekskursion humbi kontrollin në Qafën e Llogarasë, në një prej rrugët më të rrezikshme të Shqipërisë, duke i marrë jetën 20 studentëve. Po në atë vit kur humbën jetën ata të rinj, u gjet ideja e ndërtimit të një tuneli që depërtonte mes malit të Llogarasë.

Që kur është dëshiruar si projekt, realizimi i Tunelit të Llogarasë është premtuar disa herë. Por më konkretisht, ka qenë qeveria Rama që e ka përfshirë në projektet e saj të vizionit qeverisës. Fillimisht në një prezantim për buxhetin e Vlorës, në vitin 2018 Kryeministri Rama shprehu planet e qeverisë së tij për të realizuar projektin. “Për mua është shumë e rëndësishme që do të fillojmë rrugën Orikum-Llogara dhe ministri duhet të mbajë zotimin për tunelin.”, është shprehur ai. Më tej, në një intervistë për Euronews Albania më 26 dhjetor të 2019-ës, Ministrja e Infrastrukturës, Belinda Balluku theksoi gjithashtu planet e qeverisë së për ndërtimin e tunelit. “Tuneli i Llogarasë, mendojmë se do nisë në mesin e muajit shkurt. Vepra do ndërtohet me skemën Partneritet-Publik-Privat”, deklaroi Balluku. Tuneli i Llogarasë u fut në fundin e vitit 2019 në mbledhjen e Kabinetit Qeveritar si ndër prioritetet kryesore të qeverisë për vitin 2020. Ndërkohë së fundmi, më 18 prill të 2020 në një raportim para deputetëve socialist, ish-ministri i Infrastrukturës Damian Gjiknuri ka theksuar se tuneli do të ndërtohet me PPP. ”Për Llogaranë në planet tona është bërja e një tuneli, për të cilin do të shikojmë një variant të kombinimit me Partneritet-Publik-Privat dhe me mbështetje nga shteti”, është shprehur ish ministri.

Megjithatë, sikurse u vërejt edhe në prezantimin e projektit këto ditë, qeveria ka ndërruar mendje, dhe plani tanimë është që tuneli të ndërtohet tërësisht me buxhetin e shtetit, ndërkohë që shkurti ka kaluar dhe punimet infrastrukturore ende nuk kanë nisur, jo më të kenë përfunduar.

Edhe pse nuk dihet cilat janë arsyet specifike që e shtynë qeverinë të heq dorë nga projekti me PPP, të paktën zyrtarisht, dihet se situata ka ndryshuar rrënjësisht me datë 11 qershor. Nëpërmjet një VKM-je, qeveria i akordoi Ministrisë së Infrastrukturës 150 milionë lekë që do të përdoreshin për të rishikuar studimin e fiziblitetit për tunelin e Llogarasë dhe ndërtimin e detajuar të projektit inxhinierik. Në vendim përcaktohej se ky fond do të përballohet nga fondi rezervë i buxhetit të shtetit, i miratuar për vitin 2020.

Me datë 19 qershor Ministria e Infrastrukturës hap zyrtarisht tenderin për kompanitë e interesuara për të ndërtuar projektin e tunelit të Llogarasë.  Në njoftimin e publikuar nga ky dikaster u bë me dije se kompania fituese do të duhet të hartojë projektin dhe të detajojë zbatimin e tij, duhet të hartojë preventivat përfundimtarë, studimin e fizibilitetit, dhe studimin e ndikimit mjedisor. MIE në këtë njoftim gjithashtu theksonte se kushdo kompani që do fitonte tenderin, duhej të kishte gati projektin brenda 6 muajsh. Fondi limit që do të vihet në dispozicion nga buxheti i shtetit për të përfunduar projektin në letër është 625,000,000 lekë, pa TVSH.

Qafa e Llogarasë është padyshim një rrugë problematike. Sa herë ka reshje të shumta shiu ose dëbore, ky aks bëhet i paaksesueshëm, duke penguar kështu veprimtaritë lokale por dhe nacionale. Por jo vetëm kaq. Qafa e Llogarasë i kushton kohë çdo transportuesi, qoftë autoveture, qoftë autobusi. Koha sigurisht, përkthehet në para. Rrezikshmëria e tepërt dhe koha e gjatë që të merr kjo rrugë i rëndon shumë zonave turistike përreth, e rrjedhimisht rruga bëhet pengesë për çeljen e të gjithë potencialit turistik të jugut të vendit.

Por nuk janë vetëm këto arsyet pse një tunel në Llogara është i domosdoshëm. Projekti i kërkuar është një përbërës kryesor i SH8. Autostrada SH8 lidh Fierin, Vlorën dhe Sarandën nga veriu në jug, dhe është rruga më e rëndësishme kombëtare në bregdetin e Jugut të Shqipërisë. Pas përfundimit të këtij projekti, distanca hapësinore midis qyteteve bregdetare shqiptare, veçanërisht midis atyre në bregdetin jugor si Vlora dhe Saranda do të shkurtohet, në mënyrë që të mundësohet një ndërlidhje më e mirë midis këtyre qyteteve, të ndërtohet një rrip ekonomik bregdetar në Shqipëri dhe të promovohet zhvillimi i përgjithshëm dhe i shpejtë i turizmit, ekonomisë dhe shoqërisë së vendit.

Megjithatë, për të kuptuar më mirë rëndësinë e këtij projekti, është e rëndësishme të përmenden disa detaje. Tuneli i Llogarasë ndodhet në Shqipëri, si rrugë kalimi nga Vlora në Sarandë në pjesën e turistike të bregdetit Jon. Tuneli ndodhet rreth 20 km në jug të qytetit të Vlorës dhe fillon rreth 500 m në veri perëndim të urës së Shën Eliza që lidhet në fundin e lotit 1 dhe përfundon rreth 1.4 km në perëndim të urës së Palasës. Gjatësia e rrugës arrin në 7.4 km, duke përfshirë tunelin rreth 5.7-6.0 km i gjatë dhe dy urat. Përkatësisht ura e parë fillon rreth 500-700m pas daljes se tunelit me gjatësi totale rreth 60 metra dhe ura e dytë fillon rreth 1 km nga ura e parë me gjatësi rreth 120 m. Tuneli është i gjerë 12.8 m dhe përbëhet nga dy korsi 3.5 metra të gjera, dy kuneta 2×0.25m, dy trotuar 2×0.85m, si dhe tunel emergjence. Ndërkohë, automjetet përgjatë tunelit parashikohen të lëvizin me shpejtësi një 50-80 km/orë me një karanxhatë me dy sens lëvizje. Nëse rruga për në Sarandë tani bëhet për 55 minuta, me tunelin do të bëhet nga 7 deri në 10 minuta. Referuar studimeve të deri më tanishme, zona e Llogarasë përmban terrenin më të ndërlikuar ku mund të ndërtohet një tunel, e kjo duket dhe nga fakti që vetëm për të hartuar projektin në letër, janë kërkuar 7.5 milionë dollarë.

Për të përcaktuar nëse ekonomia shqiptare mund të gjejë dritë pas përfundimit të Tunelit të Llogarasë, veçse një detajimi të rëndësisë së projektit, një analizë kosto-përfitim është e domosdoshme. Fatkeqësisht, në këtë fazë të projektit, një analizë e tillë është e pamundur. Kjo për shkak se studimi i fizbibilitetit dhe projekti inxhinierik pritet të përfundojnë në dhjetor, e deri më atëherë nuk mund të ketë një shifër zyrtare të kostos së Tunelit të Llogarasë. Megjithatë, një qëmtim i analizës kosto-përfitim mund të bëhet që tani.

Sa i përket kostove, dihet vetëm që ato do të mbulohen nga buxheti i shtetit, e pas ndërtimit, rruga do të jetë me pagesë. A do të vlejë kjo pagesë për të mirëmbajtur rrugën, apo për të shlyer në afatgjatë koston e projektit në tërësi, kjo ende nuk është bërë publike. Por publike janë bërë pritshmëritë që kanë autoritetet mbi përfitimet që i sjell kjo rrugë e re kombit shqiptar.

Ministrja Balluku në fjalën e mbajtur gjatë hapjes së tenderit është shprehur se ndikimi i drejtpërdrejt në ekonominë vendase i kësaj rruge të re pritet të jetë nga 550 deri në 650 milionë euro, duke krijuar gjithashtu 11 mijë e 600 vende pune. Lehtësitë që sjell Tuneli i Llogarasë do të bëjë që zona të transformohet nga një zonë me trafik të limituar, 3000 makina në ditë, në një zonë me trafik të hapur, 10 mijë makina në vit. Kombinimi i tunelit me segmentin Dukat-Orikum dhe aeroportin që pritet të ndërtohet në Vlorë gjithashtu do të zhvillojë transportit tregtar nga jugu në qendër apo anasjelltas dhe infrastrukturën turistike. Gjithashtu, ky tunel do të fuqizojë imazhin e Shqipërisë turistike, pasi jugu është një zonë ku interesi është i gjithanshëm, me histori, trashëgimi dhe akoma mbetet një thesar i pazbuluar, ose sikurse e quan dhe ‘Lonely Planet’, vendi i fundit me natyrë të egër në Evropë.

Megjithatë, me prezantimin e këtij projekti, në median online në Shqipëri është ngritur një shqetësim kryesor: Pse me buxhetin e shtetit? Pse me buxhetin e shtetit, në një kohë kur, sipas BIRN, për shkak të tërmetit dhe pandemisë, ekonomia shqiptare do të tkurret në skenarin më të mirë me 9%, në një kohë kur qeveria po merr borxh për të shlyer pagat, dhe në një kohë kur bizneset kërkojnë një paketë të tretë financiare si ndihmesë për të kapërcyer krizën.

Shumë ekspertë argumentojnë se ndërkohë që injektimi i stimujve ekonomik apo financiar, pagimi i pagave për punëtorët, mbështetja e bizneseve më të rrezikuara dhe mbajtja në jetë e ndërmarrjeve janë përparësi të rëndësishme në afatshkurtër, këto masa nuk përbëjnë zgjidhje në afatgjatë. Një praktikë e njohur që i jep përfundimisht zgjidhje krizave ekonomike është rritja e shpenzimeve infrastrukturore. Në një studim të vitit 2014, Fondi Monetar Ndërkombëtar tregon se çdo shpenzim infrastrukturor në 1% të PBB shoqërohet me 0.4% rritje të PBB në atë vit dhe 1.5% rritje 4 vite më pas. Një masë e tillë raportohet se do të ndiqet dhe nga presidenti i SHBA, Dondald Trump, me një projekt të administratës së tij që kërkon të shpenzojë 1 triliard dollarë për të ndërtuar infrastrukturë të re në Amerikë. Ky projekt i administratës është shoqëruar me kritika pozitive nga ekspertët, ku dhe Naeem Aslam, analist kryesor i tregut në Avatrade, është shprehur se implementimi i kësaj mase do të zgjidhte përfundimisht krizën ekonomike shkaktuar nga pandemia në SHBA.

Kështu, edhe pa pasur një pasqyrë të qartë të analizës kosto-përfitim, të paktën në një qëmtim teorik, shpenzimi për Tunelin e Llogarasë do të jetë i justifikueshëm. Absolutisht e rëndësishme do të jetë mënyra si implementohet ky projekt dhe siguria se paratë që do të shpërndahen për të, do të shkojnë në kanalet e duhura ekonomike. Megjithatë, nëse gjithçka shkon mirë, drita në fund të tunelit të Llogarasë do të ndriçojë jo vetëm për qytetarët, por dhe për ekonominë shqiptare.

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.