‘Ari nënujor’ – Lufta e heshtur për të krijuar miniera në fund të oqeaneve!

Ndeshja e parë luhet në ishullin Nauru. Industria minerare po bën presion për qasje në botën nënujore, ndërsa shkenca po bën thirrje për një moratorium në mënyrë që të mos shkatërrojë habitatet natyrore.

Nëse do të pyeteshit bosh çfarë është Nauru, me siguri nuk do të dini si t’i përgjigjeni. Megjithatë, ky shtet i vogël mikronesian mund të ketë hapur dyert për një revolucion që ka të ngjarë të mbahet mend për një kohë të gjatë: fillimi i minierave të dyshemesë së oqeanit. Një kufi i ri i mbrojtur nga disa si e ardhmja e teknologjisë dhe ekonomisë së gjelbër, dhe i konsideruar nga të tjerët, në vend të kësaj, si një kërcim i rrezikshëm në errësirë, i cili rrezikon të shkatërrojë disa nga ekosistemet e fundit (ose pothuajse) të pakontaminuar të planetit tonë.

I këtij opinioni të dytë është IUCN, ose bashkimi ndërkombëtar për ruajtjen e natyrës, i cili gjatë kongresit të tij vjetor të mbajtur në Marsejë sapo ka votuar një rezolutë, me një shumicë dërrmuese, për të kërkuar një moratorium mbi operacionet e minierave në fund të oqeanit.

Mikronezia në qendër të gjeopolitikës

Çfarë roli luan Nauru, republika më e vogël e pavarur në botë, në betejën që po zhvillohet rreth nxitimit të ri të arit nënujor?  Është e lehtë të thuhet: në qershor qeveria zyrtarisht i kërkoi autoritetit ndërkombëtar të shtratit të detit (ose Isa, një organ i themeluar nga Kombet e Bashkuara për të kontrolluar të gjitha aktivitetet që lidhen me mineralet e pranishme në shtratin ndërkombëtar të detit) për të përshpejtuar procesin e vendimmarrjes në lidhje me rregulloret që do të duhet të rregullojnë aktivitetet minerare në fundin e oqeanit nga palët private.

Një kërkesë në dukje e padëmshme, e cila megjithatë nxiti një klauzolë pak të njohur të Konventës së Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtën e Detit, e cila tani i jep ISA-s vetëm dy vjet për të miratuar rregulloret mbi këtë temë, duke dështuar e cila, në fund të afatit Nauru dhe partneri industrial në këtë sipërmarrje, firma kanadeze Deep Green (e quajtur së fundmi The Metal Company), do të marrë një dritë jeshile (të përkohshme, por detyruese) për aktivitetet e tyre minerare.

Në thelb, nëse nuk arrihet një marrëveshje në dy vitet e ardhshme, është e mundur që shumë shtete të ndjekin shembullin e Naurus, duke i lënë vendin shfrytëzimit të shtratit të oqeanit në një shkallë të madhe, në mungesë të ndonjë legjislacioni ndërkombëtar. Me çfarë rreziqesh? Varet se kë pyet. Deep Green, për shembull, është një kompani që e bën ekologjinë flamurin e saj dhe dëshiron të nxjerrë mineralet e ruajtura në nyjet polimetale (formacione minerale që mbulojnë fundin e oqeanit, të pasura me kobalt, nikel, bakër dhe metale të tjera të rralla) për të marrë lëndë të parë me të cilat të bëhen bateri për makina elektrike. Qëllimi, zyrtarisht, është pra luftimi i ndotjes dhe ndryshimit të klimës duke siguruar një nxitje për sektorin e transportit të gjelbër dhe duke zhvendosur operacionet minerare, të cilat në vetvete janë jashtëzakonisht ndotëse, në thellësitë e deteve. Por rreziqet, sipas shumë ekspertëve dhe ekologëve, tejkalojnë përfitimet e mundshme.

Një lojë e rrezikshme

Në fakt, shkenca ka filluar të studiojë format e jetës që banojnë në zonat më të thella të oqeaneve tanë në këto vite, dhe me çdo zbulim të ri përforcohet ideja se shtretërit më të thellë të detit nuk janë aspak fusha të shkreta dhe të pabanuara. Përkundrazi, ata ndoshta strehojnë ekosisteme komplekse dhe ende kryesisht të panjohura, nga të cilat nyjet polimetalike përfaqësojnë një pjesë vendimtare. Lloji më i zakonshëm në këto mjedise, për shembull, është një sfungjer mikroskopik i quajtur Plenaster craigi, i cili jeton duke u kapur në nyjet polimetalike dhe filtron ujin duke u ushqyer me materialin organik që vjen nga ujërat e sipërm.

Sipas ekspertëve, fillimi i aktiviteteve minerare në fundin e oqeanit do të bënte fjalë për fjalë që Plenaster craigi të zhdukej nga zonat në të cilat ato kryhen, dhe pa asnjë mundësi kthimi: nyjet janë konkretime minerale që duhen miliona vjet për t’u formuar, dhe pasi shkatërrohen. habitati i këtyre sfungjerëve do të zhdukej përgjithmonë.

Kjo nuk është e gjitha, natyrisht. Aktivitetet nxjerrëse do të shkaktonin domosdoshmërish lëshimin e kimikateve dhe sedimenteve në sasi të mëdha, të cilat do të ndotnin jo vetëm shtratin e detit (ekosistemet e të cilit janë veçanërisht të prekshëm nga ndryshimet), por edhe ujërat më sipërfaqësore, të cilat strehojnë një sasi të madhe të formave të jetës potencialisht në rrezik (vlerësohet se ujërat nën 200 metra të thellë janë shtëpi për rreth 90% të biosferës), dhe mbështesin shumë specie të peshkuara për konsum njerëzor, me rrezikun që ndotja jo vetëm që do të shkatërrojë biodiversitetin e deteve, por gjithashtu do të shkaktojë substanca të dëmshme për të hyrë në zinxhirin ushqimor të njeriut.

Për këto arsye, sindikata ndërkombëtare për ruajtjen e natyrës votoi (me 81 pro, 18 kundër dhe 28 abstenime) propozimin për një moratorium ndërkombëtar mbi shfrytëzimin komercial të shtratit të detit, i cili, siç dokumentohet nga IrpiMedia, po bëhet gjithnjë e më shumë në qendër të vëmendjes së kompanive në këtë sektor. Një dokument që u kërkon shteteve anëtare të mbështesin ndalimin e aktiviteteve nxjerrëse të të gjitha llojeve në pritje që “një vlerësim rigoroz dhe transparent i ndikimit është kryer, rreziqet mjedisore, sociale, kulturore dhe ekonomike të operacioneve të minierave në ujëra kuptohen plotësisht dhe mbrojtja efektive e mjediseve detare të jenë të siguruara “.

Horizonti deri në vitin 2026

Duke pritur për të parë se çfarë pasojash mund të ketë propozimi, topi tani për tani i kalon ISA -së, e cila teknikisht mund të votojë për një rregullore përfundimtare brenda dy viteve të ardhshme, duke shpërfillur klauzolën e aktivizuar me kërkesën e Narau. Sipas sekretarit të përgjithshëm të ISA Michael Lodge, megjithatë, agjencia nuk duket të jetë me nxitim.

I intervistuar nga BBC, Lodge shpjegoi se nëse Narau dhe The Metal Company aplikojnë për licencë minerare pas dy viteve të ardhshme, koha e miratimit do të ishte e gjatë. “Edhe me rregulloret aktuale të përkohshme – shpjegoi Lodge – një kërkesë për shfrytëzim komercial do të përballej me një rrugë të gjatë për t’u miratuar, e mbushur me kontrolle dhe balanca”. Parashikimet e shtëpizës flasin për dy ose tre vjet të tjerë për të përfunduar praktikën, jo para vitit 2026.

Me gjithë sigurimet, shumë besojnë se ajo kundër minierave në thellësitë e oqeanit tani është një garë me kohën. Në të vërtetë, ISA, nga ana tjetër, është në bankën e të akuzuarve për shkak të procedurave të saj të errëta, shpesh të bazuara në takime me dyer të mbyllura që nuk lejojnë vëzhguesit ndërkombëtarë të kuptojnë situatën. Një zakon i censuruar nga vetë asambleja e ISA (organ në të cilin bëjnë pjesë të gjithë anëtarët e Autoritetit, ndryshe nga Këshilli dhe komisioni tekniko-ligjor që kanë një staf shumë më të kufizuar zgjedhor), por që tani për tani organi nuk duket i interesuar për ta marrë parasysh.

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.