Biznese pasivë, por lëshojnë fatura dhe kuponë! Hetimi i Tatimeve identifikon rreth 3 mijë që vazhdojnë të ushtrojnë aktivitet
Nga Lorenc Rabeta
Numri i bizneseve që pezullojnë aktivitetin, duke kaluar në statusin pasiv ka ardhur në rritje vit pas viti, për t’u ndalur në shifrën prej afro 110 mijë subjekte në fillim të këtij viti. Por a janë vërtet pasivë këto biznese, a kanë ulur vërtet qepenat dhe nuk shesin e blejnë, e as nuk deklarojnë transaksione apo fitime në organet përkatëse, siç përcakton ligji? Tatimet thonë jo! Pavarësisht statusit pasiv në regjistrat tatimorë apo të Qendrës Kombëtare të Biznesit, një pjesë e mirë e tyre vijojnë aktivitetin e përditshëm me subjekte aktive, madje edhe lëshojnë kupona tatimorë.
“Scan Magazine“ ka zbardhur një hetim të administratës tatimore, mbi të paktën 3 mijë biznese me status pasiv që vijojnë aktivitetin. Hetimi ka zbardhur 1.998 subjekte tatimpaguese me status pasiv që rezultojnë blerës në subjekte aktive, si dhe 1.375 subjekte tatimpaguese me status aktiv që rezultojnë shitës në subjekte pasive. Janë zbardhur gjithashtu 98 subjekte tatimpaguese me status pasiv që rezultojnë shitës në subjekte aktive.
Të tjera të dhëna janë mbledhur nga analizimi i të dhënave të marra nga sektori i kasave fiskale nga të cilat u evidentuan. Analiza ka evidentuar 470 subjekte tatimpaguese me status pasiv që lëshojnë kupona tatimorë. Kanë zbardhur gjithashtu edhe 537 subjekte tatimpaguese me status “kërkesë për çregjistrim”, por që lëshojnë kupona tatimorë, ndërkohë që 68 subjekte tatimpaguese me status “çregjistruar” rezulton se lëshojnë kupona tatimorë.
Ajo që bie në sy është se këto kompani që “de jure“ kanë ndërprerë aktivitetin, në terren ndërveprojnë edhe me biznese të mëdha. Vetëm nga kontrolli i të dhënave në Drejtorinë e Tatimpaguesve të Mëdhenj, rezultoi që për vitin 2017, bizneset e mëdha kanë faturuar rreth 11 mijë transaksione në adresë të tatimpaguesve, persona fizikë, që janë me status pasiv.
Statusi pasiv
Sipas legjislacionit në fuqi, administrata tatimore transferon statusin e tatimpaguesit nga regjistri aktiv në regjistrin pasiv, në rast se përmbushet, të paktën, një nga kushtet e mëposhtme: nuk ushtron më veprimtari tregtare për një periudhë tatimore prej 12 muajsh të njëpasnjëshëm; nuk dorëzon deklaratën tatimore për një periudhë tatimore prej 12 muajsh të njëpasnjëshëm; deklaron në QKB pezullim veprimtarie tregtare. Për periudhën e qëndrimit në regjistrin pasiv, tatimpaguesi nuk paraqet deklarata periodike tatimore dhe ndaj tij nuk llogariten gjoba për mosdeklarim tatimor. Shkak për të cilin edhe vijimi i aktivitetit me status pasiv është një prej rrugëve të evazionit që garanton fitime maksimale për subjektet që e marrin përsipër këtë risk.
112 mijë biznese me status pasiv
Numri total i bizneseve që kalojnë në status pasiv ka ardhur në rritje vit pas viti. Vetëm në gjashtë muajt e parë të vitit 2018, 7,058 biznese iu shtuan listës së kompanive me status pasiv, me një rritje prej gati 50% krahasuar me një vit më parë, kur numri i tyre që 4,732. Në fillim të vitit, referuar përditësimit të të dhënave të regjistrit të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve, numri total i bizneseve pasive arriti në rreth 112 mijë. Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, gjatë dy viteve të fundit po aplikon procedurën për përditësimin e listës së këtyre subjekteve, kjo në sajë të funksionimit edhe të sistemit të ri informatik të tatimeve. Ky sistem tashmë po nxjerr automatikisht edhe strukturën e bizneseve që janë “borxhli” ndaj tatimeve, si dhe bizneset e tjera që janë në proces falimenti.
Bizneset pasive sipas qarqeve
Të 12 qarqet e vendit ofrojnë një panoramë krejt të ndryshme sa i përket numrit të ndërmarrjeve pasive, pra atyre subjekteve që praktikisht nuk e ushtrojnë më aktivitetin e tyre tregtar, ose të paktën kështu deklarojnë pranë drejtorive tatimore. Duke krahasuar qarqet e vendit në raport me numrin e ndërmarrjeve aktive, rezulton se, qarku me performancën më të mirë në këtë drejtim është Korça, ku ka 1 ndërmarrje pasive për 31 ndërmarrje aktive, çka do të thotë se, ndërmarrjet pasive zënë vetëm 3% të totalit të bizneseve të regjistruara në këtë qark. Në anën tjetër të medaljes kemi Durrësin, ku ka një biznes në status pasiv për 5 subjekte aktive.
Në përqindje, kjo do të thotë se, bizneset pasive zënë 16% të totalit të bizneseve në këtë qark. Në Tiranë ndërkohë, numërohet 1 biznes pasiv për çdo 6 biznese aktive. Në përqindje kjo përkthehet në 13.7% të totalit të bizneseve. Renditja e qarqeve në këtë drejtim, nga performanca më e keqe në performancën më të mirë është kështu: Durrësi, Gjirokastra, Tirana, Fieri, Berati, Vlora, Lezha, Shkodra, Elbasani, Dibra, Kukësi dhe Korça. Prezenca e numrit të madh të subjekteve pasive në raport me totalin e ndërmarrjeve, ka disa arsye. Por kryesorja, çka shpjegon edhe përqindjen e lartë në qytete si Tirana apo Durrësi, duket se është mekanizmi ligjor i transferimit të ndërmarrjes, pra mbylljes së subjektit primar, për të hapur një të dytë, që ushtron ekzaktësisht të njëjtin aktivitet.
110 mijë pasivë, 162 mijë aktivë
Në këtë mënyrë, numri i subjekteve me status pasiv, po i afrohet numrit të ndërmarrjeve aktive në gjithë territorin. Sipas regjistrit të ndërmarrjeve të INSTAT, në fund të vitit 2017 rezultojnë 162.452 ndërmarrje aktive, duke shënuar një rritje prej 1,1 %, krahasuar me vitin 2016. Ky nivel i ulët rritjeje bëri që viti i shkuar të shënojë shtimin me të ulët të ndërmarrjeve të reja në një dekadë. Kjo pasi hapja e ndërmarrjeve të reja është shoqëruar me mbylljen e ndjeshme të atyre ekzistuese. Edhe pse gjatë vitit 2017 në Shqipëri u hapën gati 25 mijë biznese të reja, për të njëjtën periudhë kaluan në status pasiv, ose mbyllën aktivitetin mbi 23 mijë ndërmarrje.
Pjesa më e madhe e bizneseve që mbyllen janë kryesisht ndërmarrje të vogla, të cilat përballen me vështirësi financiare dhe në pamundësi për të shlyer detyrimet, dalin nga tregu, ose kalojnë në status pasiv. Biznese të tilla, kryesisht në fushën e tregtisë me pakicë, përveç shitjeve të ulëta që vijnë nga ndrydhja e konsumit në ekonomi, vitet e fundit janë përballur edhe me konkurrencën e shtuar nga rrjetet e organizuara, si qendrat tregtare, apo marketet e mëdha. Zëra të ndryshëm kritikë thonë se kalimi në “pasiv“ i bizneseve të vogla ka vijuar me ritme të larta edhe gjatë këtij viti, veçanërisht sapo Qeveria njoftoi përfshirjen e biznesit të vogël në TVSH. Sipas të dhënave nga Tatimet, për periudhën janar-maj kaluan në status pasiv duke mbyllur aktivitetin mbi 6 mijë biznese me një ritëm prej afërsisht 40 biznesesh në ditë.
Borxhi i “pasivëve“, 55% e totalit
Duke iu referuar të dhënave zyrtare, bizneset me status pasiv janë edhe përgjegjëset kryesore të stikut të borxhit tatimor. Sipas të dhënave zyrtare të tatimeve, në total stokun e borxhit 95.5 mld lekë në fund të vitit 2017. Subjektet aktive zënë 45% të numrit total të subjekteve debitore me një vlerë prej 44,9 mld lekë ose 47% të masës totale të borxhit. Subjektet pasive zënë 55 % të numrit total të subjekteve debitore me një vlerë prej 50,6 mld lekë ose 53% të masës totale të borxhit.
Në stokun e borxhit të ndarë sipas llojit të tatimit, TVSH zë peshën më të madhe me 36%, e ndjekur nga Tatim Fitimi me 28%, zëri “Të Tjera“ me 22%, Sigurimet Shoqërore & Shëndetësore me 12% dhe TAP me 2%. Ndërkohë që në në total stokun e borxhit 95.5 mld lekë, ndarja e tij sipas vjetërsisë paraqitet si më poshtë: borxhi deri në 3 muaj, 13% ndaj totalit të stokut; borxhi nga 3 – 6 muaj, 5 % ndaj totalit të stokut; borxhi nga 6-12 muaj 11 % ndaj totalit të stokut; borxhi nga 1-2 vjet, 24% ndaj totalit të stokut; borxhi me vjetërsi mbi 2 vjet është 48% ndaj totalit të stokut në vlerë 45.5 mld lekë.
SCAN Magazine
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.