Çmimi i përballjes me krizën e shëndetit – Masat mbrojtëse do të duhet të vijojnë edhe pas heqjes së ndalimeve – SCAN MAGAZINE

Sipas institucioneve shëndetësore shqiptare kurba e ecurisë së infeksionit viral paraqitet e qëndrueshme, ndërkohë që po punohet për heqjen graduale të masave kufizuese. Ndërkohë ekspertët e shëndetit publik thonë me bindje është se përdorimi i produkteve mbrojtëse do të na shoqërojë për një kohë të gjatë.

Nga disa produkte që me përpara kanë patur një kërkesë shumë të ulët e sporadike, në muajt e fundit maskat, dorezat e desinfektantët janë bërë mallra me frekuencë të lartë të kërkesave që shpesh mungojnë në tregun farmaceutik.

Urdhri i Farmacistëve të Shqipërisë pranon se maskat, dezinfektatënt apo dorezat kanë pësuar rritje çmimi, por kjo rritje nuk ka ardhur nga farmacitë apo importuesit, por nga prodhuesit. Presidentja e Urdhrit, Diana Toma pranon se çmimet nga ana e prodhuesve janë rritur disa herë.

Maska, doreza e dezinfektantë. Këto produkte janë kthyer në kryefjalë në një kohë kur institucionet shëndetësore rekomandojnë frenimin e përhapjes së COVID-19, përmes ruajtjes së higjienës personale, distancimit fizik dhe përdorimit të mjeteve mbrojtëse. Por, rritja e kërkesës për këto produkte, ka sjellë edhe një rritje të çmimit në krahasim me periudhën përpara shpërthimit të epidemisë.

Maskat, produkti i momentit

Farmacistët thonë se deri pak muaj më parë blerjet për këto produkte kanë qenë të papërfillshme, por tashmë ato po kryesojnë listën e blerjeve në rrjetin farmaceutik. “Gjatë kësaj periudhe, këto kanë qenë produktet e momentit. Nga disa produkte që me përpara mund të themi që aksesi që kanë patur klientët ka qenë sporadik, tani nuk ka ditë që ne vijmë në farmaci dhe të mos hasim një frekuencë të lartë të kërkesave që duhet normalisht t’i plotësojmë. Që nga adoleshentët deri të të rritur, kërkesa është nga të gjitha moshat”,-thotë Aurora Plasati, farmaciste.  Por, teksa kërkesa për maska është rritur, me gjasë rekomandimet e fundit të organiztave ndërkombëtre do të sjellin një kapërcim të dytë të blerjeve. Kjo pasi, së fundmi Organizata Botërore e Shëndetësisë ka rekomanduar përdorimin e tyre edhe nga persona që nuk kanë shenja të infeksionit, gjatë frekuentimit të ambienteve të mbyllur apo ku mund të ketë grumbullime. Pas udhëzimeve të reja, drejtoresha e Departamentit të Promocionit në Institutin e Shëndetit Publik shpjegon se kur është i rekomandueshëm përdorimi i maskave. “Vazhdojmë t’i qëndrojmë mendimit se maska duhet përdorur nga persona të cilët ushtrojnë profesionin mjekësor. Së dyti, maskat duhen përdorur nga ata që iu shërbejnë personave të sëmurë, qoftë edhe në shtëpi dhe së treti personat që dyshohet se kanë patur kontakte me persona të sëmurë. Aktualisht, OBSH dhe Qendra e Kontrollit dhe Parandalimit të sëmundjeve në Amerikë kanë rivlersuar kushtet se kur duhet përdorur maska dhe rekomandimet kryesore lidhen me faktin se maskat mund të përdoren edhe nga njerëz në dukje të shëndetshëm, pasi tashmë ka eivdenca që sëmundja mund të mos japë shenja fare”,-shprehet Qirjako. Megjithatë, edhe kjo qsje e re ka kufizimet e veta. “Absolutisht nuk rekomandohet që çdo njeri që ecën në rrugë të përdorë maskë., por kjo në varësi të mjediseve ku ka popullim. Mjedise të mbyllura me ventilim të kufizuar pasdiskutim që rekomandohet të përdoret maska. Mjedise të tilla janë zyrat, bankat, farmacitë, etj. pra kanë hapësira të vogla dhe në këto raste si njerëzit që hyjnë, ashtu edhe ata që shërbejnë duhet të përdorin maska. Por, përtej kësaj, sot rekomandohet që maska mund të përdoret edhe në mjedise të hapura siç mund të jenë tregjet apo supermarketet, pra mjedise ku nuk respektohet distancimi fizik”,-shpjegon specialistja e ISHP-së. Ndërkaq,  Qirjako shpjegon edhe  gabimet që ne bëjmë në mbajtjen e  maskave. “Është krejtësisht e kundër indikuar ulja dhe ngritja e shpeshtë e maskës. Sa herë që maska preket ti duhet të lash duart. Ndaj themi, që ato janë njëpërdorimshme dhe nuk duhet ta heqim e ta vëmë. Shikojmë edhe raste që e ulin maskën te qafa dhe në momentin që hyjnë në një ambient e vendosin. Kjo nuk është e rekomanduar sepse presupozohet që ti ke patur kontakt dhe prekja e maskës të infekton dhe nga ana tjetër duart kontaminohen dhe me këto duar mund të prekim sytë, hundën apo gojën”,-shpjegon ekspertja. Megjithatë, mendimet për ripërdorimin e maskave shpesh herë kanë ndarë ekspertët mes tyre. Sipas farmacistëve mund të kryhet dezinfektimi i tyre dhe ato të ripërdoren.  “Me literaturë maska kirurgjikale nuk zgjat më shumë se 4 apo 6 orë, por natyrisht që ka individë, pacientë apo klinetë që e përdorin edhe për kohë më të gjatë. Këshilla ime do të ishte të mos harrojnë dhe neglizhojnë asnjëherë dezinfektimin me alkool 90 gradë. E lëmë deri sa avullon dhe rivendoset, në rast se nuk kanë mundësi të kenë akses në një maskë të re, ta theksojmë këtë gjë”,-shprehet Plasati, duke shtuar se çmimi I këtyre produkteve varion nga niveli i tyre mbrojtës.

Dorezat & dezinfektantët

Por përveç maskave, ekspertët  thonë se edhe te dorezat vihen re probleme në drejtim të përdorimit. “Në kushte normale nuk ka nevojë të vihen doreza. Megjithatë ka profesione që kanë kontakte shumë të shpeshta me persona apo produkte dhe ndoshta është e pamundur larja e shpeshtë e duarve. Edhe nëse vihen rekomandohen që në momentin që mbaron punë t’i hedhësh menjëherë në koshin e plehrave. Absolutisht të ripërdoren: nuk ka sens që t’i heqësh dhe t’i vësh disa herë”,-thotë Qirjako, duke theksuar se mbajtja për një kohë të gjatë dëmton shëndetin e lëkurës, deri në krijimin e dermatiteve.  Ndërkaq, sipas Plasatit “disa virologë që kanë emër në Evropë, janë kundër përdoimit të dorezave për shkak se ulet vigjilenca”. “Megjithatë, për mendimin tim do të ishte mirë që ne të kishim sa më shumë masa mbrojtëse dhe patjetër, duke i ndryshaur në mënyrë frekuente sepse dorezat nuk mund të mbahen për një kohë shumë të gjatë. Ne duhet të edukohemi që dhe me doreza ne nuk mund të prekemi. Nuk është se unë kam vënë doreza dhe mund të prekem”,-thotë ajo. Paralelisht, një tjetër produkt për të cilin ka patur një rritje të kërkesës dhe çmimit janë edhe dezinfektantët, për të cilët ekspertët shpjegojnë se kur janë të këshillueshëm.“Dezinfektanti nuk e zëvendëson ujin dhe sapunin. Por jo gjithmonë ne e kemi mundësi të lajmë duart. Në këto raste sugjerohet përdorimi i solucioneve me 60% alkool. Rekomandimi kryesor është ai duhet të përdoret kur duart në dukje janë të pastra. Nëse duart duken të ndotura, dezinfektanti nuk ka asnjë lloj vlere”,-thotë Qirjako.  Edhe sipas Plasatit “në momentin që ne bëjmë larjen e  duhur të duarve, nuk është më i nevojshëm dezinfektanti sepse ky produkt është mobilizues i mikrobeve dhe baktereve në momentin që ti s’ke mundësi të lash duart”.

Rritje çmimesh

Padiskutim, rritja e kërkesës për këto produkte ka sjellë një rritje të çmimit. Ndërkohë që, farmacistët sjellin shembuj konkretë të luhatjeve të çmimit të këtyre produkteve në tregun shqiptar. “Fillimisht pati një boom dhe ne nuk ishim të përgatitur për atë rritje kërkese. Kjo nuk ndodhi vetëm këtu, por edhe në gjithë vendet e tjerë. Tani mund të themi që ne kemi mjaftueshëm për të plotësuar kërkesat e pacientëve dhe klientëve tanë. Para shpërthimit të epidemisë këto klasifikoheshin si produkte sporadike dhe natyrisht edhe çmimi ishte shumë ekonomik. Për ne ishte e frikshme kur u ballafaquam me çmimet e rritur, por kjo jo për fajin tonë.  Përshembull maska kirurgjikale më parë shitej 20 lekë të reja, aktualisht ajo tregtohet 100 lekë të reja. Normalisht që ka një rritje, nuk diskutohet, por kjo është situate”,-thotë Plasati. Edhe Urdhri i Farmacistëve të Shqipërisë pranon se maskat, dezinfektatënt apo dorezat kanë pësuar rritje çmimi, por kjo rritje nuk ka ardhur nga farmacitë apo importuesit, por nga prodhuesit. “Çmimet e tregtimit të këtyre produkteve realisht janë me një çmim më të rritur referuar periudhës para shpërthimit të epidemisë dhe furnizimet me këto produkte ishin gjendje stoku nga viti i kaluar”,-thotë presidentja e Urdhrit, Diana Toma. “Aktualisht nuk kemi më atë parti stoku e cila është konsumuar dhe produktet, që ofrohen në farmaci janë me një çmim të rritur. Por, këto çmime nuk janë rritur nga subjekte farmaceutike dhe nuk ngre hije dyshimi se ky veprim është nga importuesit/shpërndarësit, pasi të shohësh tregjet botërore gjejmë çmim të rritur të të gjithë këtyre produkteve.”,-shton ajo. Referuar të dhënave të mbledhura në tregun farmaceutik shqiptar Toma thotë se çmimet nga ana e prodhuesve janë rritur disa fish. “Çmimet nuk janë unike, pasi në varësi të larmisë së maskave referohen edhe çmimet. Përshembull, nëse një maskë kirurgjikale që shikon rëndom te mjekët, infemierët apo sanitarët para prezencës së virusit, aktualisht janë në një shifër mbi 10 herë e rritur, por gjithmonë jo nga distributori apo nga farmacia, por nga vendi i origjinës”,-thotë Toma. Megjithatë, menjëherë pas  regjistrimit të rasteve të pra me COVID-19 në vend, u vu re një mungesë e produkteve të mbrojtjes presonale, ndërkohë që Toma shpjegon arsyet se përse stoqet e këtyre produkteve nëpër farmaci ishin të vogla, çka solli dhe mbarimin e menjëhershëm të tyre. “Ishte fillim viti, produktet e porositura lëvrohen pjesë-pjesë, edhe porositë që ishin bërë një pjesë ishte bllokuar, pasi vendi i origjinës së produkteve është Kina, një sasi u kthye mbrapsht sepse u kërkua nga vende që kemi përreth sikurse është Itali, por edhe të ktheheshin në Kinë”,-thotë presidentja e Urdhrit të Farmacistit.  “Sot, jemi në situatën e një furnizimi të ri në farmaci. Ajo çfarë u trumbetua me të madhe si një produkt që i takonte vetëm farmacisë dhe çmimi abuzues ishte vetëm falë abuzimit të farmacive, i njëjti çmim i rritur gjendet sot edhe në pika të tjera sikurse janë marketet. Përshembull mua më kanë sinjalizuar që kemi gjetur doreza apo edhe maska mbrojtëse edhe nëpër markete, të cilat kanë patur të njëjtin çmim si të farmacive dhe ndoshta ndonjëherë edhe më të lartë sesa çmimi që i referohet farmacia”,-shton ajo. Për ekspertët e ekonomisë, rritja e çmimeve për këto produkte shihet si normale në kushtet kur ka një rritje të kërkesës, ndërkohë që oferta është e kufizuar. “Mendoj se ky është një zhvillim normal. Në përgjithësi, sa herë ka episode të rritjes së papritur të kërkesës, për shkak të faktorëve konjukturorë, pra siç është rasti i pandemisë, që është një shkak rastësor dhe një oferte të kufizuar, duke qenë se çmimi nuk është një kategori ekonomike objektive, ka prirjen për t’u rritur.

Aktualisht, sipas institucioneve shëndetësore shqiptare kurba e ecurisë së infeksionit viral paraqitet e qëndrueshme, ndërkohë që po punohet për heqjen graduale të masave kufizuese, të vendosura në muajin mars. Megjithatë, ajo që ekspertët e shëndetit publik thonë me bindje është se përdorimi i produkteve mbrojtëse do të na shoqërojë për një kohë të gjatë, edhe pas lehtësimit të këtyre masave.

Ola Mitre / SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.