Gjergji: Bursa, brenda muajit Shkurt hapim dyert për operatorët/Fjala e plotë

Të nderuar të ftuar!

Në radhë të parë do të doja t’ju falenderoja jashtë mase për prezencën tuaj. Jemi të lumtur që prezenca dhe pjesëmarrja juaj ka qenë shumë më tepër nga sa ne prisnim. Kjo tregon se ka një interes të shtuar gjithnjë e më shumë, nga dita në ditë për tregun e kapitaleve dhe fillimin e funksionimit të bursës shqiptare të titujve.

Ashtu si Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare shprehu në mënyrë shumë deflamative edhe operatorë të tregut financiarë do të jenë prezentë dhe aktiv në këtë institucion të ri që sapo ka lindur.

Ndërkohë do të doja të falenderoja shumë edhe SCAN TV që organizoi këtë event kaq të mrekullueshëm dhe na dha mundësinë që ne të ishim pjesë e organizimit të këtij eventi dhe të kishim shansin të ftonim gjashtë drejtorët ekzekutivë të bursave të rajonit për të parë nga afër eksperiencën se si ata kanë kaluar në të njëjtat hapa që po kalojmë ne sot para 15 apo 20 viteve.

Mbrëmë ishte kënaqësi kur dëgjoja që ishin në Tiranë për herë të parë jo më që do të flasin sot për tregun e kapitaleve kështu që është goxha event.

Si nisi koncepti i bursës së parë të titujve, realisht nuk është një koncept i ri, pjesa më e madhe e ne që jemi marrë me tregun e kapitaleve, kemi bërë përpjekjet maksimale për ta zhvilluar këtë treg që në kohën e bursës së Tiranës por për shumë arsye nuk arritëm të jemi të suksesshëm.

Nuk po i kthehemi të shkuarës por tani me një grupi shumë të ngushtë teknicienësh dhe mbështetjen e jashtëzakonshme të aksionerëve të tre institucioneve financiare arritëm ta bëjmë konkrete dhe të marrim licencën nga Autoritetet e Mbikëqyrjes Financiare, dhe shpresojmë shumë shpejt, brenda muajit Shkurt të fillojmë të hapim dyert për operatorët.

Nëse mund të kthehemi shumë shkurt, tregu financiar ku ishim dhe ku do të shkojmë të gjithë e dimë që kemi treg financiar dhe u tha këtu më përpara i cili është pak asimetrik.

Kemi rreth 95 për qind të aseteve të tregut financiar jo në sektorin bankar ndërkohë që sektori jo bankar përfshirë dhe bursën nuk përbën më shumë se 5 për qind, dhe ky 5 përqindësh nuk përbëhet Fondi i Pensioneve.

Kemi një treg titujsh ekzistues edhe pse shumë pak e dinë fatkeqësisht në tregun financiar shqiptar njihen vetëm bonot e thesarit dhe obligacionet si instrument investimi.

Por nuk janë vetëm këto kemi edhe një treg të parregulluar aksionesh. Në jetën tonë të përditshme njohim njerëz që shesin dhe blejnë aksione në kompanitë e tyre ose nëpër kafe ose përpara noterëve. Pra ka një treg ekzistues aktual të shitblerjes së aksioneve edhe pse kjo nuk njihet në tregjet zyrtare apo tregjet e licencuara.

Në një studim që ne kemi bërë para 2-3 vitesh na rezultonte se kishim rreth 1273 shoqri aksionere të regjistruara në Qendrën Kombëtare të Biznesit të cilat janë potenciale për t’u listuar dhe kuotuar në bursë dhe ne kemi nxjerrë gjithë transaksionet që kanë bërë aksionerët e tyre në një periudhë 20 vjeçare dhe shifrat janë të jashtëzakonshme.

KY është një titull që e përdorin të gjithë edhe pse nuk është një treg zyrtar. Një tjetër potencial janë edhe rritja kapitale. Rezulton që ka një rritje kapitalesh të biznesit pra herë pas here biznesi ri investon fitimin në strukturën e vet dhe kemi një rrije kapitali të jashtëzakonshme nga viti në vit në shoqëritë aksionere që operojnë në Republikën e Shqipërisë dhe të gjitha këto janë potenciale për të bërë rritje kapitali nëpërmjet ofertave publike fillestare.

Një tjetër element është dividenti që është prapë financiar dhe na rezulton që mjaft kompani shqiptare çuditërisht në një periudhë kohe të caktuar duke përfituar nga niveli i ulët i taksave mbi tatimn mbi të ardhurat kanë ekzekutuar dividentët e tyre në mënyrë drastike.

Në anën tjetër kemi dhe tregun e titujve fiks, kemi tregun e bonove të thesarit dhe obligacioneve të thesarit që të gjithë e njohim por ama ka dhe një treg tjetër I cili është në rritje që nga viti 2012 biznesi privat ka zbuluar që nuk është vetëm sektori bankar dhe këtu nuk dua t’i bëjë konkurrencë sektorit bankar por ka zbuluar që ky sektor nuk është e vetmja derë që e ndihmon atë të rrisë kapitalin, ka zbuluar që ka dhe instrumente financiare siç janë obligacionet e korporatave si një mënyrë shumë e mirë dhe efikse për të gjeneruar fonde dhe kemi një treg në rritje nga viti 2012 janë kompanitë e para që kanë filluar të shesin obligacione korporatash në publik kështu që edhe ky është një instrument  jashtë mase aktiv, dhe le të shpresojmë që do të jetë një instrument edhe më aktiv për t’u listuar në bursën shqiptare.

Nëse shohim shifrat që unë përmenda të studimit që kemi bërë , shifrat janë të jashtëzakonshme po ta shihni tregu nga një studim që kemi bërë ne për të gjitha këto kompani që ju thash për një periudhë 20 vjeçare bëhet fjalë për një “trading volume” që I kalon gati 30 miliardë euro transaksione në mungesë të bursës vetëm me transaksione të bëra mes aksionerëve me njëri-tjetrin përpara noterëve apo nëpër kafene.

Në anën tjetër është pothuajse një shifër afro një milion transaksionesh të ekzekutuara dhe këto janë shifra të prodhuara, të cilat i kemi nxjerrë një nga një nga të gjithë ekstraktet e QKR.

Sa I përket përqindjeve rreth 98 për qind e të gjitha këtyre është në tregun e aksioneve dhe është normale, në të gjithë botën tregu i aksioneve pra ai që është “driving force” për zhvillimin e tregut të kapitaleve sepse normalisht tregu sekondar i titullit të borxhit nuk është se është shumë aktiv, përdoret si instrument për të financuar aktivitetin por nuk është aktiv në tregun sekondar dhe në bursë.

Që nga momenti që patëm idenë për të themeluar këtë bursë private, justifikimi që politika bënte për të mos mbështetur bursën e Tiranës për 1 milion arsye, dhe kur them politika të gjitha krahët e politikës.

E kemi themeluar bursën që në 1996 dhe fatkeqësisht Bursa e Tiranës u mbyll në 2014, asnjëherë nuk patëm një titull të listuar dhe kjo është një fatkeqësi.

Jemi i vetmi vend në rajon që nuk kemi një bursë funksionale dhe nuk fusim këtu edhe Kosovën që është një shtet i sapo krijuar kështu që duke parë gjithë këtë nevojë pamë që në këtë treg ekzistojnë institucione financiare, ekzistojnë bankat, ekzistojnë institucione brokerimi, kujdestarët e letrave me vlerë, ekzistojnë depozitari qendror. Ekziston çdo gjë, ekziston kërkesa dhe oferta për këto tituj, instrumente financiarë ndërkohë që nuk kishim bursë nuk kishim pikërisht atë tavolinën në formën që t’i mblidhte gjërat bashkë.

Grupi i cili realisht inicioi këtë në mbështetjen financiare dhe të aksionerëve aktualë u mor me studimin e tregut, me shifrat që treguam më përpara dhe dolëm në konkluzionin që kjo është një gjë që duhet bërë.

Gjithmonë politika ka thënë kur biznesi të jetë gati do e bëjë vetë dhe ndoshta kjo ka qenë e drejtë. Erdhëm pikërisht në pikën ku biznesi u sensibilizua dhe arriti të investojë kapital dhe të themelojë këtë institucion I cili shumë shpejt do të fillojë funksionimin.

Një tjetër element shumë i rëndësishëm i cili i mungonte bursës më përpara ishte platforma elektronike e tregtimit.

Ne kemi investuar në një nga platformat më të mira elektronike të tregtimit dhe kam nderin të them që dhe 5 apo 6 bursa të rajoni këtu kanë të njëjtën platformë tregtimi, e cila është testuar më parë kështu që dhe ne nuk do të jemi mbrapa tyre në këtë aspekt.

Ne kemi marrë licencën siç e thamë nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare që në korrik të vitit që shkoi. Ka proces teknik që po mbyllet, ne po punojmë shumë ngushtësisht me Bankën e Shqipërisë dhe Autoritetin e Mbikëqyrjes Financiare për ta bërë funksionale.

Janë ato detajet teknike, që besoj të gjithë i dimë i kemi nëpër punët tona, kështu që besoj shumë shpejt do të jemi të aftë të hapim dyert për tregtimin e titujve.

Fillimisht licenca na është dhënë për bono thesari deh obligacione thesari si një mënyrë për të testuar dhe treguar veten por besoj shumë shpejt AMF ka këndvështrimin pozitiv për të na mundësuar edhe listimin e kompanive dhe titujve të tjerë.

Ndërkohë ne shpresojmë që në shkurt të këtij viti, besoj pas një viti ne do të arrijmë të hapim dyert e bursës shqiptare të titujve.

Aksionerët, mbështetësit tanë financiarë pa të cilët ne kurrë nuk do të ishim këtu për fatin tonë të mirë kanë qenë institucione financiare. Jemi treguar shumë të kujdesshëm për të pasur “on board” vetëm institucione financiare.

Të gjithë e dimë dhe këtu u përmend nga parafolësi se kyçi kryesor në tregun financiar është besimi.

Na duhet të ndërtojmë besim, aq më tepër që kemi dhe histori të hidhura në të shkuarën tonë financiare prandaj jemi treguar të kujdesshëm që të kemi vetëm institucione financiare por kjo nuk do të thotë që i kemi mbyllur derën. Absolutisht dera është e hapur për këdo institucion financiar që është i gatshëm dhe plotëson kriteret për të qenë pjesë e strukturës aksionere të bursës shqiptare dhe titujve.

Skema se si do të funksionojë është e thjeshtë, si në të gjithë botën, brokerat do të jenë ata që do t’ju sjellin në bursë për të tregtuar, nëse ju keni pa kursime nëse doni të investoni, nëse doni të diversifikoni portofolin tuaj gjëja e parë që duhet të bëni është të gjeni një broker.

Duhet të gjeni një bankë ose një broker që është i licencuar për të tregtuar në bursë. Mjafton të futeni në faqen e AMF-së dhe aty do të gjeni të listuara të gjitha kompanitë e licencuara për të ushtruar një aktivitet të tillë.

Ju lutem mos bini pre e mashtrimeve, mos bini pre e skemave të cilat nuk janë të licencuara nga autoritetet se pastaj edhe përgjegjësia do të mbetet te ju si investitor.

Drejtojuni vetëm institucioneve të rregulluara ndaj 2 rregullatorëve nga Banka e Shqipërisë dhe nga Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare si e vetmja mënyrë për të qenë më të sigurt në tregun financiar.

Kush do të jenë instrumentet që ne mendojmë se do të fillojmë? Ashtu siç e thash Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare na ka “kufizuar” pak vetëm te titujt e borxhit qeveritar por nuk ka problem ne do të fillojmë ashtu.

Aksionerët kanë rënë dakord për këtë iniciativë, nuk presim që të jetë një investim me kthim shumë të madh, presim që realisht tregut financiar shqiptar i duhet një institucion i tillë. Është një katalizator shumë I rëndësishëm për tregun financiar.

Tashmë jemi të gjithë të bindur se nuk është vetëm sektori bankar ai që mund të mbajë pafundësisht zhvillimin e gjithë ekonomisë së vendit. Duhet patjetër zhvillimi i këmbës tjetër që është sektori financiar jo bankar.

Do të fillojmë më titujt e qeverisë por shumë shpejt besojmë në momentin që do të marrim dhe licencën e AMF për ta shtrirë edhe tek aksionet dhe obligacionet e korporatave të biznesit shumë shpejt do të kemi edhe kompanitë e para të listuara.

Ne jemi në vazhdimësi në kontakt me biznese që janë potenciale për t’u listuar. Mendojmë që instrumenti i parë që do të jetë i listuar do të jenë Obligacionet e Korporatave për shumë arsye.

Biznesi është mësuar me borxhin, është mësuar me huanë bankare pra kur merr një principal dhe paguna mbrapsht principal plus interes.

E njëjta gjë nuk do të jetë më produkti kredi banke por do të jetë produkti obligacion korporate përsëri ka principal plus interes përsëri logjika është njëlloj. Kjo është një mënyrë  emirë edhe për të afruar biznesin drejt nesh.  Më pas pretendojmë të kalojmë në instrumenta të tjerë që janë pastaj më të komplikuar kështu siç janë të gjitha tregjet financiare nëpër botë.

Qëllimi është të krijojmë një treg funksional për shqiptarët, për të gjithë operatorët që të përputhim këtë kërkesën dhe ofertën për tituj.

I kemi të gjitha gati, institucionet, rregullatorët, legjislacionin, ndërkohë që nuk kemi tregun.

Le të shpresojmë që bursa shqiptare e titujve të bëhet institucioni më efektiv për të katalizuar pikërisht këtë kërkesë ofertën për titujt që ekzistojnë në treg.

Fazat se si ne e kemi menduar normalisht jemi themeluar në Shqipëri dhe qëllimin kryesor e kemi në tregun vendas. Synojmë që të katalizojmë kërkesë ofertën për kapitale brenda Shqipërisë, sipërmarrja shqiptare të ketë një dritare tjetër ndryshe nga sektori bankar ku mund të rrisë kapitale por nuk do të mjaftohemi këtu, aksionerët janë shumë ambiciozë dhe të hapur për të pasur dhe të tjerë “on board”.

Duam që në mungesë të një tregu kapitalesh në Kosovë pse jo të përfshijmë edhe Kosovën në këtë platformë të përbashkët dhe absolutisht në një botë globale ne nuk mund të jemi jashtë trendeve ndërkombëtare.

Trendët ndërkombëtare janë drejt bursave rajonale, bursave të përqendruara më me tepër ekspertizë, kështu që do të shohim nga panelistët e tjerë që ka iniciativa të tilla të mbështetura edhe nga donatorë që edhe ne nuk është çudi që një ditë të bukur të bëhemi pjesë e këtyre bursave rajonale.

Ju faleminderit shumë për prezencën dhe le të shpresojmë që ta bëjmë një projekt të suksesshëm, projektin e bursës shqiptare të titujve.

SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.