Inflacioni: Rritje masive e çmimeve të ushqimeve në Turqi

Nuk është gjë e re që ekonomia turke vuan nga kriza. Prej dy vjetësh lira turke ndodhet në rënie. Kundër kësaj gjendjeje në fund të vitit të kaluar presidenti turk ndërmori një veprim me efekt mediatik: Ai kumtoi “epokën e re të ekonomisë” dhe këtë e pasuan largime spektakolare nga funksione të larta. Fillimisht u largua nga detyra kreu i Bankës Qendore, Murat Uysal, pastaj ministri turk i Financave, që është edhe dhëndri i Erdoganit. Zyrtarisht Berat Albayrak është tërhequr për arsye shëndetësore.

Deri tani nuk ndjehet gjë nga fillimi i ri, turbulencat në valutë madje janë përkeqësuar. Madje aty ku e ndjen më shumë populli turk. Tek çmimet e artikujve ushqimorë. Çmimet e tyre janë rritur në masë të paparë muajt e fundit. Sipas të dhënave të indeksit të çmimeve të Zyrës së Statistikave të Turqisë, TÜIK, që publikon raportin vjetor, vitin e kaluar pati një rritje dramatike të nivelit të çmimeve të ushqimeve. Përqindja e inflacionit u rrit në krahasim me vitin e kaluar me 6% duke shkuar në 20,6%.

Kështu kriza e valutës nuk është më një rrezik abstrakt, ajo është futur në kuzhinat turke. Për artikuj ushqimorë bazë, si perime, fruta, vezë, vaj apo qumësht në tregje kërkohen çmime të kripura. Deri në 25% është rritur çmimi për disa artikuj në javët e fundit. Përqindja e inflacionit për perimet dhe frutat ndërkohë ka arritur një vlerë rekord prej 33,9%.

Presidenti Erdogan në një intervistë pas lutjes të së premtes bëri përgjegjës tregtarët e pakicës për këtë gjendje. Ai bëri të ditur “dënime të ashpra”. Nuk më ka shpëtuar që tek perimet, frutat dhe perimet bishtajore ka dallime të mëdha në çmime. “Ne nuk mund ta tolerojmë më shtypjen e qytetarëve. (…)Bëjeni punën tuaj si duhet dhe mos i mundoni njerëzit”, u shpreh i zemëruar Erdogan dhe bëri të ditur rregullimin më të fortë të tregtisë së artikujve ushqimorë në muajt e ardhshëm. Do të ngrihet një “sistem i hershëm paralajmërimi” për çmimet jashtëzakonisht të larta.

Në të vërtetë në Turqi ka një klimë shumë të mirë për një bujqësi produktive. Megjithatë frutat dhe perimet eksportohen. Kritikët thonë, se për inflacionin në tregun e artikujve ushqimorë në masë të madhe është përgjegjëse vetë qeveria. Qeveria konservatore-islame e AKP-së investoi me vite në mënyrë shumë të njëanshme në sektorin e ndërtimit.

Bujqësia – sektor i humbur?

Studiuesi i shkencave ekonomike, Baris Soydan e lidh rritjen e madhe të çmimeve me neoliberalizmin në ekonominë agrare. “Ka gjithnjë e më pak sipërfaqe për kultivim bujqësor.” Arsyeja është, se ekonomia bujqësore nuk ofron shumë përfitim. “Në dhjetë vitet e fundit sipërfaqet e mëdha bujqësore janë sakrifikuar për ndërtimin për të realizuar projekte të mëdha banimi”, thotë eksperti i ekonomisë.

Komisioni Parlamentar për Ushqimet përpiqet tani të ndihmojë prodhuesit e bujqësisë: përmes uljes së tatimeve, kufizimeve të eksportit dhe garancinë e blerjes.

Fermerët kërkojnë më shumë mbështetje nga shteti

Por kreu i Dhomës së Ekonomisë Bujqësore, (TMMOB), Baki Remzi Suicmez, nuk është i kënaqur me masat e marra. “Në gati të gjitha vendet e industrializuara bujqësia mori mbështetje financiare gjatë pandemisë.” Në Turqi nuk u rrit kjo mbështetje në masën e duhur, kritikon Suicmez, as nuk u ulën kosto e prodhimit dhe as nuk u lehtësuan kushtet e kreditimit.

Kritika vijnë edhe nga ekonomisti, Baris Soydan. “Me udhëzimet që jep Erdogani nuk do të jetë e mundur që të ulen çmimet e artikujve ushqimorë. Se për sa kohë, që kostoja e naftës dhe plehut kimik nuk ulet, do të mbetet presioni për fermerët, se nuk fitojnë sa duhet.” Duhet të zgjidhen probleme më të thella strukturore, që janë pergjegjëse për inflacionin. Por presidenti turk është larg autokritikës. Krahas tregtarëve të ushqimeve, presidenti turk bëri përgjegjëse edhe thatësirën mbarëbotërore dhe pandeminë e Coronës, pasi tregjet kudo në botë janë të trazuara. Në të shkuarën presidenti turk me dëshirë i referohej “forcave të errëta” apo “terroristëve të artikujve ushqimorë” nga jashtë, që me spekulimet e tyre i rrisnin qëllimisht çmimet.

Burimi DW

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.