Kur do të jetë gati një vaksinë kundër COVID-19?

Me Organizatën Botërore të Shëndetit që më në fund shpalli një pandemi, të gjithë sytë janë drejtuar nga perspektiva e një vaksine, sepse vetëm një vaksinë mund të parandalojë përhapjen e mëtejshme të virusit.

Rreth 35 kompani dhe institucione akademike po garojnë për të krijuar një vaksinë të tillë, të paktën katër prej të cilave tashmë kanë mostra që janë testuar te kafshët. E para nga këto, prodhuar nga firma bioteknike me bazë në Boston, Moderna , do të provohet tek njerëzit në prill.

Arsyet pse zhvillimi i kësaj vaksine do të jetë i shpejtë janë dy. Jo vetëm që shkencëtarët kinez u përpoqën që në fillim dhe me shpejtësi të izolonin gjenin e këtij virusi, për ta studiuar, por dhe shkenctarë të tjerë, vazhdimisht kanë bërë prova për të gjetur një vaksinë kundër llojeve koronavirus të viruseve. Kjo pasi shkenca e ka ditur që nëse ndodh ndonjë pandemi, shanset janë që të vijë për shkak të një virusi gripal, dhe për këtë arsye kanë testuar vazhdimisht lloje të viruseve dhe vaksinat përkatëse për to. Edhe dy epidemitë më të rrezikshme të kohërave të fundit, SARSI dhe MERS kanë qenë koronaviruse, ndaj njerëzimi ka eksperiencë në krijimin e vaksinave për koronavirus.

Të gjitha vaksinat funksionojnë sipas të njëjtit parim bazë. Ato fusin një pjesë ose të gjithë patogjenin në sistemin imunitar të njeriut, zakonisht në formën e një injeksioni dhe në një dozë të ulët, për të nxitur sistemin që të prodhojë antitrupa ndaj patogjenit. Antitrupat janë një lloj kujtese imunitare, e cila pasi është nxitur një herë, mund të mobilizohet shpejt përsëri nëse personi është i ekspozuar ndaj virusit në formën e tij natyrore. Antitrupat janë mbrojtësit tanë natyral.

Por edhe pse shkenctarët po përdorin teknika të reja, duke i kombinuar me eksperiencën  e vjetër, sërish, zhvillimi i një vaksine kërkon kohë. Edhe nëse ajo zbulohet shpejtë, për t’u aprovuar vaksina duhet të kaloj një sërë testesh, fillimisht tek kafshët, pastaj tek njerëzit e shëndetshëm, pastaj tek njerëzit e sëmure me sëmundje të ndryshme, e pastaj tek njerëzit e prekur nga COVID-19. Kjo kërkon kohë. Për shembull, kur presidenti Trump kërkoi që vaksina të bëhej gati për nëntor të 2020, për zgjedhjet presidenciale në Amerikë, një konfuzion i madh u krijua, pasi një afat i tillë kohor është i pamundur për t’u kapur.

Por edhe nëse njerëzimi vendos të thyejë rekorode, probleme do të dalin edhe pas zbulimit e miratimit të një vaksine. Problemi kryesor është si kjo vaksinë do të mbërrijë tek çdo person i kësaj bote. Për momentin, asnjë kompani nuk ka kapacitetet që të prodhojë në një kohë të shkurtër një numër masiv vaksinash që kërkon lufta ndaj këtij virusi.

Për shkak se pandemitë kanë tendencë të godasin më shumë ato vende, ku sistemet e kujdesit shëndetësor janë më të brishtë dhe më të pafinancuar, ekziston një çekuilibër i qenësishëm midis nevojës dhe fuqisë blerëse kur bëhet fjalë për vaksinat. Me pak fjalë, probleme ka plot, e për t’u zgjidhur do të kërkohet bashkëpunimi pa kushte i të gjithë entiteteve të mundshme. Ende nuk dihet, dhe nuk mund të dihet se kur do të zhvillohet dhe shpërndahet një vaksinë kundër COVID-19. Ndaj ajo që na ngelet për t’u bërë, është të përpiqemi që sëmundjen ta shtyjmë në kohë; pra të lajmë duart dhe të vet-izolohemi.

Me Organizatën Botërore të Shëndetit që më në fund shpalli një pandemi, të gjithë sytë janë drejtuar nga perspektiva e një vaksine, sepse vetëm një vaksinë mund të parandalojë përhapjen e mëtejshme të virusit.

Rreth 35 kompani dhe institucione akademike po garojnë për të krijuar një vaksinë të tillë, të paktën katër prej të cilave tashmë kanë mostra që janë testuar te kafshët. E para nga këto, prodhuar nga firma bioteknike me bazë në Boston, Moderna , do të provohet tek njerëzit në prill.

Arsyet pse zhvillimi i kësaj vaksine do të jetë i shpejtë janë dy. Jo vetëm që shkencëtarët kinez u përpoqën që në fillim dhe me shpejtësi të izolonin gjenin e këtij virusi, për ta studiuar, por dhe shkenctarë të tjerë, vazhdimisht kanë bërë prova për të gjetur një vaksinë kundër llojeve koronavirus të viruseve. Kjo pasi shkenca e ka ditur që nëse ndodh ndonjë pandemi, shanset janë që të vijë për shkak të një virusi gripal, dhe për këtë arsye kanë testuar vazhdimisht lloje të viruseve dhe vaksinat përkatëse për to. Edhe dy epidemitë më të rrezikshme të kohërave të fundit, SARSI dhe MERS kanë qenë koronaviruse, ndaj njerëzimi ka eksperiencë në krijimin e vaksinave për koronavirus.

Të gjitha vaksinat funksionojnë sipas të njëjtit parim bazë. Ato fusin një pjesë ose të gjithë patogjenin në sistemin imunitar të njeriut, zakonisht në formën e një injeksioni dhe në një dozë të ulët, për të nxitur sistemin që të prodhojë antitrupa ndaj patogjenit. Antitrupat janë një lloj kujtese imunitare, e cila pasi është nxitur një herë, mund të mobilizohet shpejt përsëri nëse personi është i ekspozuar ndaj virusit në formën e tij natyrore. Antitrupat janë mbrojtësit tanë natyral.

Por edhe pse shkenctarët po përdorin teknika të reja, duke i kombinuar me eksperiencën  e vjetër, sërish, zhvillimi i një vaksine kërkon kohë. Edhe nëse ajo zbulohet shpejtë, për t’u aprovuar vaksina duhet të kaloj një sërë testesh, fillimisht tek kafshët, pastaj tek njerëzit e shëndetshëm, pastaj tek njerëzit e sëmure me sëmundje të ndryshme, e pastaj tek njerëzit e prekur nga COVID-19. Kjo kërkon kohë. Për shembull, kur presidenti Trump kërkoi që vaksina të bëhej gati për nëntor të 2020, për zgjedhjet presidenciale në Amerikë, një konfuzion i madh u krijua, pasi një afat i tillë kohor është i pamundur për t’u kapur.

Por edhe nëse njerëzimi vendos të thyejë rekorode, probleme do të dalin edhe pas zbulimit e miratimit të një vaksine. Problemi kryesor është si kjo vaksinë do të mbërrijë tek çdo person i kësaj bote. Për momentin, asnjë kompani nuk ka kapacitetet që të prodhojë në një kohë të shkurtër një numër masiv vaksinash që kërkon lufta ndaj këtij virusi.

Për shkak se pandemitë kanë tendencë të godasin më shumë ato vende, ku sistemet e kujdesit shëndetësor janë më të brishtë dhe më të pafinancuar, ekziston një çekuilibër i qenësishëm midis nevojës dhe fuqisë blerëse kur bëhet fjalë për vaksinat. Me pak fjalë, probleme ka plot, e për t’u zgjidhur do të kërkohet bashkëpunimi pa kushte i të gjithë entiteteve të mundshme. Ende nuk dihet, dhe nuk mund të dihet se kur do të zhvillohet dhe shpërndahet një vaksinë kundër COVID-19. Ndaj ajo që na ngelet për t’u bërë, është të përpiqemi që sëmundjen ta shtyjmë në kohë; pra të lajmë duart dhe të vet-izolohemi.

Dosti Banushi – SCAN

Burimi: The Guardian, shkruar nga Laura Spinney: https://www.theguardian.com/world/2020/mar/15/when-will-a-coronavirus-vaccine-be-ready-human-trials-global-immunisation

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.