“Plastic Free” dhe efektet e reformës europiane  në Shqipëri – Prodhuesit shqiptarë të plastikës dhe ambalazheve presin ditë të mira për industrinë e tyre – SCAN MAGAZINE

-BE kërkon që vendet e komunitetit të arrijnë një target të grumbullimit prej 90% për shishet plastike deri në vitin 2029, si dhe në përbërjen e tyre ato duhet të kenë së paku 25% të lëndës së parë të përftuar nga riciklimi, deri në 2025 dhe 30% deri në vitin 2030.

-Sipas Komisionit Evropian, më shumë se 80% e mbeturinave detare janë plastika. Produktet e mbuluara nga ky ligj i ri përbëjnë 70% të të gjitha sendeve të mbeturinave detare. 

-Sipas Kryetarit të Shoqatës së Ricikluesve, Vullnet Haka, ndikimi tek prodhuesit shqiptar të plastikës dhe ambalazheve në veçanti, do të jetë pozitiv sepse Direktiva e BE sjell një përspektivë të qartë për industrinë prodhuese të plastikës.

Parlamenti Europian miratoi në mars të këtij viti një paketë masash që parashikojnë ndalimin brenda vitit 2021, të produkteve plastike 1 përdorimësh si dhe përdorimin e lëndëve të para që përftohen nga riciklimi, në të gjitha ambalazhet dhe jo vetëm, deri në vitin 2025. Reforma që mund të aplikohet në mënyrë të njëtrajtshme e njëhershme në të gjitha vendet anëtare, parashikohet të reduktojë kostot e ndotjes detare me 22 miliardë euro nga nisja deri në vitin 2030, çka përbën dhe qëllimin kryesor të kësaj nisme.

Detaje nga reforma

Në listën e produkteve që do të ndalohen të tregtohen dhe të konsumohen në Komunitetin Europian deri në vitin 2021 përfshihen setet e ngrënies dhe pjatat plastike si dhe çdo material tjetër që pas përdorimit bëhen praktikisht të pariciklueshme. Kjo do të ketë në mënyrë të paevitueshme ndikim tek ekonomia e përgjithshme europiane si dhe tek vendet që kanë marrëdhënie tregtare ose importi dhe eksporti me vendet anëtare. Në njoftimin e publikuar BE kërkon që vendet e komunitetit të arrijnë një target të grumbullimit prej 90% për shishet plastike deri në vitin 2029, si dhe në përbërjen e tyre ato duhet të kenë së paku 25% të lëndës së parë të përftuar nga riciklimi, deri në 2025 dhe 30% deri në vitin 2030. Marrëveshja gjithashtu forcon zbatimin e parimit ‘ndotësi paguan’, në veçanti për duhanin, duke shtuar një përgjegjësi më të zgjeruar për prodhuesit. Ky regjim i ri do të zbatohet edhe për mjetet e peshkimit, për të siguruar që edhe prodhuesit sikurse peshkatarët të jenë po ashtu përgjegjës për  grumbullimin e rrjetave të humbura në det. Legjislacioni gjithashtu thekson se etiketimi mbi ndikimin negativ mjedisor të hedhjes së cigareve me filtra plastikë në rrugë duhet të jetë e detyrueshme, sikurse edhe për produkte të tjera të tilla si gota plastike, letra të lagura dhe peceta higjienike.

Ndryshimi i kostos dhe ndikimi global

Sipas Komisionit Evropian, më shumë se 80% e mbeturinave detare janë plastika. Produktet e mbuluara nga ky ligj i ri përbëjnë 70% të të gjitha sendeve të mbeturinave detare. Për shkak të ritmit të ngadaltë të dekompozimit, plastika grumbullohet në dete, oqeane dhe në plazhe në BE dhe në mbarë botën. Mbetjet e plastikës gjenden në specie detare – të tilla si breshkat e detit, vula, balena dhe shpendët, por edhe në peshq dhe butak, dhe prandaj në zinxhirin ushqimor të njeriut. Nisma më e fundit në lidhje më këtë në arenën globale është pikërisht PlasticFreeJuly, e cila synon një ingranim mbarë botëror por individual të gjithkujt në mbrojtjen e mjedisit dhe planetit. Një nga përgjigjet e para kundrejt kësaj nisme është rasti i kompanisë Nestle e cila ka njoftuar se që nga muaji korrik do të hedhë në treg paketimin e parë të ricikliueshëm dhe të biodegradueshëm për një nga produktet e saja. Tani kjo lloj letre mund të përdoret në shkallë të gjerë, duke garantuar cilësinë e produktit dhe freski gjatë gjithë kohës së ruajtjes brenda në ambalazh. Synimi i kompanisë është sigurisht që të arrijë të mbulojë të tërë gamën e saj të prodhimit me ambalazhe të me përbërje nga lëndë e parë e ricikluar deri në vitin 2025. Përbërësit e letrës së përdorur do të jenë të certifikuara nga Këshilli i Administrimit të Pyjeve (FSC) dhe Programi për Përvetësimin e Certifikimit të Pyjeve, sikundër në rastin e të gjitha nismave të tjera që do të realizojnë këtë proces të ri pro mjedisor.

Ndikimi për prodhuesit shqiptarë

Kompanitë shqiptare që prodhojnë për Europën ose që eksportojnë mallrat e tyre do të duhet t’i përshtaten rregullave dhe parametrave të reja çka do të sjelli me padyshim një rritje të kostos së prodhimit. Produkti i cili është i destinuar për eksport do të duhet të përmbajë në ambalazhin e tij përqindje plastike të riciklueshme konform ligjit të vendit ku do të tregtohet. Për prodhimin e këtij lloj produkti tashmë kompania do të duhet të gjejë një furnitor lëndësh të para për të realizuar paketimin e e përftuar nga lëndë e parë e ricikluar, por kjo do të sjellë si fillim një rritje të kostos. Në këtë fazë tranzitore jo vetëm në Europë por kudo në botë, furnitorët e lëndëve të para të riciklueshme kanë tarifa të larta për shkak të kërkesës së momentit. Por në çastin kur të gjitha bizneset do të detyrohen ta respektojnë e realizojnë këtë risi, dhe kjo reformë të përhapet kudo, atëherë edhe çmimet e këtyre përbërësve do të ulen dhe kështu çmimi do të jetë më i përballueshëm. Për rrjedhojë nuk do të jetë më një indikator në çmimin e produkteve që do të tregtohen jashtë, pasi lënda e parë që do të blihet për një paketim të riciklueshëm nuk do të jetë më e rrallë dhe e vështirë për t’u gjetur. Do të ketë një unifikim të tregut vendas dhe atij jashtë kufirit, si nga ana parametrave ashtu dhe nga ana e kostove.

Një tjetër çështje e momentit është fakti se përpos reformës së BE për të gjitha vendet anëtare ka një diferencë mes shteteve në lidhje me përqindjen e përmbajtjes së riciklueshme në paketim. Madje edhe pse reforma pritet të hyjë e plotë në fuqi në vitin 2025, ajo duket se ka filluar tashmë në disa vende dhe pritet që ky afat të shkurtohet. Sipas Kryetarit të Shoqatës së Ricikluesve, Vullnet Haka, ndikimi tek prodhuesit shqiptar të plastikës dhe ambalazheve në veçanti, do të jetë pozitiv për disa arsye:

-Direktiva e Be-së, (Reforma Plastic Free) sjell një përspektivë të qartë për idnustrinë prodhuese të plastikës duke përcaktuar specifikisht se cfarë do të ndalohet apo dekurajohet të prodhohet dhe konsumohet si dhe nga ana tjetër cfarë produktesh apo ambalazhesh plastike do të inkurajohen të prodhohen e konsumohen në treg. Gjithashtu sipas tij kjo risi krijon premisa të qarta për të orientuar investime të reja në impiante moderne të reja me kapacitete të larta për riciklimin e plastikës dhe prodhimin e lëndëve të para të ricikluara që do të ëprdoren me detyrim në kuota të caktuara gjatë prodhimit të produkteve apo ambalazheve të reja. Për pasojë do të rritet në nivele të larta “ripërdorimi direkt” por edhe ai nëpërmjet përdorimit të lëndëve të para që përftohen nga riciklimi. Së treti, Haka thekson se i gjithë ky proces do të mundësoj realizimin në praktikë të të ashtuquajturës “Circular Economy.”  Gjithashtu haka vendos theksin në faktin se me masivizimin e kësaj lloj nisme dhe me ligjin e ri europian do të lindi shumë shpejt nevoja dhe në vendin tonë për të prodhuar lëndë të parë të ricikluar për nevojat në rritje të tregut dhe prodhuesve vendas si dhe për të qenë konform ligjeve të BE. Kjo do të sjellë sigurisht ndryshim të ligjit aktual në fuqi mbi ndalimin e mbeturinave të importuara për riciklim pasi nevojat e vendit do të arrijnë kapacitete kërkese shumë të lartë të cilat nuk dio të mund t’i përmbush vetëm realizimi i këtij procesi brenda për brenda Shqipërisë.

Sikurse edhe në Kosovë, ku konkretisht në Ferizaj po ndërtohet një fabrikë për lëndë të parë të ricikluar falë investimit holandez prej 25 milionë eurosh, do të lindi nevoja e të njëtit fenoment edhe në vendin tonë.

Faktet e një realiteti të ri që po vjen – Masat që përgatiten të ndërmarrin gjigandët e prodhimit global

Ky realitet i ri mund të nxisë risi dhe mundësi, tashmë shumë firma të mëdha dhe të vogla po bëjnë ndryshime. Këtu janë vetëm disa shembuj:

Në prill, gjigandi ushqimor zviceran Nestle u zotua të bënte të gjitha paketimet e tij plastike 100% nga lëndë e parë e ricikluar ose të ripërdorshme deri në vitin 2025. Ai dëshiron të inkurajojë përdorimin e plastikës që lejon norma më të mira të riciklimit dhe eliminimin ose ndryshimin e kombinimeve komplekse të plastikës që e bëjnë riciklimin aq të vështirë.

Kompania Volvo tha se të paktën 25% e plastikës të përdorur në modelet e saj të reja të makinave nga viti 2025 do të bëhen nga materiale të ricikluara.

Gjigandi i pijeve Coca-Cola, i cili përdor rreth 120 miliardë shishe në vit, nisi fushatën e saj botërore pa mbeturina në janar, duke thënë se do të riciklojë një shishe ose kanoçe të përdorur për çdo të re të shitur deri në vitin 2030. Ajo gjithashtu ka premtuar të rrisë sasinë në përmbajtjen e lëndës së parë të ricikluar në shishet plastike deri në 50% deri në vitin 2030 dhe po eksperimenton me teknika të ndryshme të grumbullimit për riciklimin e produkteve të saj.

McDonald’s ka thënë se do të bëjë të gjithë paketimin e saj nga burime të rinovueshme dhe të riciklueshme deri në vitin 2025.

Dell synon të bëjë paketimin e saj 100% të mbeturinave deri në vitin 2020, duke përdorur materiale nga burime të qëndrueshme. Ajo tashmë përdor plastika të ricikluara të oqeanit, si dhe materiale të tjera të qëndrueshme si bambu.

Evian i Danone do t’i bëjë të gjitha shishet plastike me plastikë të riciklueshme deri në vitin 2025.

Procter & Gamble, që bën shampon Head & Shoulders, prodhoi shishet e para të shampos të riciklueshme me një përbërje deri në 25% të biodegradueshme vitin e kaluar. Ajo ka premtuar të bëjë të gjitha paketimet e saj të riciklueshme ose të ripërdorshme deri në vitin 2030. Markat e saj të larjes, Fairy Liquid, tashmë kanë prodhuar një shishe plastike të re, e bërë me 100% të riciklueshme plastike.

Zinxhiri i mobiljeve suedeze IKEA ka premtuar të ndërpresë produktet plastike me një-përdorimësh nga dyqanet dhe restorantet e tij deri në vitin 2020. Firma thotë se është e angazhuar të mos përdor më plastika me bazë nafte dhe të sigurojë që të gjitha prodhimet e saj plastike të bëhen duke përdorur materiale të riciklueshme.

Edel Strazimiri  / SCAN MAGAZINE

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.