‘Projekti i shekullit’/- Zvicra kërkon të groposë mbetjet radioaktive! (FOTOT)

Ruajtja e mbetjeve radioaktive mbi tokë është një biznes i rrezikshëm, por zviceranët mendojnë se e kanë gjetur zgjidhjen: varrosjen e karburantit bërthamor të harxhuar, thellë nën tokë në argjilë. Laboratori ndërkombëtar Mont Terri u ndërtua për të studiuar efektet e groposjes së mbetjeve radioaktive në argjilë e cila ndodhet 300 metra nën sipërfaqe pranë Saint-Ursanne në rajonin veriperëndimor Jura.

Laboratori nëntokësor shtrihet në 1.2 kilometra tunele. Prerjet gjatë rrugës, secila rreth pesë metra e lartë, janë të mbushura me simulime të ndryshme ruajtjeje, që përmbajnë sasi të vogla të materialit radioaktiv të monitoruar nga mijëra sensorë. Më shumë se 170 eksperimente janë kryer për të simuluar fazat e ndryshme të procesit të pozicionimit të mbetjeve, mbylljes së tuneleve, mbikëqyrjes dhe riprodhimit të çdo efekti fizik dhe kimik të imagjinueshëm.

Sipas ekspertëve, duhen 200,000 vjet që radioaktiviteti në mbetjet më toksike të kthehet në nivele natyrore. Gjeologu Christophe Nussbaum, i cili drejton laboratorin, tha se studiuesit donin të përcaktonin se cilat mund të ishin efektet e mundshme “në ruajtjen që duhet të zgjasë për gati një milion vjet”. Kjo “është kohëzgjatja që na duhet për të siguruar izolim të sigurt,” tha ai, duke shtuar se deri më tani, “rezultatet janë pozitive”.

– Vendet e mundshme të identifikuara –

Tre zona të mundshme në verilindje, pranë kufirit gjerman, janë identifikuar për të marrë mbetje të tilla radioaktive. Operatorët e centraleve bërthamore të Zvicrës pritet të zgjedhin opsionin e tyre të preferuar në shtator. Qeveria zvicerane nuk do të marrë vendimin përfundimtar deri në vitin 2029, por kjo nuk ka gjasa të jetë fjala e fundit pasi çështja ndoshta do të shkojë në një referendum nën sistemin e famshëm të demokracisë së drejtpërdrejtë të Zvicrës.

Pavarësisht nga procesi i zgjatur, aktivistët mjedisorë të Greenpeace thonë se Zvicra po ecën shumë shpejt. Si fillim, mbetet për t’u parë nëse sistemet në vend mund të “garantojnë se nuk do të ketë rrjedhje radioaktive në 100, 1000 apo 100000 vjet.” Zvicra gjithashtu duhet të konsiderojë se si do të sinjalizojë se ku ka vende për të siguruar që ato të mos harrohen dhe se njerëzit shumë shekuj nga tani mbeten të vetëdijshëm për rreziqet. Termocentralet bërthamore zvicerane kanë pompuar mbetje radioaktive për më shumë se gjysmë shekulli. Deri më tani, ai është trajtuar nga Kooperativa Kombëtare për Asgjësimin e Mbetjeve Radioaktive, ose NAGRA, e themeluar në vitin 1972 nga operatorët e uzinës në bashkëpunim me shtetin. Për momentin, mbetjet po ruhen në një “depo ndërmjetëse” në Wurenlingen, rreth 15 kilometra nga kufiri gjerman.

– Horizon 2060 –

Zvicra shpreson t’i bashkohet një klubi elitar të vendeve që i afrohen depozitave të thella gjeologjike. Deri më tani, vetëm Finlanda ka ndërtuar një kantier, në granit, dhe Suedia dha dritën jeshile në janar për të ndërtuar vendin e saj për groposjen e karburantit bërthamor të shpenzuar në granit. Më pas është Franca, projekti i së cilës Cigeo, i udhëhequr nga Agjencia Kombëtare për Menaxhimin e Mbetjeve Radioaktive (ANDRA), planifikon të ruajë mbetjet radioaktive nën tokë në argjilë. Pas aksidentit bërthamor të vitit 2011 në termocentralin Fukushima në Japoni, Zvicra vendosi të heqë gradualisht energjinë bërthamore: reaktorët e saj mund të vazhdojnë për aq kohë sa ata mbeten të sigurt. 83,000 metra kub mbetje radioaktive të parashikuara, duke përfshirë disa mbetje me aktivitet të lartë, do të duhet të groposen. Ky vëllim korrespondon me një jetëgjatësi 60-vjeçare të funksionimit të termocentraleve bërthamore Beznau, Gosgen dhe Leibstadt, dhe 47 vitet që Muhleberg ishte në funksion përpara mbylljes në 2019. Mbushja e varreve nëntokësore të mbetjeve bërthamore duhet të fillojë deri në vitin 2060. Periudha e monitorimit do të zgjasë disa dekada përpara se zona të vuloset në shekullin e 22-të. AFP

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.