Pyjet si alternativë investimi! Moratoriumi i prerjes së pyjeve mund të shtojë interesin për të investuar në kultivimin e pemëve për lëndë drusore
Tashmë në Shqipëri është në fuqi një moratorium 10-vjeçar për prerjen e pyjeve. Nga ana tjetër, për më shumë se 26 vite ka pasur një shfrytëzim pa kriter të tyre. Kjo lë të kuptohet se tendenca e së ardhmes në Shqipëri do të jetë ajo e shfrytëzimit të kontrolluar të sipërfaqes pyjore të vendit. Referuar të dhënave zyrtare, nga viti 2004 deri në vitin 2015 raportohen prerje ilegale me mbi 2,5 milionë metër kub në vit, çka konsiderohet një katastrofë e vërtetë mjedisore. Pas moratoriumit, do të jenë njësitë e pushteti vendor ato të cilat do të përmbushin nevojat e popullatës për lëndë drusore, që përbën edhe një prej burimeve kryesore të ngrohjes së familjeve shqiptare, por edhe një lëndë të kushtueshme për industrinë e drurit në Shqipëri. Efekti i parë i moratoriumit ka qenë shtrenjtimi i lëndës drusore për familjet shqiptare, por edhe shtimi i masës së importeve nga industria e drurit (mobileritë). Një impakt i moratoriumit ka qenë në marrëdhëniet e importit dhe eksportit ku rezulton se gjatë viteve 2010-2013 janë dhënë leje eksporti për 364 mijë metër kub lëndë drusore, ndërsa për vitet 2014-2015 janë dhënë në total për 24 mijë metër kub, për të vijuar më pas në vitin 2016, vetëm për 3 mijë metër kub. Ndryshe nga sa ndodhte me eksportet, ku vendin e parë e zinte druri për djegie e jo për industrinë përpunuese (të paktën kështu shënohej në dokumentet e eksportit), në importe raporti ka qenë më i ulët për këtë qëllim. Megjithatë, raporti ka qenë i lartë për industrinë (kryesisht mobilieritë) që importonin pllaka dhe panele druri, pra të përpunuar. Krahas këtyre zhvillimeve, vitet e fundit ka njohur shtim të numrit të kompanive prodhuese të peletit të drurit, kryesisht për tregun e jashtëm pasi në Shqipëri, përdorimi masiv i kësaj lënde për ngrohje do të kërkojë edhe pak kohë.
Përballë kritereve të reja mjedisore që do të duhet të respektojë Shqipëria, e ardhmja parashikohet të jetë sërish me një mangësi në treg për lëndë drusore. Por në këto kushte, a është një opsion investimi në këtë sektor dhe a mund të jetë fitimprurës investimi në pyje private?
Bilanci i vitit të parë të moratoriumit, importi u rrit me 30%
Ministria e Mjedisit ka bërë bilancin e parë të ecurisë së zbatimit të moratoriumit të pyjeve e të efekteve që ka dhënë kjo nismë. Referuar të dhënave zyrtare të publikuara, gjatë vitit të parë të zbatimit të moratoriumit që hyri në fuqi në muajin shkurt të vitit 2016, importi i lëndës drusore për përdorim të brendshëm ëshë rritur me rreth 30% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ndërsa, po t’u referohemi shifrave të importit, me mesataren e periudhës 2008-2012, rritja e importeve në vlerë monetare është rreth 60 herë më e madhe gjatë vitit 2016.
Në 2016, ka pasur shfrytëzim të lëndës drusore tre herë më pak se viti 2015, e përkthyer kjo në shifra të ruajtjes të fondit pyjor kombëtar, do të thotë që janë kursyer 546 hektarë pyje krahasuar me vitin 2015. Për periudhën janar-dhjetor 2016, në shkallë vendi, janë prerë ilegalisht 18.703 drurë, me volum rreth 3593.6 m³ ose 36% më pak drurë krahasuar me vitin 2015, kur janë prerë ilegalisht 27.506 drurë, me volum rreth 5480m³. Gjatë periudhës Janar – Dhjetor 2016 nga Inspektoriati Mjedisor në rang kombëtar janë mbajtur gjithsej 368 proces-verbale për kundërvatje në fondin pyjor, ku vlen të theksohet se për shkelje me pasoja të rënda në pyje, janë proceduar dhe dërguar për ndjekje penale 32 raste kallëzimesh, ose 20 % më pak krahasuar me 2015, çka tregon një ndërgjegjësim të qytetarëve për zbatimin e ligjit. Vlera e dëmit nga kundërvajtjet penale është rreth 98 milionë lekë.
Ja sa fitohet nga kultivimi i drurëve
Një ndër objektivat kryesore të strategjisë për pyjet e kullotat është zhvillimi në perspektivë i industrisë së drurit në Shqipëri. Në listën e veprimeve të planifikuara për realizimin e këtij objektivi janë realizimi i një studimi mbi përcaktimin i mundësisë vjetore në sasi, lloje dhe asortimente dhe sigurimi i lëndës drusore për 20-40 vjetët e ardhshëm, aplikimi i politikave favorizuese për importimin e lëndës drusore për mbështetjen e zhvillimit të industrisë së drurit në vendin tonë dhe njëkohësisht konservimin e pyjeve. Mbi këtë bazë, objektivi përfshin edhe nxitjen e zhvillimit të industrisë së drurit si aktivitet privat në ato drejtime që e lejon ekonomia e tregut, sidomos në zonat rurale. Përtej parashikimit të strategjisë në letër, në zonat rurale të vendit prej disa vitesh ka gjetur përhapje investimi në pyje private. Në vitet 2013-2014, në Shqipëri është testuar bima e paulownias, një dru industrial që ka rendiment të lartë rritjeje. Ky dru gjen përdorim të lartë në industri e kërkon më pak kohë për t’u rritur, ndaj edhe ka gjetur përhapje të madhe në botë duke u përdorur për plotësimin e nevojave industriale për lëndë drusore. Edhe në Shqipëri, tashmë janë disa kompani që ofrojnë asistencë për kultivimin e kësaj peme. Krahas kompanive shqiptare, në “lojë” janë futur edhe kompani italiane. Kostoja e ulët e punës, qiraja e ulët e tokave bujqësore e të ardhurat që krijohen nga shitja e fidanëve e bëjnë tërheqëse Shqipërinë në këtë drejtim. Janë dy skemat që po gjejnë përdorim masiv për kultivimin e kësaj peme. Skema e parë është ajo e nënshkrimit të kontratës mes fermerit dhe kompanisë, në varësi të mundësisë së investimit apo sipërfaqes së tokës që zotëron fermeri. Krahas asistencës, kompanitë ofrojnë edhe mundësinë e kontratës së parablerjes së produktit pas një periudhë 4-5, apo edhe 8-10-vjeçare kundrejt tarifave disa herë më të larta sesa drurët e tjerë.
E skema tjetër është ajo e blerjes së fidanëve që variojnë nga 4-5 euro dhe zgjedhja për të shitur produktin vetë në momentin e prerjes.
Një nga “pionerët” e kësaj iniciative në Shqipëri është kompania “Hysa“. Përfaqësuesi i kësaj kompanie, Shyqeri Hysa thotë për “SCAN Magazine” se mbjellja e kësaj bime në Shqipëri ka filluar në vitet 2015-2016 dhe vazhdon. Përsa i përket kërkesës për paulownia në Shqipëri, në vitin 2015 kjo kompani ka shitur 10 000 fidanë ndërsa në vitin 2016 kërkesa u 10-fishua duke arritur në 100 mijë fidanë në mbarë vendin. “Përsa i përket kostos, në 1 hektar llogaritet që shpenzimet të shkojnë në 5 000 euro për blerjen e fidanëve dhe shpenzimet për 2 vitet e para. Nuk mendojmë që është e nevojshme që të pajisesh me licencë apo leje pasi kjo bimë është njëlloj si të gjitha bimët e tjera” shprehet Hysa. E sa i përket fitimeve që mund të sjellë investimi në 1 hektar pyll me paulownia, shifrat janë marramendëse.
“Llogaritet që për 1 hektar në 8 vite, fitimi prej drurit të paulownias të jetë nga 90 mijë -120 mijë euro” shprehet Hysa. E sa i përket pyetjes se me cilat rreziqe përballen skemat e investimit në këtë sektor, Hysa shprehet se “i vetmi rrezik që shfaqet në investimin e drurit të paulownias është kur kjo bimë mbillet pa një studim toke”.
Paulownia, pema që rritet për 8 vjet
Por çfarë mund të ndodhë me kultivimin e kësaj bime në kushtet kur vendi ndodhet përballë një moratoriumi 10-vjeçar që ndalon prerjen e pyjeve? Kultivuesit e kësaj bime e shohin si një mundësi që duhet shfrytëzuar.
“Përsa i përket moratoriumit, në Shqipëri mendojmë se do rritet së tepërmi kërkesa për të mbjellë paulownia, duke qenë se rritja e saj është 10 herë më e shpejtë se drurët e tjerë. Pra, nëse një bimë tjetër derisa të arrijë në konsum, i duhet një periudhë prej 40 vitesh, paulownia e redukton kohën në vetëm 8 vjet” shprehet Hysa.
Aktualisht, kultivimi i kësaj peme në Shqipëri nuk subvencionohet e kërkesa e fermerëve që kultivojnë këtë bimë është për të mbështetur edhe financiarisht këtë aktivitet; një lëvizje jo vetëm që shton kontrollin mbi skemat ekzistuese investuese, por edhe shkon në përputhje me zhvillimin ekonomik dhe mjedisin.
“Deri më tani nuk kemi pasur asnjë lloj subvencioni nga shteti. Ne mendojmë që duhet patjetër të ketë subvencion për disa arsye: rritja 10 herë më e shpejtë se drurët e tjerë; në raport me mjedisin përmirëson 10 herë më shumë ajrin, duke çliruar oksigjen dhe duke thithur dioksid karboni; është e vetmja bimë e cila mbron në mënyrë të shkëlqyer tokën nga erozioni duke qenë që rrënjët e saj arrijnë në 10 metra thellësi; për kushtet e terrenit ku vendi ynë bën pjesë, kodrinor-malor është i vetmi dru që përshtatet më së miri pasi, nuk kërkon ujë. Mendojmë se është e vetmja shpresë që vendit tonë t’i rikthehet frymëmarrja e munguar,” shprehet Hysa.
Potenciali i investimit në pyje në Shqipëri, edhe pse është me objektiv afatgjatë, mund të thuhet se është një investim fitimprurës. Tregu brenda vendit ka kërkesë të lartë për lëndë drusore, kryesisht nga konsumatori familjar pasi druri vijon të jetë një nga burimet e rëndësishme të energjisë. Vitet e fundit, po njeh përdorim të gjerë investimi në godina banimi që kanë sistem ngrohjeje qendrore që përdorin pelet druri (kryesisht në qytete). Po ashtu, për këtë lëndë ka kërkesë të lartë edhe jashtë vendit. Kjo nënkupton se nevoja për drurin e përpunuar për djegie mund të jetë me e lartë në të ardhmen. Brenda vendit ka një potencial të madh për zhvillimin e industrisë së përpunimit të drurit, çka nënkupton se kërkesa në tregun e brendshëm do të vijojë të mbetet e lartë, ashtu sikurse edhe në tregun jashtë. Po ashtu, edhe tregu jashtë vendit ka mangësi në lëndë drusore e kërkesa është gjithnjë e më shumë në rritje, çka gjithashtu krijon më shumë mundësi për sipërmarrje në këtë sektor.
Sipërmarrjet alternative të bujqësisë
Vitet e fundit në Shqipëria ka pasur jo pak raste kur janë ndërmarrë e ndërmerren programe të ndryshme investimi që kanë si qëllim maksimizimin e fitimit nga toka bujqësore. Fermerët e ndryshëm në vend kanë “braktisur” kulturat tradicionale bujqësore duke eksperimentuar me aktivitete bujqësore që mund të sjellin më shumë fitim. Tendenca masive ka qenë ajo e kultivimit të drithërave, diktuar edhe nga faktorët historikë të vendit. Megjithatë, vitet e fundit ka sipërmarrje të ndryshme të kultivimit të luleshtrydhes apo erëzës së kushtueshme të shafranit. Po ashtu, ka sipërmarrje për kultivimin e sherebelës apo të bimës stevia, nga e cila prodhohet sheqeri që mund të konsumohet edhe nga diabetikët. Po ashtu, edhe kultivimi i kërmillit, i destinuar për tregun e huaj është gjithashtu një sipërmarrje që ka njohur shtrirje në territor gjatë viteve të fundit. Tashmë mund të thuhet se vëmendja nga bujqësia po rikthehet, por jo në mënyrën tradicionale.
Çfarë është Paulownia
Kompanitë që kultivojnë bimën e paulownias në Shqipëri përfitojnë kryesisht nga shitja e fidanëve, krahas investimit që kanë kryer në sipërfaqe të caktuara. Kohët e fundit po promovohet gjithnjë e më shumë kultivimi i kësaj bime e gjithnjë njoftimet për shitjen e fidanëve shoqërohen nga informacioni i përgjithshëm se çfarë është kjo bimë, historiku i saj, mundësi e investimit e mundësitë e fitimit final.
Skedat e shpërndara nxjerrin në pah informacionin se paulownia është shfaqur për herë të parë në Evropë në fillim të viteve 1800 edhe pse kultivimi i saj në Kinë bëhet prej 3 mijë vitesh. Kultivimi masiv i kësaj peme mori hov në Japoni prej viteve ’70 ku edhe u bë një dru i çmuar nga pikëpamja e biznesit, duke i hapur rrugën e një biznesi miliarda dollarësh në botë. Prej vitit 1972 ka nisur një studim shkencor në laborator për përmirësimin e kësaj peme për të seleksionuar treguesit gjenetikë më të mirë deri në arritjen e një kualiteti superior, që mundëson kultivim në plantacione me shpejtësi rritjeje maksimale. Ndaj edhe kompanitë e këtij sektori bëjnë vazhdimisht thirrje që fermerët të mos mashtrohen duke blerë fidanë të pacertifikuar nga individë e që kërkojnë më shumë kohë për t’u rritur, çka mund të sjellë edhe mosarritjen e rezultateve të dëshiruara të investimit.
SCAN Magazine
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.