Qeveria ul çmimin për HEC-et e vegjël – Prodhuesit, kundër: Goditen investimet, cënohet siguria juridike e kontratave të koncesionit – SCAN Magazine

“Ne do të mendonim që qeveria, që është garantuese e kontratave të koncesionit dhe këtë e thotë neni 1 dhe 7 i kontratave të koncesionit, duhej të ndërhynte ndoshta për ta rritur çmimit meqënese ne kemi patur 2 vite rrjesht me prurje shumë të vogla çka e ka bërë shumë të vështirë operimin normal.” 

“Do të ndjekim të gjitha hapat ligjore sepse është një shkelje e hapur e sigurisë juridike të kontratave. Sipas gjithë standardeve ndërkombëtare, ne duhet të kishim që në momentin që kemi nënshkruar kontatën e koncesionit, një çmim të fiksuar për 15 vjet.” 

“Ne jemi dyfish të prekur nga ulja e çmimit, ndaj dhe situata është vërtet shumë e keqe dhe ne kemi informacione që shumë prej investitorëve tanë janë duke menduar për të riskeduluar kreditë, çka do të thotë që ka edhe një kosto financiare shtesë që është një tjetër lajm i keq.”

Qeveria ka miratuar ndryshimin e bonusit për promovimin e burimeve të rinovueshme nga 1.3 në 1.2, duke ulur në këtë mënyrë shumën që do u paguhet prodhuesve ekzistues me përparësi. Ky koeficient është pjesë e metodologjisë mbi bazën e së cilës përllogaritet çmimi vjetor me të cilin hidrocentralet deri në 15 MW shesin energjinë elekrike. Ndërkohë që, 2 elementët e tjerë të formulës përfshijnë çmimin mesatar vjetor të tregut të ditës në avancë,  i energjisë elektrike në profilin bandë (baseload) i vitit përkatës të bursës hungareze (HUPX) në euro cent/kWh si dhe normën mesatare të këmbimit në euro/lekë për vitin e fundit. Në fakt, rënia e kursit të këmbimit valuator euro/lek gjatë vitit të kaluar ishte goditja e parë për prodhuesit e energjisë, çka bëri që në muajin janar të  vendosej çmimi 8.0532 lekë/ kwh, nga 8.4582 lekë/ kwh që ishte gjatë vitit 2019. Por,  prodhuesit e energjisë kundërshtojnë vendimin e qeverisë për ndryshimin e bonusit për promovimin e burimeve të rinovueshme nga 1.3 në 1.2.

Në një intervistë për Scan Magazine, kryetarja e Shoqatës Shqiptare të Energjisë së Rinovueshme, Anita Shushku thotë se ky ndryshim është një goditje për investimet e kryera në këtë sector pasi cwnohet edhe siguria juridike e kontratave koncesionare. Ajo i bën ape qeverisë të tërhiqet nga ky vendim i pa konsultuar me grupet e interesit, ndërkohë që thekson se çështja do të çohet në gjykatë.

Znj. Shushku, Qeveria ka vendosur ndryshimin e metododgjisë që përdoret për përcaktimin e blerjes së energjisë së prodhuar nga hidrocentralet. Ju si prodhues energjie, si e komentoni këtë vendim?

Ky është një vendim që prek interesat tona, prek sigurinë financiare dhe juridike të kontratave të koncesionit dhe është një vendim shumë i nxituar sepse është marrë pa dijeninë dhe konsultimin e grupeve të interesit. Ne si shoqatë, kemi qenë pjesë aktive e hartimit të ligjit “Për energjitë e rinovueshme” dhe metodologjia arriti në formën që është sot pas një negociate shumë të gjatë, duke përfshirë jo vetëm ministrinë e linjës, por edhe Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë. Në këtë mënyrë, me anë të kësaj metodologjie ne arritëm të minimizonim efektet e formulës që përfshinte UPEX-in të cilin ne e kemi kundërshtuar gjithmonë sepse kjo formulë nëse do ishte pa patur kufizimin e çmimit dysheme nuk do kishte fare lidhje me investimet tona, do të ishte një metodologji e pakuptimtë. Pikërisht vendosja e një çmimi dyshime i jep asaj kuptim dhe bën që megjithëse çmimi dysheme është poshtë llogarive tona sepse është poshtë kostove të investimit, jep një shpresë që ndoshta investimet tona nuk do të kthehen pas 10 vitesh, por mund të kthehen ndoshta pas 15 vitesh. Kjo na jepte një lloj shprese, por ulja e bonusit nga 1.3 në 1.2 bën që ne të kalojmë në një çmim nën kosto dhe do të ishte një goditje shumë e madhe për investimet tona, do kalonim në shumë investitorë hidrocentralesh në pamundësi për të paguar bankat, në pamundësi për të bërë një operim normal. Gjithashtu, do të thoja që është një rast unikal, që ti të mendosh të ndryshosh metodologjinë kaq shpejt, aq më tepër që ne kemi 2 vite të thata nga pikëpamja e rreshjeve.  Ne do të mendonim që qeveria, që është garantuese e kontratave të koncesionit dhe këtë e thotë neni 1 dhe 7 i kontratave të koncesionit, duhej të ndërhynte ndoshta për ta rritur çmimit meqënese ne kemi patur 2 vite rrjesht me prurje shumë të vogla çka e ka bërë shumë të vështirë operimin normal,  pagesat e kredive dhe gjithë detyrimet tona financiare që kemi ndaj shtetit dhe ndaj palëve të treta.

Sa është vlera e investimit në sector, sa prej tyre janë bërë me kredi bankare?

Sipas shifrave të Entit Rregullator të Energjisë, deri në vitin 2019, vetëm hidorcentrale të vogla janë 506 MË, pra vetëm HEC-e që janë përfunduar. Ndërkohë janë më shumë se 50 hidrocentrale që janë në ndërtim. Vetëm me ato që janë përfunduar nëse do i llogarisnim me një çmim 1.2 mln euro për MË do mendonim që janë mbi 600 mln euro investime. 100% e HEC-eve janë të investuara me kredi bankare sipas standardeve që janë pranuar tashmë në Shqipëri, pra 80% e investimit me kredi bankare, ndërsa 20% e tij nga financimi privat. Megjithatë, e kam vërë e që diskutohet fakti se problemi është të kthesh borxhin ndaj bankave, por kapitali i investuar ka një interes më të lartë. Sipas standardeve më të larta financiare llogaritet që duhet të kesh interes më të lartë se banka, ndaj në të gjithë botën, kompanitë sado të pasura që të jenë punojnë me huamarrje nga bankat sepse banka arrin që t’u ofrojë atyre interesa më të ulta. Kjo është edhe një zgjidhje më inteligjete dhe optimale, në mënyrë që të mos harxhosh kapitalin tënd.

Ju thatë që vendimi i fundit i qeverisë është marrë pa konsulimin me ju, që jeni grupet e interesit. Cilat janë hapat që ju do të ndërmerrni për të kundërshtuar këtë vendim që tashmë është miratuar?

Hapi i parë është ai që do të depozitojmë një padi në gjykatë. Do të ndjekim të gjitha hapat ligjore sepse është një shkelje e hapur e sigurisë juridike të kontratave. Sipas gjithë standardeve ndërkombëtare, ne duhet të kishim që në momentin që kemi nënshkruar kontatën e koncesionit, një çmim të fiksuar për 15 vjet. Meqënëse industria jonë, por edhe e gjithë shoqëria jonë është në tranzicion ne pranuam idenë që do të kishim disa zhvillime sepse në vitet 2008-2009, kur ne kemi filluar ishin ende pa një ligj për energjinë e rinovueshme, por gjithmonë në momentin kur është bërë nënshkrimi i kontratave të koncesionit kemi patur një mbështetje dhe parashikim që kushtet tona, me ligjin e burimeve të rinovueshme do të përmirësosheshin sepse kjo është e gjithë idea: ti kur bën një legjislacion për një grup binzesi e bën me qëllim për të përmirësuar kushtet e këtij biznesi, jo për ta falimentuar. Kjo është edhe gjithë direktiva e Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, e Komunitetit Evropian për Energji të Rinovueshme që janë për promovimin e tyre, jo për shkatërrimine  tyre. Ndërkohë, që nga viti 2013 e deri tani ne jemi dëmtuar hap pas hapi në mënyrë sistematike, duke zvogëluar çmimin. I vetmi zhvillim pozitiv deri tani është vendosja e çmimit dysheme, që megjithëse është HUPX-i kishim një segment të fiksuar, që zbut efektin e HUPEX-it, që tani është nga 7.4-8.5 lekë, pra nuk e ka veprimtarinë e plotë. Kjo ishte e vetmja gjë e mirë që ka ndodhur deri tani në mbështetjen e energjive të rinovueshme. Ndërkaq, ajo çfarë ndodhi në vitin 2018 për çmimin e fotovoltaikëve dhe eolikëve ishte një hap shumë përpara sepse këta prodhues kanë një çmim të fikusar sapo nënshkruajnë kontratën për 15 vjet dhe shoqatat jonë, me ndihmën e ekespertëve lokalë dhe ndërkombëtarë luftoi 4 vite për ta arritur këtë lloj standardi dhe ishim shumë të lumtur që të paktën partnerët tanë arritën këtë suskes cilësor në trajtimin e investimeve në burime të rinovueshme.

Cila është situata e prodhimit të energjisë, duke qenë se 2019-a ka qenë një vit i mbarë?

Ne shpresojmë të kemi një korrigjim të kësaj VKM-je sepse shkelja është shumë e hapur. Ne kemi një çmim të fiksuar nga Enti Rregullator i Energjisë për këtë viti. Si parantezë do të thoja që megjithëse çmimi i këtij viti në HUPX ishte më i lartë se viti 2018, ne u penalizuam nga kursi i ulët i euros, që të gjithë e dimë që nuk është si pasojë e rritjes ekonomike të Shqipërisë, por si pasojë e biznesit informal e që nuk duhet të ndikonte në biznesin tonë 100% formal. Viti 2019 ka qenë një vit shumë i dobët, ndërsa 2020-a edhe më keq. Kjo ka bërë që ne të jemi në kushte shumë të vështira si pasojë e uljes së prodhimit dhe bashkë me investitorët që janë pjesë e shoqatës po bëjmë disa analiza për të krahasuar modulet e prurjeve kur kemi bërë projekte dhe asaj aktuale dhe kemi një ndryshim prej më shumë  se 40% në shumë basene. Kjo është diçka që shkencëtarët duhet ta shikojnë, ndoshta është pjesë e ngrohjes globale që ka kapur edhe Shqipërinë, por është një situatë vërtet dramatike dhe shumë shqetësuese për ne. Natyrisht që ulja e çmimit ka ndikim përkeqësues pikërisht edhe për këtë: ne duhet të kishim një çmim më të mirë për shkak të prurjeve të ulta sepse për këtë arsye çmimi në HUPX ishte më lartë, pasi 2019 ishte një viti thatë. Kështu duhet ta kishin edhe ne sepse kjo është logjika e bursës. Ne jemi 2-fish të prekur nga ulja e çmimit, ndaj dhe situata është vërtet shumë e keqe dhe ne kemi informacione që shumë prej investitorëve tanë janë duke menduar për të riskeduluar kreditë, çka do të thotë që ka edhe një kosto financiare shtesë që është një tjetër lajm i keq.

Ola Mitre / SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.