Shifrat, sa fitonin në vit dhe sa pasuri kishin pronarët e mëdhenj të tokave në Shqipëri 1913! Studimi i ekipit të profesorëve italianë (Pjesa III)
Materiali i mëposhtëm është pjesë e raportit të ekipit të 7 profesorëve italianë që studiuan Shqipërinë në vitin 1913, duke pasur në fokus analizimin e kushteve gjeologjike e bujqësore të vendit. Në raport ata pranojnë se kanë hasur vështirësi jo vetëm nga mungesa e të dhënave por edhe nga kushtet e vështira me të cilat përballej vendi që nuk kishte festuar ende 1 vjetorin e Pavarësisë.
Pjesa e mëposhtme e raportit është vijim i studimit të realizuar nga profesori Umberto Rosati që gjatë ekspeditës në Shqipëri kishte si detyrë të analizonte kushtet bujqësore.
Përtej disa mangësive për të dhënat statistikore apo mangësive (si në rastin e Shefqet bej Vërlacit mëposhtë), studimi paraqet interes pasi analizon mënyrën sesi manaxhoheshin pronat, rentabiliteti i tyre, fitimet dhe humbjet e pronarëve të mëdhenj. Materiali i mëposhtëm është pjesa e tretë e sërisë së publikimeve për pronën në Shqipëri para reformës së parë agrare dhe është një përshtatje në shqip e raportit të shkruar në italisht.
Kreshnik KUÇAJ/SCAN
PRONAT E MËDHA
Në Shqipërinë e Mesme dominojnë pronat e mëdha, çifligjet janë ndarë në ferma jo shumë të shtrira që kultivohen nga qiraxhinj ose nga njerëz që janë vendosur e banojnë aty.
ÇIFLIGU RRETH (XHAFZOTAJ)- PRONAR ESAD PASHA
Sipërfaqja-Nga informacionet e dhëna rezulton se sipërfaqja e kësaj prone shkon rreth 2 000 hektarë, nga të cilat: rreth 650 hektarë kultivohen me bimë barishtore, rreth 50 hektarë janë pyje ndërsa rreth 1300 hektarë janë kullota.
Drejtimi– Në këtë pronë gjejmë 43 ferma që drejtohen nga familje fshatarësh e në secilën prej tyre 2-3 janë punëtorë deri në një maksimum prej 20 të tillë. Në total kemi në Rreth 672 punëtorë burra e gra (vetëm gratë e krishtera punojnë), përfshirë dhe punëtorët e 5 fermave që bëjnë pjesë në pronë dhe i përkasin vetë pronarit. E duke i bashkuar edhe ata që nuk punojnë, arrijmë në një total prej 1200 punëtorësh të shpërndarë në 48 ferma, me një mesare prej 25 personash për secilën fermë.
Jo të gjitha tokat e kësaj prone u janë dhënë banorëve, një pjesë e saj i është rezervuar pronarit, dhe më konkretisht një pjesë e terrenit pranë banesës kryesore dhe një pjesë e mirë e kullotës nga e cila nxirret sanë (bar) që pronari e shet për llogari të tij.
“Kolonia” rregullohet në këtë pronë sipas normave të diktuara; banorët janë të lirë që të kultivojnë ashtu si mendojnë se është më mirë për ta, megjithatë ka një përfaqësues të pronarit që ka detyrë kontrolluese, veçanërisht kur bëhet fjalë për ndarjen e prodhimit.
Kapitali i pronarit -Pronari zotëron mbi këtë pronë 20 palë qè dhe rreth 1 mijë dele. Qetë u janë dhënë nga pronari në përdorim disa fshatarëve që nuk kanë kafshë pune dhe ata duhet të ndajnë prodhimin e tyre përgjysmë dhe jo në raportin 2/3 ata e 1/3 pronari. Delet rriten në kullotën e pronarit dhe ruhen nga barinj të paguar.
Të ardhura dhe shpenzimet e pronës
Misër rreth 1800 kuintalë, me 18 lira-Total 32400 lira
Grurë rreth 110 kuintalë, me 22 lira- Total 2420 lira
Tërshërë rreth 270 kuintalë –Total 4320 lira
Elb rreth 120 kuintalë, me 16 lira-Total 1920 lira
Duhan rreth 4.20 kuintalë, me 80 lira-Total 336 lira
Arra rreth 100 kuintalë me 20 lira-Total 2000 lira
Sanë (bar) rreth 2 mijë kuintalë, me 3.50 lira-Total 7000 lira
Të ardhura neto nga 1000 dele, me përllogaritje 5 lira secila-Total 5000 lira
Totali i të ardhurave 55 396 lira
Prodhimet e kopshteve dhe frutat i takojnë fshatarit.
Shpenzimet në ngarkim të pronarit janë të kufizuara si rrjedhojë e sistemit të drejtimit.
Ato kufizohen në pagesën e taksave dhe të shpenzimeve të përgjithshme si ruajtja, administrimit etj.
Shpenzimet janë si më poshtë:
Taksa mbi prodhimin e llogaritur 10 %; e duke qenë se pronari funksionon si kontraktor duke marrë 10 % të prodhimit efektiv e duke derdhur në thesar 10 % të prodhimit të supozuar, që është shumë inferior në krahasim me atë real, ai efektivisht paguan më pak se të dhjetën e prodhimit nga ana e tij. Mund të thuhet me siguri se ai nuk paguan efektivisht më shumë se 5 % të prodhimit e duke e llogaritur në rreth 50 000 lira, shifra do të rezultonte… 2500 lira.
Taksa mbi vlerën e llogaritur 4 % e produktit të pasurisë, e llogaritur sigurisht më pak sesa realiteti (8000 lira turke janë të barabarta me 182 000 lira italiane)….Total 728 lira
Taksë mbi delet e llogaritur me 0.65 lira për kokë-Total 650 lira
Shpenzimet e përgjithshme-Total 8000 lira
Totali i shpenzimeve – 11.878 lira
BILANCI
Të ardhura 55.396 lira
Shpenzime 11.878 lira
Fitim 43.518 lira
Vlera e këtij çifligu është përllogaritur me përafërsi 870 mijë e 360 lira.
ÇIFLIGU BILOGN (BILAJ ?!) PRONAR: MASAR BEJ TOPTANI
Sipërfaqja-Sipërfaqja e këtij cifligu është afërsisht 800-1000 hektarë sipërfaqe që gjendet në luginën pjellore të lumit të Tiranës. Nga kjo sipërfaqe; 1/4 kultivohet, 2/4 janë pyll dhe kullota, 1/4 kultivohet me bashkëpjesëmarrjen e fshatarëve.
Në këtë pronë janë 25 familje me qira, që kanë në përbërje 350 persona. Ata e kultivojnë sipas dëshirës tokën dhe kanë mundësinë që të përdorin kullotat për kultivimin e misrit, por në këtë rast është e nevojshme që të kenë lejen e pronarit, i cili mund të kërkojë kompensim shtesë.
Kapitali i pronarit-Pronari mban në pronë 5-6 lopë e 3-5 viça, të gjitha kapitalet e tjera vendosen nga fshatarët.
Të ardhurat e shpenzimet e pronës
Të ardhurat e realizuara nga pronari i këtij cifliku janë si më poshtë:
Misër (tarifë qeraje) 285 kuintalë me 17 lira-Total 4845 lira
Misër (nga terrenet në bashkëpjesëmarrje) 105 kuintalë me 17 lira-Total 1785 lira
Sanë 180 kuintalë me 3 lira-Total 540 lira
Qira nga kullotat gjatë dimrit- Total 300 lira
Të ardhura nga pylli…?
Të ardhurat e përgjithshme- Total 7470 lira
Shpenzimet për mirëmbajtjen e kësaj prone janë modeste e reduktohen në pagesën e taksës së vlerës (taksa e së dhjetës së produktit është në ngarkim të qiraxhiut) dhe disa shpenzime të përgjithshme që janë si mëposhtë:
Taksë 4 % mbi vlerën e tokës, e vlerësuar shumë më pak sesa realiteti- 200 lira
Shpenzime të përgjithshme-500 lira
Totali i shpenzimeve-700 lira
Bilanci
Të ardhurat 7470 lira
Shpenzime 700 lira
Fitim 6770 lira
Kushtet ekonomike të këtij çifligu
Qiraxhiu *Nikoll Gjoka (Gioc Nikol de Brosse sipas autorit)
Sipërfaqja e fermës-Ky fshatar merr me qira rreth 26 hektarë. Kjo sipërfaqe është thuajse gjysma e kutlivuar e gjysma kullotë.
Kushtet e qirasë –Qiraxhiu paguan tarifën e qirasë me misër sipas masës së paracaktuar prej 15 ngarkesash me drithëra kokër (23.50 kuintalë dhe duhet të paguajë 10 për qind taksë mbi prodhimin dhe taksën mbi bagëtitë prej rreth 0.70 lira për kokë.
Veç shfrytëzimit të pronës që ka me qira, qiraxhiu ka të drejtë të kullosë falas gjatë verës kafshët e tij në kullotat e pronarit.
Anëtarët e familjes. Familja e këtij fshatari përbëhet nga 15 persona: 3 burra, 5 gra, 7 fëmijë e të rinj. Burrat dhe gratë (bëhet fjalë për fshatarë të krishterë) ashtju sikurse edhe djemtë e rritur punojnë. Të parët bëjnë punët më të vështrira ndërsa të dytët merren me prashitje dhe me vjelje. Fëmijët ruajnë bagëtitë në kullota.
Kultivimi– Ky fshatar kultivon thuajse vetëm misër, kultivimi i të cilit zë afërsisht 10 hektarë. Rrallë kultivon pak tërshërë dhe elb dhe kurrë grurë. Kultivon ndërkohë duhan për përdorim familjar dhe mban një pjesë të vogël të tokës për kopësht. Dikur ky fshatar kultivonte edhe pambuk por këtë kulturë bujqësore e ka braktisur.
Metoda e kutlvimit është ajo e zakonshmja.
ÇIFLIKU KULLË (PRANË SHIJAKUT)
Ky çiflig gjendet në luginën e Erzenit dhe ka një sipërfaqe prej 1200-1500 hektarë të ndara kështu: 1/10 e kultivuar, 3/10 pyll, 2/10 kullotë e 4/10 e papunuar. Në këtë pronë gjenden 30 familje fshatarësh që kanë 20-30 dynymë secila në toka të kultivuara dhe 20 dynymë kullota. Ato kanë të drejtë që të kullotin bagëtitë e tyre edhe në kullotat e pronarit. Pjesa tjetër e kultivueshme e pronës i është dhënë 20 familjeve të tjera ku secila kultivon 10 apo 20 dynym tokë dhe ka të drejtë që të shfrytëzojë kullotat e pronarit.
Pra në total janë 50 familje fshatarësh që jetojnë me prodhimet e kësaj prone dhe duke supozuar një mesatare 15 persona për familje, arrijmë në një total prej 750 personash.
Metoda e drejtimit e aplikuar për këtë pronë është ajo e ndarjes me pjesë, me ndarjen e zakonshme të prodhimit mbi bazën 2/3 familja dhe 1/3 pronari.
30 familje paguajnë në vit si qira banese 1 mixhid (4.20 lira) për familje; ndërsa të gjitha mbajnë pagesën e taksës mbi prodhimin dhe atë për dhentë dhe duhet të bëjnë 3-5 ditë punë për familje për nevoja të pronarit, të cilit i jepet gjithashtu në mënyrë vullnetare edhe ndonjë shpend (pule).
Kapitali i pronarit-Pronari mban në këtë pronë bagëtitë si më poshtë:
-120 kuaj me vlerë mesatare 100 lira për kokë- Total 12000 lira
-40 qè me vlerë 150 lira për kokë-Total 6 000 lira
-8 dema me vlerë 170 lira për kokë-Total 1360 lira
-130 lopë me 120 lira për kokë –Total 15600 lira
-30 viça me 60 lira për kokë-Total 1800 lira
-300 dele me 16 lira për kokë-Total 4800 lira
-60 dhi me 17 lira për kokë-Total 1020 lira
Vlera e përgjithshme 42580 lira
Të ardhura dhe shpenzime të pronës
Të ardhurat e kësaj prone janë si më poshtë:
Prodhim nga kulturat bujqësore
Misër rreth 340 kuintalë, për 18 lira –Total 6120 lira
Grurë 44 kuintalë, me 22 lira-Total 968 lira
Tërshërë 50 kuintalë, me 16 lira –Total 800 lira në total
Elb 28 kuintalë me 16 lira-Total 448 lira
Duhan 4.25 kuintalë me 150 lira-Total 640 lira
Sanë 450 kuintalë me 3.50 lira-Total 1575 lira
Prodhim nga bagëtia
Kuaj të shitur 6000 litra
Nga lopët (viça, qumësht, gjalpë) 3000 lira
Nga delet (qengja, lesh, qumësht, gjalp) 4000 lira
Nga dhitë (keca, qumësht, gjalp) 600 lira
Qiradhënie e qeve për fshatarët, 102 kuintalë misër me 18 lira-Total 4320 lira
Qera nga kullotat 23.50 kuintalë misër me 18 lira-Total 423 lira
Qera dimërore nga kullotat për delet-Total 1400 lira
Të ardhura të ndryshme:
Qira banimi, 4.20 lira për 30 banesa-Total 126 lira
Totali i të ardhurave 30.420 lira
Shpenzimet e kësaj prone janë si më poshtë:
Pagat
5 barinj nga të cilët 3 të rritur dhe 2 të rinj . Të parët marrin 800 piastra në vit (rreth 150 lira), ushqim bukë misri, fasule, djathë e qumësht (në vit 120 lira) dhe rreth 5-7 palë këpucë (4-5 lira për palë) që në total shkojnë në rreth 300 lira për secilin. E totali i përgjithshëm shkon në 900 lira
Dy të rinjtë marrin të njëjtin shpërblim në sende, por vetëm 400 piastra në para (rreth 75 lira) gjithsej 225 lira për secilin. Në total 450 lira.
Taksa
Taksë mbi prodhimin në masën 10 % që mund të konsiderohet më e ulët për shkaqet që kemi thënë mësipër, në masën 7% e për rreth 10.000 lira prodhime, në total llogaritet 700 lira
Taksë mbi vlerën e tokës (4 për 1000) nuk dihet me saktësi por mund të thuhet rreth 500 lira
Taksë mbi bagëti me 0.65 lira për kokë me një total prej 234 lirash
Shpenzime të përgjithshme 2000 lira
Totali i shpenzimeve 4784 lira
BILANCI
Të ardhura 30420 lira
Shpenzime 4784 lira
Fitim neto 25636 lira
ÇIFLIGU JUBË- PRONAR VELI BEJ
Kjo pronë gjendet në pjesën e ulët të luginës së Erzenit. Sipërfaqja e saj, sipas pronarit, arrin në 1500 hektarë. Terreni është pjellor dhe kompakt. Sipërfaqja është e organizuar kështu; 2/10 kultivohen, 5/10 janë pyll ndërsa 3/10 janë kullota.
Në këtë pronë kemi gjetur 55 familje fshatarësh, 50 nga të cilat janë me qira dhe 5 janë me punëtorë që jetojnë duke kryer punë për llogari të të parëve. Qiraxhinjtë mbajnë 15 deri në 30 dynymë tokë për kultivim dhe gjithashtu 20 dynymë për kullotë. Ata kanë të drejtë që të kullosin bagëtitë në të gjithë kullotën e pronarit.
Pronari nuk mban bagëti në pronë dhe ato që janë, i përklasin fshatarëve.
Të ardhura e shpenzimet e pronës
Misër 430 kuintalë me 18 lira-Total 7740 lira
Tërshërë 65 kuintalë me 16 lira –Total 1040 lira
Arra 2.75 kuintalë me 20 lira-Total 55 lira
Kullota-100 lira
Fruta, thuajse asgjë, përdoren për konsum familjar -50 lira
Pyjet thuajse asgjë- 100 lira
Qera banesash -231 lira
Totali i të ardhurave 9316 lira
Shpenzimet janë si më poshtë:
Taksë mbi pronën-683 lira
Shpenzime të përgjithshme-300 lira
Totali i shpenzimeve-983 lira
BILANCI
Të ardhura 9316 lira
Shpenzime 983 lira
Fitim neto 8333 lira
ÇIFLIGU VALIAS PRONAR AVDI BEJ TOPTANI
Nuk ishte e mundur që të kishim informacion qoftë edhe të përafërt për sipërfaqen e kësaj prone por duket se varion nga 1000 deri në 1250 hektarë. Sipërfaqja ka 1/4 të kultivuar me vaditje, 1/4 e kultivuar pa vaditje, 1/4 pyll dhe 1/4 kullotë dhe tokë të papunuar.
Metoda e manaxhimit që dominon në këtë pronë është qeraja.
Në këtë pronë janë 60 familje me qira dhe 5-6 familje fshatarësh që jetojnë aty.
Pronari mban këto kafshë në prone:
-18 buaj me vlerë totale 2400 lira
-20 lopë e viça me 60 lira për kokë, në total 1200 lira
-200 dele me vlerë 15 lira për kokë, në total 3000 lira
Gjithsej 6600 lira
Të ardhura e shpenzime të pronës
Të ardhuart e pronës janë si më poshtë :
Misër 255 kuintalë me 18 lira, total 4590 lira
Oriz 28 kuintalë me 30 lira, total 840 lira
Tërshërë 16 kuintalë me 16 lira, total 256 lira
Sanë 285 kuintalë me 3.50 lira, total 997.50 lira
Prodhime nga bagëtitë 3 000 lira
Të ardhura gjithsej 9683.50 lira
Shpenzimet e pronës janë si më poshtë:
Taksë mbi prodhimin 70 lira
Taksë mbi vlerën e pronës 90 lira
Taksë mbi bagëtitë 130 lira
Shpenzime të përgjithshme e të administrimit 1000 lira
Shpenzime gjithsej 1290 lira
BILANCI
Të ardhura 9683.50 lira
Shpenzime 1290 lira
Të ardhura neto 8393.50 lira
PRONA TË VOGLA
SHIJAK (ferma Kapias) PRONAR: NJË FSHATAR BOSHNJAK
Është një fermë e vogël, 6 dynymë, që është krijuar nga ndarja e pronës shtetërore. Kjo fermë llogaritet në 70 lira për dynymë e duke i shtuar vlerën e banesës, arrihet në një vlerë të përgjithshme prej rreth 540 lira.
Këto 6 dynymë kultivohen; 4 dynymë e gjysëm misër, 1 dynym grurë, gjysëm dynymi duhan e shalqinj.
Familja e këtij pronari të vogël përbëhet nga vetë ai, gruaja dhe 5 fëmijë. Gruaja nuk punon sepse është muslimane, fëmijët nuk punojnë sepse janë të vegjël. Kjo do të thotë se punon vetëm i zoti i shtëpisë.
Punimet bëhen me dorë për disa kultura bujqësore e me mjete që merren me qira (2.75-2.95 lira në ditë)
Ky fshatar nuk ka në zotërim bagëti dhe zotëron vetëm mjete primitive pune.
Të ardhura e shpenzime
Të ardhurat e fermës janë si më poshtë:
Misër rreth 5 kuintalë me 18 lira, në total 90 lira
Grurë rreth 1.10 kuintalë me 22 lira, në total 24.20 lira
Duhan e shalqinj e perime 50 lira
Fruta të ndryshme 30 lira
Të ardhura gjithsej 194.20 lira
Shpenzimet janë si më poshtë, taksë mbi prodhimin, taksë mbi vlerën e të tjera 25 lira
BILANCI
Të ardhura 194.20 lira
Shpenzime 25 lira
Fitimi 169.20 lira
Ky nivel të ardhurash dëshmon se kjo pronë nuk i plotëson nevojat, edhe pse modeste, të familjes që jeton në të.
SHISH-TUFINË PRANË TIRANËS
Është një fshat me pronarë të vegjël bujq. Në këtë fshat është një drejtues i zgjedhur nga banorët dhe që ka disa kompetenca që i janë njohur nga qeveria. Ai asistohet nga 2 këshilltarë të emëruar, po nga banorët e fshatit.
Ullinjtë, që në Shish Tufinë, njohin një zhvillim të madh, i përkasin thuajse të gjitha pronarëve të pasur të Tiranës. Toka dhe terrenet e tjera që janë të pyllëzuara por jo me ullinj i përkasin pronarëve të vegjël të këtij fshati. Këto toka janë ndarë në ferma të vogla me sipërfaqe nga 5 deri në 15 dynymë dhe në maksimum arrijnë në 30 dynymë. Terreni nuk ka cilësi të mirë dhe metodat e kultivimit janë terësisht primitive.
Në këtë lokalitet gjenden kullota për përdorim publik në të cilat fshatarët mund të kullosin bagëtinë e tyre pa paguar asgjë.
Kushtet ekonomike të këtyre pronarëve të vegjël janë të këqija, si përsa i përket shtrirjes së vogël të fermave, ashtu edhe për metodat e vështira të kultivimit.
Në ullishte fshatarët pronarë të tokës kultivojnë edhe ullinj duke e ndarë prodhimin.
ÇIFLIGU MIFOL-PRONAR:XHEMIL BEJ VLORA
Ky çiflig u mat nga një anëtar i misionit dhe sipërfaqja që rezultoi ishte 698 hektarë. Kjo pronë gjendet në drejtim të detit, në rrjedhën e majtë të lumit Vjosë. Terreni varion në pika të ndryshme. 200 dynymë janë pyll, 100 dynymë janë ullishte, rreth 500 janë pemë, 20 dynymë janë me pemë frutore, 1000 dynymë me misër, grurë, tërshërë, duhan, pambuk etj. Ndërkohë, 200 dynym plepa e shkurre me zhvillim të vogël e 5 000 dynymë janë kullota.
Nga sipërfaqja e kultivuar, pronari 100 dynymë i kultivon për llogari të tij ndërsa 900 dynymë ua ka kaluar të tjerëve për kultivim, sipas kushteve të marrëveshjes.
Në sipërfaqen 900 dynymë që kultivohen nga të tjerët, gjenden 19 familje të vendosura aty dhe secila prej tyre punon një sipërfaqe toke rreth 50 dynymë.
Kushtet e kontratës janë të zakonshmet: familjet kanë të drejtën e 2/3 të prodhimit, të vjeljes së frutave që kanë pranë banesës, të kullotjes së bagëtive në kullotat e pronarit dhe gjatë dimrit mund të kullosin bagëtitë në gjysmë e kullotës së pronarit pasi gjysma tjetër të jetë dhënë me qira për të tretë.
BILANCI
Të ardhura 16380 lira
Shpenzime 2900 lira
Fitime 13480 lira
FIER-ÇIFLIGU I YMER PASHË VRIONIT
Ymer Pasha zotëron sipërfaqe të gjera toke pranë Fierit dhe në vende të tjera. Ai vetë nuk e di, as në mënyrë të përafërt se sa është sipërfaqja e tokave që zotëron.
Toka është pjellore dhe ka prodhim të lartë pavarësisht metodave jo të mira të kultivimit.
Kultura kryesore që kultivohet është misri por kultivohet gjithashtu edhe tërshëra, lini dhe duhani.
Të gjitha tokat e Ymer Pashës drejtohen nga të tjerë kundrejt ndarjes së prodhimit ku pronari merr 1/3 e tij. Ata që punojnë nuk i paguajnë qira për banim.
Gjatë dimrit në kullotat e Ymer Pashës vijnë 1800 dele e 200 lopë ndërsa për bagëtitë e tjera paguajnë secili 2 lira për kokë në periudhën e nëntorit deri në maj. Bagëtitë vijnë kryesisht nga Korça, Dibra dhe Manastiri.
VLORË-FERMË-PRONAR SPIRO KOLEKA
Prona e Spiro Kolekës gjendet në kodra të buta. Toka është rreth 20 hektarë nga të cilat 4/5 janë të kultivueshme dhe vetëm 1/5 është kullotë.
Pemët i përkasin pronarit që i kultivon në mënyrë direkte përmes punonjësve të përhershëm. Ka një vreshtë prej 1,8000 hektarësh, 300 ullinj të rritur e fidanë, 200 bimë agrumesh si dhe 80 pemë frutore të ndryshme.
Punonjësit me pagese marrin ose kërkojnë paga të larta dhe përgjithësisht janë pak aktivë. Shpërblimet për punë të zakonshme variojnë nga 1.25 lira deri në 1.70 lira në ditë për punë të veçanta si krasitja e hardhive, për të cilat paguhet 3 lira.
Perimet kultivohen nga të tjerë përmes një familje fshatarësh të vendosur aty. Drithi i prodhuar ndahet përgjysmë, perimet ndahen në raportin 2/3 fshatarit dhe 1/3 pronarit ndërkohë që ky i fundit siguron kafshët e punës dhe farën.
Kultivimi, sidomos sa i përket pemëve, është diskret; misri nuk jep rezultate të mira si rrjedhojë e terrenit.
Prodhime e shpenzime të fermës
Prodhimet nga ana e pronarit janë si më poshtë:
Misër 7 kuintalë me 15 lira, në total 105 lira
Grurë rreth 6 kuintalë me 20 lira, total 120 lira
Tërshërë 1.1 kuintal me rreth 18 lira, në total 19.80 lira
Kopshtet 300 lira
Rrush 50-100 kuintalë (mesatarja 77) me 22 lira, në total 1650 lira
Agrume 10.000 me 0.05 lira mesatarisht, në total 500 lira
Vaj 8 kuintalë në vit me 100 lira, në total 800 lira
Fruta të ndryshme 150 lira
Të ardhura gjithsej 3644.80 lira
Shpenzimet e fermës janë si më poshtë:
Taksa e tatime, në total 400 lira
Punë të ndryshme 300 ditë me 1.50 lira në total 450 lira dhe punë të ndryshme ditore 100 ditë në vit me 2.50 lira në total 250 lira/ në total 700 lira
Shpenzime të ndryshme për kultivim e të tjera 300 lira
Shpenzime gjithsej 1400 lira
BILANCI
Të ardhura 3644.80 lira
Shpenzime 1400 lira
FITIM 2244.80 lira
ELBASAN-ÇIFLIGU I SHEFQET BEJ VERLACIT
Sipërfaqja është rreth 200 hektarë nga të cilat 8/10 kultivohen dhe 2/10 janë kullota.
Një pjesë e pronës, më konkRetisht 15 hektarë që punohen e drejtohen nga vetë pronari përmes punonjësve të përhershëm me pagesë. Ky terren ka vaditje e si rrjedhojë kultivohet oriz dhe misër në mënyrë të alternuar. Pjesa që nuk ka vaditje kultivohet vetëm me misër ose lihet kullotë.
Në pronë është edhe një mulli me fuqi hidraulike. Për nevojat e kultivimit, pronari mban 5 palë qè dhe personelin e mëposhtëm: një drejtues që merr 600 lira në vit, 6 punëtorë që marrin 320 lira në vit (1920 lira në total). Në sezone kur ka më shumë volum pune, pronari merr edhe punonjës të përkohshëm me pagesë.
Në pjesën e mbetur të pronës, për 185 hektarë të tjerë, aplikohet dhënia për të tretët sipas normave të përcaktuara.
Metodat e kultivimit janë të zakonshmet e ku ka vaditje arrihen rezultate të mira. Është karakteristike pranë Elbasanit kultivimi i orizit, i cili pavarësisht kushteve jo të mira, prodhon 10-12 kuintalë deri në 30 për hektar. Misri prodhon normalisht 14-18 kuintalë për hektarë. Në tokat që vaditen dhe me kushte të mira, shkon deri në 30 kuintalë për hektar. Prodhimi i ullinjve është i ngjashëm me atë të Beratit.
Kreshnik KUÇAJ/SCAN (www.scan-tv.com)
Materiali i mësipërm mund të ripublikohet kundrejt citimit të burimit
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.
Artikujt e fundit
