Si funksionon një qiri?!

Në Krishtlindje të vitit 1848, shkencëtari i madh anglez Michael Faraday dha gjashtë leksione të paharrueshme mbi qirinj, të cilat mbeten një kryevepër popullore. Gjashtë leksione me qiri ju duken shumë? Epo, Faraday u ndal gjithashtu te materialet dhe proceset e prodhimit. Por pjesa më e rëndësishme ishte ajo e djegies dhe prodhimit të dritës, një ndërthurje komplekse e parimeve fizike dhe kimike që ende i magjeps shkencëtarët edhe sot. Në vetvete, djegia është e thjeshtë. Kur ndezim fitilin, nxehtësia shkrin dyllin poshtë tij, i cili ngrihet në majë duke sfiduar gravitetin për një fenomen të quajtur kapilaritet.

Në kontakt me flakën, dylli bëhet gaz, molekulat e tij ndahen dhe reagojnë me oksigjenin në ajër, duke gjeneruar nxehtësi dhe dritë, si dhe dioksid karboni dhe ujë. Procesi vazhdon derisa dylli të harxhohet. Forma e flakës së saj, e cila i ngjan asaj të një loti, prodhohet nga rryma e ajrit të nxehtë që ngrihet lart dhe zëvendësohet vazhdimisht nga ajri më i ftohtë që vjen nga poshtë.

Një tjetër aspekt themelor për funksionimin e mirë të qiririt është “kupa” që formohet në majë të saj kur shkrihet dylli dhe brenda së cilës flaka digjet. Kjo është gjithashtu për shkak të rrymës së ajrit që rrjedh lart përgjatë skajeve të qiririt, duke ftohur anët. Kjo bën që pjesa qendrore e strukturës së dyllit të shkrihet gjithmonë përpara asaj të jashtme dhe siguron që qiriu të digjet ngadalë dhe me kujdes.

Proceset e ndryshme fizike krijojnë ngjyra të ndryshme të flakës. Ekziston një pjesë blu, ajo e oksigjenit, ku molekulat e hidrokarbureve ndahen në atome të vetme. Hidrogjeni, i cili ndahet i pari, reagon me oksigjenin dhe prodhon ujë (në formën e avullit, për shkak të temperaturave). Ekziston një zonë portokalli, me pak oksigjen, ku karboni fillon të digjet dhe kombinohet me avujt e ujit të prodhuar nga zona blu. Zona e verdhë, më e madhja, është ajo ku përqendrimi i karbonit është më i lartë dhe djegia e tij përfundon duke prodhuar dritë në të gjithë spektrin që ne priremi ta shohim kryesisht të verdhë. FCS

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.