Zgjedhjet, “gogoli” i ekonomisë! A do të ketë edhe ky vit zgjedhor pasoja për ekonominë?

“Po, ka një diskutim të maturuar, që lidhet me faktin se a ka risk që financat publike të dëmtohen në një vit zgjedhor parlamentar? Po, ka qenë një risk patjetër, risk i trashëguar nëse doni në 25 vite politike… Të gjitha partitë, të gjitha qeveritë, kanë bërë të njëtjën gjë. E kanë vendosur buxhetin në funksion të vetes”. Arben Ahmetaj, ministri i Financave, e vijoi kështu diskutimin e ekspertëve të ekonomisë mbi pasojat e mundshme të këtij viti zgjedhor mbi financat publike. Teksa fliste nga podiumi i Kuvendit të Shqipërisë, në një nga seancat e 16 shkurtit, përpara se opozita të braktiste Parlamentin dhe të ngujohej në çadër, përballë zyrës së kryeministrit Rama, ministri Ahmetaj, do t’u drejtohej deputetëve, kryesisht atyre të opozitës, për të diskutuar pikërisht mbi frikën e shfaqur në qarqet ekonomike.

“Hajdeni ta diskutojmë, të shohim shifrat. A ka sot një shifër të vendosur në buxhet në funksion politik? A ka sot ndonjë deficit të zmadhuar në funksion të objektivit tonë politik dhe të emocionit tonë politik? Ky është diskutim! Nëse ka, hajdeni këtu dhe thuajuani qytetarëve: po, këto x lekë janë rritje borxhi, janë rritje deficiti dhe shkojnë për qëllime politike të qeverisë! Nëse nuk ka, dhe në fakt nuk ka, atëherë për herë të parë është vendosur një disiplinë fiskale në një vit zgjedhor dhe nuk ështe e rastësishme që programi jonë me Fondin Monetar Ndërkombëtar është nga të paktët programe që është mbyllur me sukses, sepse kemi bërë detyrat e shtëpisë”, theksonte kreu i Financave.

KQZ bën llogaritë

Ndërsa qeveria po bëhej gati t’i caktonte Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) buxhetin për planifikimin, menaxhimin dhe administrimin e procesit të zgjedhjeve të përgjithshme të 18 qershorit, vetë KQZ-ja ka bërë llogaritë me detaje. Peshën kryesore e zënë pagat për personelin e përhershëm dhe atë të përkohshëm, si dhe shpërblimet, me rreth 285 milionë lekë. Ndërkaq, në total, zgjedhjet parlamentare të 18 qershorit pritet t’u kushtojnë shqiptarëve rreth 733 milionë lekë. Megjithatë, në të gjithë këtë strukturë buxhetore, nuk përfshihet aplikimi i mundshëm i teknologjisë në zgjedhje, aplikim që edhe pse ka shumë diskutime, nuk ka ende një konsensus politik, e për pasojë asnjë vendimmarrje për të. Nëse do t’i referohemi buxhetit total të dhënë për KQZ-në, gjatë periudhës 2003-2013 (që ka qenë dhe viti më i fundit i zgjedhjeve të përgjithshme), konstatohet se financimi më i lartë nga buxheti i shtetit është në tre vitet e fundit elektoralë, me një tendencë rritjeje nga viti 2009 deri më 2013. Nga 695 milionë lekë në vitin elektoral 2009, buxheti shkoi në 702 milionë në vitin pasardhës zgjedhor (2011) dhe në 723 milionë lekë për vitin 2013.

Treguesit e buxhetit

Situata, përtej shifrave zyrtare që shërbehen, nuk është aq e mirë dhe buxheti nuk është aq i shëndetshëm. E rëndojnë borxhet vendore, detyrimet e reja, të ardhurat e parealizuara dhe shumë tregues të tjerë negativë. Disa ekspertë i bashkohen idesë së monitorimit të rreptë të buxhetit gjatë viteve elektoralë. Një buxhet në vit zgjedhor, i ndarë në 3-mujorë, për të parë realizimet, duket se e vendos qeverinë nën presion për të mos kryer shpenzime të tepruara. Dhe nga ana tjetër, financat mbrohen për të krijuar stabilitet. Një tjetër shqetësim që duhet marrë në konsideratë këtë vit elektoral janë borxhet e pushtetit vendor, që duhen likujduar sikurse u shlyen edhe detyrimet në nivel qendror. Ky proces nuk mund të zgjasë pafundësisht ndër vite, pavarësisht se shtyrja me disa vite mund t’i jepte pak frymëmarrje ekonomisë. Në tërësi, treguesit nuk janë aq pozitivë sa thuhet. Sa për ilustrim: Vetëm sipas të dhënave të 3-mujorit të parë të këtij viti, të ardhurat rezultojnë të parealizuara në masën 3.6 %, krahasuar me një vit më parë, ose 2.8 miliardë lekë më pak. Përmes disa ndryshime ligjore për heqje taksash dhe tatimesh, qeveria pretendon se synon të injektojë në ekonomi rreth 200 milionë euro, por ka dyshime se këto nisma, përfshirë dhe projektin 1 miliard dollarë, lancuar së fundi nga vetë kreu i qeverisë, nuk janë tjetër gjë, veçse një përdorim elektoral që i bëhet buxhetit në këtë vit zgjedhor. Sikur të mos i mjaftonin buxhetit treguesit jo të mirë që ka, vjen dhe “bomba” nga Strasburgu. Gjykata e Strasburgut e ka kthyer kërkesën e qeverisë shqiptare për të paktën pesë dosje dhe nuk ka pranuar skemën e saj për kompensimin. Duket si një prag-kolapsi fiskal, pasi vlera e 82 dosjeve për kompensim prone që po trajtohen nga kjo Gjykatë është mbi 550 milionë euro, një faturë kjo aspak e përballueshme për arkën e shtetit shqiptar. Sipas Avokaturës së Shtetit, 106 çështje që janë në pritje të shpalljes së vendimit, që i përkasin periudhës pas vitit 2014, kanë një vlerë sa afro 20% e të ardhurave të pritshme të buxhetit vjetor të shtetit.

Shqetësohet edhe KE

Shqetësimit të ekspertëve u është bashkuar edhe Komisioni Europian. Edhe pse ka deklaruar se, rritja ekonomike e Shqipërisë u përshpejtua në 3.3% vitin e kaluar, e mbështetur nga rritja e konsumit dhe investimeve private dhe se gjallërimi i aktivitetit ekonomik ka sjellë përfitime direkte për qytetarët, Komisioni paralajëmëron rreziqe në sfond.

“Rritja e pasigurisë politike e lidhur me zgjedhjet e 2017-ës mund të zbeh konsumin dhe investimet”, thotë KE. Edhe pse vlerëson se ulja e borxhit do të vazhdojë sipas planeve të qeverisë, Komisioni konstaton se ky skenar do të testohet nga dy rreziqe: “Rreziku i parë është që qeveria të relaksojë politikën fiskale për shkak të zgjedhjeve. I dyti, është përfundimi i marrëveshjes me Fondin Monetar Ndërkombëtar (FMN), që ka qenë një shtyllë e rëndësishme për financat publike”.

U.Bajrami/SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.