Aleatët e NATO-s po përballen në Mesdheun Lindor, por konflikti mund të ‘ngatërrojë’ tërë rajonin

Tensioni po vijon të rritet në ujërat e Mesdheut Lindor ndërkohë që Greqia dhe Turqia, aleatë të NATO-s, por rivalë historikë, po i afrohen gjithnjë edhe më shumë një konfrontimi të mundshëm ushtarak që mund të përfundojë duke përfshirë të tërë rajonin.

Anijet detare nga të dy vendet bënë një shfaqje force në rajonin e kontestuar të Mesdheut Lindor të Martën ndërsa gara për rezervat e gazit dhe naftës shton një pikë të re të fërkimit në mosmarrëveshjet e vjetra.

Ndërsa aleatët e NATO-s kanë qenë të angazhuar në diplomacinë e armëve që ka tërhequr më shumë vende në mosmarrëveshje, Gjermania është duke kërkuar të de-përshkallëzojë tensionet që kërcënojnë të përhapen në rajon.

“Dritaret e bisedave midis Greqisë dhe Turqisë tani duhet të hapen më tej – dhe jo të mbyllen. Përveç kësaj, në vend të provokimeve të reja, tani më në fund kemi nevojë për hapa për t’u çlodhur dhe një iniciativë e diskutimeve të drejtpërdrejta”, tha Ministri i Jashtëm gjerman Heiko Maas para vizitës së tij në Athinë dhe Ankara të martën në një përpjekje për t’i rikthyer të dy vendet në tryezën e bisedimeve.

Tensionet u ndezën kur Ankaraja njoftoi se po zgjat kohëzgjatjen e një misioni eksplorimi sizmik në ujërat e diskutuara që fillimisht pritej të përfundonin të hënën në një shënim navigues detar duke përdorur sistemin global NAVTEX. Anija e anketës Oruc Reis shoqërohet me anije detare dhe ministria turke e mbrojtjes njoftoi stërvitje detare në zonë.

“Anijet e marinës turke dhe aleate do të kryejnë trajnime detare në Mesdheun lindor në 25 gusht 2020 në mënyrë që të promovojnë koordinimin dhe ndërveprimin,” tha ministria e mbrojtjes në një mesazh të martën.

Sipas një studimi të vitit 2010 nga Sondazhi Gjeologjik i SHBA, ka një vlerësim prej 1.7 miliardë fuçi naftë të rikuperueshme dhe 122 trilion metra kub gaz në seksionin Levant Basin në Mesdheun Lindor.

Greqia e konsideron eksplorimin e gazit turk të paligjshëm. Athina është përgjigjur duke lëshuar një mesazh NAVTEX kundër dhe duke njoftuar ushtrime detare në të njëjtin vend në jug të Turqisë dhe ishullin Grek Kastellorizo, i cili shtrihet pak më shumë se një milje nga brigjet turke.

“Greqia po përgjigjet me qetësi dhe me gatishmëri si në nivelin diplomatik ashtu edhe në atë operacional. Dhe me besim kombëtar bën gjithçka që nevojitet për të mbrojtur të drejtat e saj sovrane,” u tha zëdhënësi i qeverisë Greke Stelios Petsas para gazetarëve të hënën sipas Reuters.

Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan e quajti përgjigjen greke “të llastuar” dhe tha se “rrezikon sigurinë e lundrimit” për anijet në zonë. “Deri tani, Greqia do të jetë e vetmja përgjegjëse për çdo zhvillim negativ në rajon,” tha Erdogan të hënën.

Përpjekjet gjermane për të arritur një marrëveshje midis Greqisë dhe Turqisë dështuan më herët në korrik. Turqia ndaloi sondazhet sizmike për gazin në zonën e diskutueshme ndërsa negociatat ishin duke vazhduar. Por, sipas qeverisë turke, ato bisedime dështuan pasi Greqia nënshkroi një marrëveshje të pjesshme të demarkacionit detar me Egjiptin.

Që nga ajo kohë Turqia ka kryer studime në ujërat e kontestuara. “Anijet tona stërvitëse vazhdojnë operacionet e tyre siç është planifikuar. Çështja jonë është e fortë në bazë të ligjit ndërkombëtar. Greqia bashkohet me disa vende të caktuara që të duket e drejtë, sepse i mungon besueshmëria,” tha të martën Ministri i Energjisë i Turqisë Fatih Donmez. Donmez dukej se po i referohej mbështetjes që Greqia, e cila është anëtare e Bashkimit Europian, ka marrë nga Franca dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.

Në një shfaqje solidariteti me Greqinë, Franca tha se do të forcojë praninë e saj ushtarake në Mesdheun Lindor në përgjigje të eksplorimit të hidrokarbureve të Turqisë dhe dërgo avionë luftarakë dhe anije luftarake në ishullin Grek të Kretës në mes të gushtit.

Mosmarrëveshja territoriale midis Turqisë, Greqisë dhe ishullit të ndarë të Qipros ka qenë në rajon për vite me radhë. Por, “burimet në det të hapur të gazit natyror të rajonit kanë ndryshuar gjithçka [në Mesdheun lindor] gjatë pesë viteve të fundit,” thotë Michael Tanchum, një anëtar i moshuar në Institutin Austriak për Studime Europiane dhe të Sigurisë. Kjo e ka shndërruar atë në “një shesh beteje kyçe në të cilën linjat më të mëdha të gabimeve gjeopolitike që përfshijnë BE dhe rajonin e Lindjes së Mesme dhe Afrikën e Veriut”, shtoi ai.

Zona e diskutueshme është e lidhur edhe me pretendimet territoriale nga Qipro. Ishulli mbetet i ndarë në mes të anëtarit grek-folës të BE dhe Republikës së Qipros të njohur ndërkombëtarisht në jug, dhe Republikës së vetëshpallur Turke të Qipros Veriore, e cila njihet vetëm nga Turqia.

Republika e Qipros ka kontraktuar me ndërmarrje ndërkombëtare, të tilla si ENI e Italisë dhe francezen Total, licenca për të shfrytëzuar rezervat e gazit në Mesdheun Lindor. Qeveria turke ka argumentuar se kjo lë jashtë Qipron turke nga burimet hidrokarbure në rajon.

“Si Franca, ashtu edhe partneri i saj i ngushtë Emiratet e Bashkuara Arabe konkurrojnë me Turqinë për ndikim në të gjithë Lindjen e Mesme dhe Afrikën. Mesdheu Lindor është vendi ku Franca dhe Emiratet e Bashkuara Arabe mund të bëjnë presion ndaj Turqisë në një rajon që Turqia e sheh si jetike për interesat e tij kombëtare. Kjo e vendosi Turqinë përsëri në këmbë dhe Ankaraja është përgjigjur duke dyfishuar me raunde të përsëritura përshkallëzimi, “tha Tanchum.

Por rreziqet e ndalimit janë të dukshme. “Tashmë ka pasur një përplasje midis një anijeje greke dhe një anijeje luftarake turke, në të cilën anija turke mori disa dëme,” tha Tanchum, duke iu referuar një incidenti të raportuar në gusht. “Rreziku i llogaritjes së gabuar ose aksidenteve të mëtejshme për të prekur një përplasje të hapur që askush nuk dëshiron tani është mjaft e lartë.” (CNN)

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.