Investimet e huaja në Shqipëri, po fryn era e lindjes?

Ersuin Shehu

Investimet e huaja në afërsisht tre dekada na kanë ardhur kryesisht nga vendet fqinje apo nga investitorë strategjikë prej vendeve të Bashkimit Europian. Investimet jashtë kësaj harte kanë qenë më spontane dhe të lidhura kryesisht me projekte apo sektorë të veçantë. Por, vitet e fundit, harta e investitorëve të huaj ka sjellë risi interesante. Në Shqipëri po investohen kapitale edhe nga sipërmarrës që mund t’i quajmë jotipikë, nga vendet e ish-Bllokut Lindor. Në disa raste, këto investime kanë vlera të konsiderueshme. Në disa raste të tjera, investimet nuk kanë vlera shumë të mëdha, por vijnë në sektorë strategjikë, si shërbimet financiare. Shembujt janë interesantë. Marka të rëndësishme, si “Kentucky Fried Chicken (KFC)” apo “Pay & Go” janë sjellë në Shqipëri nga një grup biznesi gjeorgjian. Estonezët e “IuteCredit” sollën për herë të parë filozofinë e kredive të shpejta, të dhëna në pak minuta, me afate të shpejta maturimi dhe me norma shumë të larta interesi. Investitorë të rinj nga Letonia dhe Rusia po hyjnë në tregun e mikrokredisë dhe qirasë financiare. Investimet mund të mos jenë në shifra marramendëse, po ato tregojnë se Shqipëria dhe tregjet e tjerë të Ballkanit Perëndimor po bëhen destinacione joshëse për sipërmarrësit nga Lindja. Mund të jetë koincidencë, por ndoshta edhe një tendencë zhvendosjeje, sidomos kur flasim për tregjet e shërbimeve financiare. Në afro 15 vjet, tregu financiar u mbështet nga investimet e fuqishme prej investitorëve strategjikë të Eurozonës. Tani, në këtë treg po faktorizohen gjithnjë e më shumë aktorët lokalë dhe ata që vijnë nga jashtë Bashkimit Europian. Herët të thuhet nëse ky treg po zhvendoset jashtë BE-së, megjithatë, lëvizjet e fundit tregojnë një tendencë interesante.

Markat globale të sjella nga…Gjeorgjia

Pak njerëz e dinë që disa prej markave të njohura lokale dhe ndërkombëtare, si “KFC” apo “Pay & Go”, janë sjellë në Shqipëri nga investitorë gjeorgjianë. Të thuash me siguri të plotë kush janë investitorët është e vështirë dhe shoqëritë kontrolluese janë të regjistruara jashtë vendit. Për shembull, “Pay & Go” zotërohet nga “Untag Community Limited”, kompani e regjistruar në Angli, me aksioner të vetëm shtetasin gjeorgjian Dimitri Chikovani. Chikovani është kunati i një ish-politikani të rëndësishëm në Gjeorgji, David Kezerashvili, ish-ministër i Mbrojtjes në qeverinë Saakashvili.

Që nga nisja e aktivitetit në Shqipëri, grupi gjeorgjian ka investuar rreth 25 milionë euro në Shqipëri.

“Pasi patëm mundësi ta njihnim nga afër tregun, pastaj vendosëm ta forconim praninë tonë. Vendosëm të zgjeroheshim në projekte të tjera, për të cilat vumë re se kishte nevojë, siç ishin shërbimet e pagesave, apo edhe zinxhiri i restoranteve “KFC”. Ky ishte një vendim strategjik i grupit, mbështetur në njohjen e potencialeve të tregut. Besoj se ky vendim ka dhënë rezultate shumë të mira deri më sot”, tregon për “Scan Magazine” George Khetsuriani, drejtor i përgjithshëm i kompanisë së pagesave “Pay & Go”.

Pothuajse në çdo kënd të kryeqytetit mund të shihen terminalet për pagesa automatike në cash me logon “Pay & Go”. Drejtori i përgjithshëm i kompanisë thotë se ky grup biznesi ka një eksperiencë të konsiderueshme në Gjeorgji, ku punon në të njëjtët sektorë dhe aktivitete si në Shqipëri.

“Në veçanti për shërbimet financiare, jemi në partneritet me bankat kryesore atje. Shqipërinë e kemi parë si një treg me shumë interes, për shkak të potencialeve të mëdha të rritjes. Është një treg që ka nevojë për shërbime më të përmirësuara dhe më moderne dhe ne synojmë t’i ofrojmë këto shërbime. Deri tani, përvoja e biznesit në Shqipëri ka qenë shumë e mirë. Sigurisht, çdo kompani mund të përballet me probleme dhe sfida kur hyn në treg të ri, por përgjithësisht jemi ndjerë mirë dhe të mirëpritur në Shqipëri. Jemi të pozicionuar mirë dhe jemi të kënaqur me sa kemi arritur deri tani,” thotë z.Khetsuriani.

Ai tregon se objektivi me “Pay & Go” ka qenë të ndërtojë një platformë sa më gjithëpërfshirëse pagesash, ku klienti të gjejë lehtësi përdorimi dhe fleksibilitet.

“Mendoj se klientët kanë reaguar mjaft mirë ndaj shërbimit tonë. Kjo na ka ndihmuar të rritemi dhe planifikojmë t’i zgjerojmë akoma më shumë shërbimet tona të pagesave. Objektivi ynë është që të ofrojmë pagesa në të gjitha format, në 360 gradë, për të gjitha segmentet e publikut. Duam që shërbimet tona të jenë në dispozicion të të gjithëve dhe njëkohësisht të jenë të thjeshta dhe praktike për t’u përdorur,” thotë ai.

“Pay & Go” po teston ofrimin e shërbimeve më të zgjeruara të pagesave; veç pagesave cash, përmes kësaj kompanie mund të kryhen edhe pagesa në distancë, përmes kompjuterit personal ose telefonit celular. Pra, operatori po zgjerohet nga pagesat automatike cash tek pagesat elektronike. Sipas z.Khetsuriani, teknologjia e përdorur deri tani është një lloj ure mes pagesave cash dhe atyre në distancë, përmes zgjidhjeve të avancuara teknologjike.

“Për stadin e zhvillimit të Shqipërisë, njerëzit kanë nevojë të vazhdojnë ta përdorin paranë cash, por njëkohësisht të mësohen me teknologjinë dhe kjo është ajo që ne kemi mundësuar deri tani. Pas kësaj, ata e kanë më të thjeshtë për të kaluar edhe në shërbime të pagesave jo cash. Filozofia e biznesit të pagesave është që të funksionosh si një lloj one stop shop, ku klienti të gjejë të gjitha shërbimet. Po integrojmë në platformën tonë të pagesave edhe institucione të rëndësishme financiare, si “BKT”, që është banka më e madhe në vend. Kjo dëshmon se po fitojmë besim dhe rëndësi në aktivitetin tonë. Ndaj objektivi ynë është të vazhdojmë të përqendrohemi në biznesin e pagesave,” thotë z.Khetsuriani.

Nëse është e zakonshme për sipërmarrësit të kenë pakënaqësi lidhur me klimën e biznesit, ky nuk duket të jetë rasti i investitorëve gjeorgjianë. Khetsuriani shprehet i kënaqur me ambientin e të bërit biznes dhe me marrëdhëniet me institucionet shqiptare.

“Institucioni kryesor me të cilin na lidh puna është Banka e Shqipërisë dhe mund të them me bindje se ata veprojnë sipas standardeve të institucioneve më të mira homologe ndërkombëtare. Gjithashtu, kemi bashkëpunim të mirë me bashkitë. Kemi nisur një projekt me Bashkinë e Tiranës për pagesën e parkimit në kryeqytet përmes platformës sonë,” thotë ai.

Për të ardhmen e afërt, objektivi i “Pay&Go” është zgjerimi në tregun rajonal dhe kompania ka një plan konkret për nisjen e biznesit në Kosovë.

“IuteCredit”, kreditë e shpejta që erdhën nga Estonia

Pas Sllovenisë dhe Sllovakisë, Estonia ishte vendi i tretë nga ish-Blloku i Lindjes që iu bashkua monedhës Euro në vitin 2011. Nëse ka diçka për të cilën Estonia njihet sot në Botë, është zhvillimi i teknologjisë: prej vitesh vendi balltik konsiderohet si e-country. Është një vend ku teknologjia e informacionit zhvillohet me ritme të larta, në shërbim të individëve dhe bizneseve, jo vetëm vendase. Psh. progami Skype, i cili më pas u ble nga “Microsoft”, është krijuar nga tre estonezë. Sot në Estoni votohet elektronikisht.

Në vitin 2008, dy estonezë, Tarmo Sild dhe Allar Niinepuu themeluan “IuteCredit”, një kompani që, siç thuhet në faqen e kompanisë, ka si mision të transformojë financimet afatgjata në kredi konsumatore afatshkurtra. Megjithëse është një kompani nga Estonia, “IuteCredit” nuk ka pasur ndonjëherë aktivitet të drejtëpërdrejt biznesi në këtë vend. Sipas vizionit të kompanisë, Estonia mund të quhet një mjedis biznesi relativisht i sigurt dhe i avancuar, ndaj tregjet potenciale për kompanitë e këtij lloji janë vendet më pak të zhvilluara. Duke analizuar të ardhurat për frymë, borxhin për frymë, gjendjen e infrastrukturës bazë, burokracinë dhe nivelin e zhvillimit të shërbimeve financiare, aksionerët e “IuteCredit” kanë arritur në përfundimin se tregjet ideale për biznesin e tyre janë vendet e Ballkanit. “Nëse mund t’ia dalësh në Moldavi dhe Shqipëri, mund t’ia dalësh kudo” thuhet tekstualisht në faqen e “IuteCredit”.

Po të shohësh pasqyrat financiare, deri tani biznesi i “IuteCredit” po rezulton shumë fitimprurës. Për vitin 2016, kompania siguroi nga aktiviteti i saj në Shqipëri dhe Moldavi një kthim nga kapitali në rreth 50% dhe kthim nga aktivet në afro 12%. Kthime të tilla do t’i kishte zili çdo biznes në këto kohë. Kreditë e shpejta janë produkte me marzhe shumë të larta dhe norma efektive e interesit, sipas “IuteCredit” Shqipëri, arrin deri në 126%.

Akan Ajdini, drejtor i përgjithshëm i “IuteCredit Shqipëri”, thotë se profili i aksionerëve nuk vjen nga sistemi financiar tradicional dhe modeli i biznesit nuk kërkon të zhvillohet si bankat, përkundrazi.

“Objektivi i aksionerëve është të zhvillojnë në çdo vend ku operojnë, kompaninë ofruese të kredive më të shpejta, më të thjeshta në procedura, nga këndvështrimi i klientit, duke i ofruar këtij të fundit një eksperiencë të jashtëzakonshme. Në të njëjtën kohë po aq i rëndësishëm është realizimi i fitimeve për investitorët e ndryshëm dhe aksionerët e kompanisë,” thotë ai.

Pas fillimit të këtij aktiviteti në Moldavi, në vitin 2008 dhe duke parë ecurinë e mirë, aksionerët vendosën të zgjerojnë aktivitetin edhe në Shqipëri, në vitin 2014. Pas licencimit nga Banka e Shqipërisë, aktiviteti i kredidhënies filloi në prill të vitit 2015. Ndërsa prej vitit 2017, “IuteCredit” është zgjeruar duke hyrë në Maqedoni dhe Kosovë. Në fund të vitit 2017, portofoli i kredisë i grupit në të katër shtetet ku operon është afro 20 milionë euro.

“Hapësira e krijuar në treg nga mosofrimi i një modeli tjetër për kreditë e vogla konsumatore ka qenë shtysa pse aksioneret vendosën ta shtrijnë biznesin edhe në Shqipëri. Nëse një individ kërkon një kredi në vlerën p.sh. të 50 mijë lekëve, ai do të duhet të kalojë nëpër procedurat standarde të bankave, duke u ndeshur me burokracitë që kërkojnë plotësimin e dosjes së kredisë dhe marrjen e përgjigjes në një kohë nga 2-5 ditë. Ndërkohë, në “IuteCredit” në vetëm 10 minuta merret miratimi dhe më pas tërhiqen paratë tek sportelet e Postës Shqiptare, le të themi brenda një kohë maksimale prej 30 minutash. Dokumenti i vetëm që kërkohet të paraqitet nga klienti është karta e identitetit,” thotë z.Ajdini.

Sipas tij, ecuria e deritanishme e aktivitetit është mjaft pozitive. Përveç Tiranës, “IuteCredit” është zgjeruar me degë edhe në Durrës, Fier, Elbasan, Kamëz dhe, së shpejti, në Shkodër. Edhe numri i dyqaneve partnere është në rritje dhe sot klientët mund të blejnë produkte me kredinë e “IuteCredit” pa dalë nga dyqani në shumë njësi shitjeje të pajisjeve elektronike dhe elektroshtëpiake.

“Objektivat janë të rritemi në veprimtarinë që po zhvillojmë dhe ta bëjmë sa më të lehtë për klientin. Me përmirësimin e kuadrit ligjor, ne synojmë që klienti të bëjë jo vetëm aplikimin nga smartfon-i ose kompjuteri, por edhe t’i lëvrohet kredia pa qenë nevoja të vijë fizikisht në degë ose në dyqanet e partnerëve tanë. Gjithashtu, ne sapo kemi lançuar edhe produktin më të ri; kredinë e makinës, që përkthehet në dy opsione bazë për klientin: klienti lë makinën garanci dhe merr një kredi bazuar në vlerën e makinës. Nëse klienti kërkon të blejë makinë të përdorur, ne e financojmë me shumë deri në 700 mijë lekë dhe deri në 48 muaj. “IuteCredit” do të vazhdojë të punojë me entuziazëm për përmbushjen e misionit në ofrimin e kredive më të shpejta dhe më të thjeshta,” thotë z.Ajdini.

“Kredo Finance”, investimi vjen nga Letonia

Në fund të vitit të kaluar, Banka e Shqipërisë licencoi kompaninë e dytë të fokusuar në dhënien e kredive të vogla dhe të shpejta konsumatore, “Kredo Finance”. Aksioneri i vetëm i shoqërisë është biznesmeni letonez, Aigars Kesenfelds. Fillimet e Kesenfelds në tregun financiar i takojnë vitit 2008, kur, së bashku me tre miq të tij, ngriti kompaninë “4finance”. Kesenfelds nuk mund të quhet një biznesmen i bërë nga hiçi, duke pasur parasysh se i ati, Ivars Kesenfelds, është një biznesmen dhe politikan i njohur në Letoni. Pavarësisht nga kjo, “4finance” do të rezultonte një start up shumë i suksesshëm dhe pas katër vitesh u ble në dy etapa nga miliarderi rus Oleg Boyko, për rreth 105 milionë euro. Disa nga investimet e mëvonshme të Kesenfelds, ku mund të përfshijmë edhe “Kredo Finance” janë financuar me paratë e fituara nga shitja e biznesit të tij të parë.

Drejtori i përgjithshëm i “Kredo Finance”, Idlir Ahmati, thotë se aksioneri i shoqërisë ka shumë vite që investon në këto lloj biznesesh dhe zotëron investime të ngjashme edhe në vende të tjera, përfshi vendet e rajonit, si në Kosovë, Bosnje dhe Maqedoni. Aktiviteti i saponisur në Shqipëri është edhe në kuadër të një pranie rajonale. Sipas tij, edhe aktorë të tjerë janë të pranishëm në disa vende të rajonit dhe po e shohin Ballkanin Perëndimor si një lloj terreni interesant për biznesin e tyre. Tregu këtu ka potenciale.

“Investimet në këta sektorë janë në nivelin e disa milionë eurove. Ne ende nuk kemi arritur në këto nivele, megjithatë, kompani të tjera në Shqipëri e kanë arritur. Këto lloj aktivitetesh kërkojnë investime të konsiderueshme fillestare, edhe sepse periudha e kthimit është relativisht e largët. Por, ky është një biznes që kërkon standarde. Ky biznes kërkon zyra të mira, degë të pozicionuara mirë, teknologji të nivelit të lartë, sepse i gjithë procesi mbështetet në radhë të parë te teknologjia, burime njerëzore cilësore, etj,” thotë z.Ahmati.

Ai shpjegon fokusin te kredimarrja konsumatore, si një produkt me potenciale të mëdha rritjeje.

“Sistemi bankar kryesisht është fokusuar te kreditë e mëdha, si për individë, edhe për biznese. Kredia për nevojat e vogla, të përditshme, ka qenë një produkt disi i nënvlerësuar. Kjo sigurisht ka disa arsye. Këto kredi bartin një risk më të lartë, kanë interesa dhe komisione më të larta. Në rastin e kredisë konsumatore paraja konsiderohet si produkt, jo thjesht si para. Edukimi i konsumatorit me këtë lloj kredie nuk është e thjeshtë. Kjo shoqëri duhet të mësohet me zakonin e të marrit para borxh privatisht. Borxhet nga të afërmit ose nga të njohurit sa vijnë e po pakësohen, sepse sot shoqëria është më individualiste,” thotë ai.

Sipas tij, avantazhi i kompanive si “Kredo” është kredidhënia shumë e shpejtë dhe me procedura të thjeshtuara. Maturimi i kredisë llogaritet me ditë dhe jo me muaj; në rastin e “Kredo”, për momentin maksimumi është 30 ditë. Kriteret kryesore janë të qenit qytetar shqiptar, me mjet identifikimi, që mund të verifikohet fizikisht ose edhe në distancë; të jesh nga 23 deri në 70 vjeç dhe të jesh i punësuar. Sipas z.Ahmati, e gjithë procedura nuk zgjat më shumë se 20 minuta.

“Ne analizojmë në bazë individuale dhe krijojmë një profil përdoruesi. Ne do të kemi një profil elektronik për çdo klient tonin, që mund të aksesohet edhe prej vetë klientit online. Ky është një shërbim i ngjashëm me internet banking, ku klienti mund të shohë në kohë reale llogarinë e tij, shumën e kredisë që i është akorduar, shumën që ka përdorur, sa ka të drejtë të ripërdorë, çfarë produkti tjetër është i klasifikuar për të marrë, etj. Pra, nuk mjaftohemi me dhënien e një kredie për të pritur që klienti ta shlyejë, por ne synojmë të krijojmë një marrëdhënie me klientin,” shprehet z.Ahmati.

“Kredo” e ka konceptuar pothuajse të gjithë procesin e aplikimit në distancë, online. Operatorët marrin kredencialet e klientit të interesuar, e telefonojnë dhe e asistojnë për mënyrën si do të dërgojë dokumentet, një kopje e ID dhe një klauzolë e pëlqimit paraprak për kërkim në regjistrin e kredive. Në momentin që klienti kualifikohet për të përfituar kredinë, si hap të fundit, ai thirret në degë vetëm për të bërë nënshkrimin e kontratës. Kjo ndodh sepse procedura e nënshkrimit elektronik është ende në fazë eksperimentale. Në fund, paratë i transferohen klientit në llogarinë bankare. “Kredo” gjithashtu është institucioni i parë financiar që i krijon klientit mundësinë të shtyjë këstin e kredisë. Kundrejt një tarife, klienti ka të drejtë ta shtyjë afatin e pagesës, pa dhënë asnjë shpjegim. Sipas z.Ahmati, këto elementë e diferencojnë “Kredo” dhe përfaqësojnë risi në tregun e produkteve financiare. Ai nënvizon se një nga çelësat e suksesit në këtë model biznesi është fokusi. Duke qenë i përqendruar në një segment të caktuar, rriten shanset e suksesit.

“Ne fokusin e kemi te kreditë konsumatore për nevoja të përditshme, që lëvrohen shumë shpejt, për afate të caktuara, maksimalisht një vit dhe për shuma të caktuara, nga 4 mijë deri në 140 mijë lekë. Tregu është ende në tranzicion, nuk ka edukatën e mjaftueshme për përdorimin e parasë. Ne po edukohemi me kredimarrjen dhe ç’domethënë një histori kredie. Jemi një treg që kemi nevoja për financime, në të gjitha kategoritë. Jo vetëm për individët, por edhe për aktivitetet e vogla të biznesit. Duhet thënë që ky është një segment tregu ku institucionet më të mëdha financiare nuk janë shumë dinamike, edhe për shkak të natyrës së tyre,” shprehet ai.

Biznesi i kredive të shpejta në shuma të vogla është relativisht i ri dhe i lidhur me zhvillimin e teknologjisë, që është një ndër elementët kyç që e ndihmon këtë lloj kredidhënieje. Deri tani, ky segment ka rezultuar mjaft dinamik. Mjaft kompani të reja, të nisura si start up, janë shitur në harkun e pak viteve, edhe falë suksesit të këtij modeli biznesi. Duke folur për perspektivat, z.Ahmati thekson se këto janë biznese që kanë një cikël të caktuar.

“Ato nuk ekzistojnë pambarimisht. Ato e nisin me një aktivitet mikrokredie, pastaj mund të ndodhin ndryshime, mund të bashkohen me njëra-tjetrën ose të blihen nga institucione të tjera financiare më të mëdha. Pra, ka një cikël të tillë, ato nuk janë totalisht të pavarura për periudha të gjata, për shembull 15 apo 20 vjet,” thotë ai.

Ai lë të kuptohet se objektivi i këtij investimi do të jetë shitja kundrejt një përfitimi të kënaqshëm, në një kohë relativisht të shkurtër. Në fund të fundit, Aigars Kesenfelds këtë e ka bërë me sukses me disa prej bizneseve të ngjashme në vende të tjera.

“Mogo”, leasing për makina të përdorura

Tregu i financimeve të shpejta po tërheq shumë investitorë në Shqipëri, ashtu si në shumicën e vendeve të tjera të rajonit. Për shkak se kreditë e shpejta janë relativisht të reja, investitorët vlerësojnë se potencialet e rritjes mund të jenë mjaft të rëndësishme. Dy emra të tjerë të rinj në këtë treg janë “Mogo Albania”, që sapo ka nisur aktivitetin dhe “Digital Finance”, kompani e mikrokredisë që pritet të licencohet së shpejti nga Banka e Shqipërisë. “Mogo” ka sjellë për herë të parë qiranë financiare si instrument për blerjen e e makinave të përdorura. Zakonisht, leasing-u financon makina të reja, të regjistruara prej jo më shumë se pesë vjetësh. “Mogo” synon të ofrojë financime për të gjitha llojet e mjeteve, pavarësisht nga sa të vjetra janë. Rreziku i lartë sigurisht mbulohet nga norma efektive interesi shumë të larta, që shkojnë deri në 42%. Aksioneri i “Mogo Albania” është “Mogo Finance”, një kompani e regjistruar në Luksemburg, ku besohet se ka një pjesëmarrje kontrolluese nga biznesmeni letonez Aigars Kesenfelds, pronar i vetëm i shoqërisë tjetër të sapolicencuar në Shqipëri, “Kredo Finance”.

“Digital Finance”, fintech që vjen nga Rusia

Një tjetër kompani që pritet të licencohet si institucion financiar jo bankë është “Digital Finance”. Aksioneri i saj është “Piressa Holding Limited”, një kompani e regjistruar në Qipro. Megjithatë, siç bëhet e ditur në faqen e “Digital Finance International”, kjo kompani është pjesë e “Finstar Financial Group”, një grup biznesi në pronësinë e miliarderit rus Oleg Boyko. Sipas revistës “Forbes”, ai mban vendin e 61-të në renditjen e njerëzve më të pasur në Rusi. “Finstar Financial Group” është një investitor i specializuar në ngritjen dhe blerjen e bizneseve të reja (start up). Një prej këtyre bizneseve është edhe “Digital Finance International”. Siç mund të kuptohet qartë nga emri, “Digital Finance” është një kompani e gjeneratës fintech, që synon të përdorë horizontet e reja të teknologjisë së informacionit dhe komunikimit në shërbim të shërbimeve financiare. Veç Shqipërisë, kjo kompani ka hapur një filial edhe në Maqedoni. Kjo dëshmon se shumica e investitorëve në shërbimet e mikrofinancës kanë një orientim rajonal në tregun e Ballkanit Perëndimor.

Greqia kryeson investimet e huaja

Të dhënat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se Greqia ruajti pozicionin e investitorit më të madh të huaj në Shqipëri dhe për vitin 2017. Stoku i investimeve greke në fund të vitit të kaluar arriti në 1.28 miliardë euro, me një rritje të mëtejshme me rreth 20 milionë euro krahasuar me një vit më parë. Investimet greke janë të përqendruara në sektorë të shërbimeve strategjike, si ndërmjetësimi financiar dhe telekomunikacionet. Megjithatë, prania greke me shumë të ngjarë është e destinuar të reduktohet gjatë viteve të ardhshme. Vitin e kaluar, grupi bankar “NBG” shiti bankën e saj shqiptare te “ABI Bank”. Këtë vit, “Grupi i Pireut” pritet të bëjë të njëjtën gjë me “Tirana Bank”.

Pas Greqisë, renditen Zvicra me 888 milionë euro, Kanadaja me 883 milionë euro dhe Hollanda me 846 milionë euro. Vlera e investimeve nga këto vende lidhet kryesisht me projekte të mëdha individiuale. Investimet zvicerane përfaqësojnë kryesisht gazsjellësin “TAP”, projekt i madh i disa korporatave nga vende të ndryshme, por i regjistruar si shoqëri tregtare pikërisht në Zvicër. Investimet kanadeze i takojnë kompanisë së nxjerrrjes së naftës bruto, “Bankers Petroleum”, ndërsa ato hollandeze, në pjesën më të madhe, kompanisë “Devoll Hydropower”. Këto shembuj në fakt tregojnë se statistikat zyrtare për investimet e huaja sipas shteteve jo gjithmonë japin një informacion të qenësishëm për origjinën e kapitalit. Për shembull, “Bankers Petroleum” është blerë që në vitin 2016 nga një kompani kineze, megjithatë, duke qenë se kontrolli bëhet përmes kompanisë mëmë që është ende e regjistruar në Kanada, investimet e “Bankers” vazhdojnë të figurojnë si kanadeze. Gjiganti norvegjez i energjisë, “Statkraft”, e kontrollon shoqërinë “Devoll Hydropower” përmes një filiali të saj të regjistruar në Hollandë. Për këtë arsye, investimet në hidrocentralin e Devollit rezultojnë si hollandeze. Edhe kompani të tjera të rëndësishme, si “Spitali Amerikan” apo “Abcom”, zotërohen nga shoqëri të regjistruara në Hollandë.

Statistikat e Bankës së Shqipërisë nuk japin informacion për sa i takon investimeve nga vendet e ish-Bashkimit Sovjetik. Në rastet kur investimet i takojnë një ndërmarrjeje të vetme, ato nuk jepen për të mbrojtur konfidencialitetin, për shkak të përcaktimeve të ligjit “Për Statistikat Zyrtare”. Besohet se këto investime janë në vlera modeste, megjithatë, shtimi i investitorëve në vitet e fundit dëshmon se sipërmarrjet nga Europa Lindore kanë nisur ta eksplorojnë tregun shqiptar, ashtu si edhe tregjet fqinje.

Ersuin Shehu/ SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.