Kreu i shoqatës së Bankave në “Argument”, Spiro Brumbulli: Bankat, asnjë rol në transportimin e parave veç lidhjes së kontratës
Kreu i shoqatës së Bankave, Spiro Brumbulli analizon në emisionin “Argument” në TV SCAN situatën e sistemit bankar në vend, duke konfirmuar qendrueshmërinë dhe likuiditetin e sistemit që për 2017 ka pritshmëri edhe më pozitive se në vitin që lamë pas. Në intervistën dhënë gazetarit Enio Civici, Brumbulli analizon ngjarjet e kohëve të fundit ku janë shënuar disa raste të grabitjes së automjeteve të transportit të vlerave monetare, duke propozuar edhe disa ndryshime që duhet të ndërmerren me qëllim që ngjarje të tilla të mos përsëriten.
Një pyetje të parë, cila është situata e sistemit bankar në 2017, në këto momente?
Spiro Brumbulli-“Ka kaluar një muaj që është mbyllur viti dhe bankat nuk kanë publikuar ende pasqyrat financiare të audituara për 2016 por mund të them se në vazhdën e prirjeve konsoliduese të 2016-ës, edhe 2017 është nisur me tregues të stabilizuar. Treguesi i kapitalit është i fortë, i qendrueshëm, gjendja e likuiditetit prapë e shëndoshë, mbi nevojat që normalisht duhet të kenë bankat. Dhe na shqetëson se duhet të përdoret më mirë në ekonomi ky likuiditet por na ka kushtëzuar kërkesa. Dhe nga ana tjetër, bankat janë më të përgatitura për produktet e shërbimet e reja për t’iu përgjigjur kërkesave të klientëve. Shpresojmë që të jetë një vit i mbarë, më i mbarë se 2016 edhe për bankat, edhe për ekonominë, se po nuk përfitoi ekonomia nuk përfitojnë as bankat.
Besojmë se ky vit do të jetë më i mirë se 2016 edhe nga pikëpamja e treguesve cilësorë. Sepse një pjesë e kredive me probleme janë pastruar. Shpresojmë që ky vit të jetë më i mirë dhe të mos pengohet nga ngjarje që nuk varen nga ne”.
Domethënë, në total shëndeti financiar është në rregull?
“Nuk mund të ngremë asnjë hipotezë mbi cilësinë, shëndetin dhe sigurinë që paraqet sistemi bankar në vend. Sistemi është i fortë, solid dhe ofron garanci maksimale në çdo kërkesë të ligjit. Ka qenë edhe në 2016 dhe vazhdon të mbetet dhe jemi të kënaqur që industria bankare është “brendi” ynë më i mirë dhe rrezaton optimizëm që e tregojnë faktet dhe shifrat.
Kemi pasqyruar 4 rastet e fundit të goditjes së automjeteve që realizojnë transfertat bankare. Ka pasur një takim fundjavën e kaluar, mes Guvernatorit, kreut të Komisionit të Ekonomisë, Ministrit të Brendshëm e përfaqësuesve të bankave. Ishte takim frytdhënës?
“Takimi ishte në vazhdën logjike të përgjigjes ndaj situatës së rëndë. Në vend të deklaratave dhe qëndrimeve për publikun, ndonjëherë dhe për konsum, takimi i ishte i frytshëm në aspektin e institucioneve që janë përgjegjëse për rregullimin e kësaj veprimtarie, u mblodhën e ranë dakord që të merren masa e të mos ketë përsëritje. U diskutuan edhe çështje të tjera si për shembull, përdorimi në këtë situatë deri në plotësimin e kushteve nga shoqëritë private të ruajtjes së sigurisë me personel policie, edhe për kontrollin më të mirë ndaj shoqërive private të ruajtjes së sigurisë fizike deri në krjimin e një grupi pune të përbashkët mes Bankës së Shqipërisë, Ministrisë së Brendshme dhe shoqatës së Bankave për të listuar të gjitha çështjet e për të marrë masa për ndryshimet rregullative për ndryshimin e situatës”.
Pse nuk është Policia e Shtetit ajo që merret me transportimin e parave?
“Nuk mund të ketë polici sepse ligji i rinovuar në 2014 ia jep këtë të drejtë shoqërive të veçanta. Është jashtë funksionit të policisë për të realizuar transportin por mund të ekzistojë shoqërimi. E vetmja gjë që duhet të qartësojmë është që bankat nuk kanë asnjë rol në transportim, veç faktit se sipas rregullores së Bankës së Shqipërisë, janë të detyruara për të lidhur kontratë për transportin e vlerave monetare me një shoqëri të licencuar nga Ministria e Brendshme. Dhe në Bankën e Shqipërisë çon një grup dokumentash që rregullorja e BSH-së i ka të përcaktuara si kontrata, targa, mjetet që duhen të jenë të blindura, por nuk thuhet me çfarë standarti dhe elemente të tjera. Kaq është! Banka mbaron detyrën e vet që kur lidh kontratën, që duhet të njoftojë shoqërine e transportit të vlerave në një interval të caktuar kohe për përgatitje dhe në momentin që paraja ngarkohet, banka nuk ka më përgjegjësi. Banka jep vendin e ngarkimit dhe të shkarkimit. Dhe të duan bankat të marrin përgjegjësi, nuk e marrin dot se nuk e lejon ligji. Shoqëritë e ruajtjes fizike monitorohen nga Ministria e Brendshme dhe nuk kontrollohen as nga Banka e Shqipërisë. Ligji i ka ndarë funksionet dhe e ka bërë mirë. Dhe bankat deri sa doli ky ligj, e bënin vetë shërbimin, kishin mjetet e tyre dhe merrnin për shoqërim personelin nga Policia e Shtetit. Ky është sistemi që në parim është sistem i drejtë dhe që ndodh edhe në vendet e zhvilluara.
Për ne kuadri ligjor nuk është i plotësuar. Ka dalë një udhëzim në 2015 që rregullon disa funksione të shoqërive private të sigurisë fizike por ka lënë pa mbuluar pjesën e transportimit të vlerave monetare. Në atë udhëzim nuk gjejmë rregulla se si duhet të jetë blindi. Sot bëhen aludime nga komentues të ndryshëm pse nuk ka GPS te thasët, pse nuk janë tymosur etj, Nuk mund të bëhen diskutime të këtij karakteri. Diskutimi bëhet; çfarë kërkon ligji? Elementet i përcakton ligji. Imagjinoni sikur banka të kishte kërkuar diçka me dëshirën e vet dhe të enjten ndodhi ajo që ndodhi. Kush do të ishte përgjegjëse? Do ishte terësisht banka që bëri diçka që nuk ia kërkon ligji.
Në rregulloren aktuale kemi një gjë, që transporti i vlerave monetare bëhet me blind dhe që duhet të ketë një ekip shoqërues prej 5 punonjësish. Kaq na thotë dhe kaq, mbaron historia!
Ajo që ne kërkojmë si Shoqatë, duke bashkëpunuar me bankat, pas vjedhjes në Rinas, e ngritëm më me forcë shqetësimin tonë, kërkojmë pranë autoriteteve që të plotësohet ky udhëzim. Plotësimi do të bëjë të mundur që të shmangen të tëra këto përpjekje dhe ky debat shterpë se e kujt është përgjegjësia. Kjo nuk ka vlerë dhe i kujdo qoftë faji, le ta gjejmë. Edhe po të jetë i bankave, ta gjejmë, ne nuk jemi në mbrojtje të fajeve e gabimeve edhe në anën e bankave. Nuk flas për anët e tjera se nuk më takojnë. Unë përfaqësoj industrinë bankare. Ajo që na intereson tani, ndërkohë që institucionet kanë filluar të bëjnë punën e tyre, është që duhet të nxjerrim mësime se u bënë 4 raste. Problematika e madhe është që nuk ka standarte”.
Dhe aty burojnë, te aktet nënligjore të munguara?
“Ne themi që mungojnë këtu, fillojnë këtu. Se pse po të jenë, ke të drejtë të kontrollosh. Dhe policia do të kontrollojë më mirë këto subjekte. Dhe subjektet shkojnë më të përgatitura kur të bëjnë transportin e vlerave. Kemi disa lloje: nga një degë në një tjetër, nga Blloku të themi të dega e përgjithshme. Distanca është e shkurtër e në mes të Tiranës e risku është më i ulët. Kemi transportin nga Tirana në aeroport. Distanca e shkurtër por rruga është me risk të lartë. Por kemi edhe transport të parave “cash” brenda vendit. Në këto raste duhet të përcaktojmë kriteret si duhet të jetë eskorta, cila është mënyra e komunikimit, detyrat që duhet të ketë ky personel i eskortës. Për çdo rast që ndodh, nuk duhet t’ia lëmë rastësisë e secili të sjellë argumente se “ky vend e bën kështu e ky vend ashtu”. Këto argumente vlejnë kur draftohet udhëzimi. Kur udhëzimi është në fuqi, ne ballafaqohemi me këtë rregull e kuadër ligjor në fuqi”.
Për t’i bërë këto ndryshime duhet të fillojmë nga qeveria, parlamenti apo i keni dorëzuar ju?
“Ne si shoqatë kemi kërkuar që në udhëzimin 157 të bëhen plotësime, një kapitull i veçantë për rregullat e mënyrat se si duhet të bëhet transporti monetar. Ministria duhet të marrë iniciativën e të na nisë draftin, siç bëhet në çdo ligj, e ne i kemi gati propozimet nga pikëpamja teknike. Pastaj ministria mund t’i ballafaqojë me ekspertët e fushës e kështu plotësohet kuadri. E duke qenë udhëzim, del me miratim të Këshillit të Ministrave”.
Kur diskutohet për këtë temë, jo në pak raste është thënë se bankat zgjedhin ofertën më të ulët nga shoqëritë private, ndodh që duke zgjedhur ofertën më të ulët, zgjedhin edhe kompanitë më pak të mira apo më të këqija?
“Le ta sqarojmë. Kur themi që zgjedhim ofertën më të ulët, nuk themi që banka do të paguajë pagën e punonjësit të shoqërisë private të sigurisë! Të gjithë punonjësit e shoqërisë private të ruajtjes paguhen nga shoqëria. Në procesin që banka zgjedh një shoqëri për ruajtje vlerash, janë kritere standarte në përputhje me ligjin. Siç e parashikon udhëzimi dhe ligji. Dhe ky set rregullash e kriteresh janë të njëjta për mbi 20 shoqëritë që marrin pjesë në tender. Ato duhet të kenë patjetër licencimin. Në momentin që kanë licencim kanë të drejtë të marrin pjesë në garë. Dokumentet janë pjesë e tenderit e nuk mund të marrësh pjesë në tender nëse nuk je i licencuar, nuk ke të miratuar mjetin apo personelin e trajnuar. Kur shoqëritë private hyjnë në tender, ato paraqesin vlera të ndryshme dhe si çdo aktor tjetër ekonomik, siç bën edhe qeveria edhe çdo institucion tjetër vendas e ndërkombëtar; thonë “kush ma plotëson këtë objektiv me koston më të ulët, duke zbatuar këto kritere”..
Ndodh që shoqëritë private, që janë mbi 20 për transportin e vlerave dhe ato duan të kapin treg. Është çështja e tyre sesi e vlerësojnë mundësinë financiare. Një shoqëri mund të gjykojë se do të zerë treg e do të marrë p.sh me 100 mijë euro edhe pse është me humbje dhe e plotëson me kapital sepse ka rëndësi që të zerë tregun. Ka të tjerë që thonë se nuk e ulin pozionin financiar dhe nuk e bëjnë më shumë. Këto janë analiza që i bëjnë të tjerë e banka nuk mund të gjykojë. Marrëdhënia se si i paguan punonjësit e se sa i paguan shoqëria, nuk na takon neve”.
Në momentin që kanë çertifikatë të shtetit, shoqëritë marrin pjesë në tender?
“Është një proces tenderimi normal. Kjo na është bërë kërkesë nga shoqëritë private në shtator dhe na është thënë që na paguajnë pak. Unë i kam thënë se ju i ulni vetë, nuk ua ulin bankat. Pse nuk mbani standard! Por zbatoni kërkesat dhe kriteret e tenderit. Përderisa e kanë të jashtëm këtë shërbim, do ta blejnë me atë që ofron tregu. Nuk mund të detyrojnë bankat”.
Të ndalemi te treguesit financiar meqë ndodhemi te specifikat e tregut bankar. Kemi parë që nga shifra serioze që ishte 25 për qind e kredive me probleme, tashmë jemi nën 20 përqind. Lajm i mirë dhe duket se të gjitha forcat po shkojnë për ta ulur më shumë këtë nivel. A po ulen kreditë e këqija e sistemi është më i sigurtë?
“Në këto vite pas krizës, ne kemi pasur një luhatje të treguesit të kredive me probleme mes 18 dhe 25 për qind. Aktualisht jemi diku te 20 përqind. Unë nuk dua të përsëris veten në lidhje me faktorët por e vërteta është që ka një front të përbashkët për këtë çështje. Ka përfunduar faza e parë e planit për reduktimin e kredive me probleme, hartuar mes institucioneve financiare, bashkë me Bankën Botërore. Dhe kam informacion se po bëhet gati edhe një fazë e dytë që është e domosdoshme. Se në fazën e parë u ndërmorën hapa ligjore që dhanë rezultat, se janë 35 miliard lekë që janë fshirë nga bilancet e bankave. Paketa ligjore që miratuam në nëntor që kishte të bënte me përmbaruesit e procedurat civile, kanë lënë detyra për disa akte të tjera që duhen plotësuar. Ato janë në rrugë dhe sa më shpejt të dalin, aq më mirë. Janë vetëm thjeshtë akte nënligjore dhe mund të shkojnë me firmë ministri apo VKM. Ka një përpjekje, front të përbashkët dhe ka një dakordësi të përgjithshme që kreditë e këqija duhet të ulen”.
Projekti i madh që ka shpallur qeveria shqiptare, që zgjat tre vite, për programin e rindërtimit 1 miliard euro. Janë shprehur disa mendime më diskutimet e mëparshme, ku kanë qenë edhe disa përfaqësues nga sistemi bankar. Po shoqata çfarë mendon?
“Mund të bëjmë një vlerësim. E para, çdo ide që vjen në të mirë të vendit, që kërkon të rrisë ekonominë është pozitive dhe e mirëpritur. Projekti 1 miliard euro kërkon që të realizohen disa investime që përmirësojnë jetesën tonë dhe nga ana tjetër këto investime rrisin kërkesën për kredi, në kushtet kur buxheti i shteti nuk ka mundësi të financojë. Nuk ka pse të jemi kundër! E vlerësojmë pozitivisht. Bankat janë shprehur pozitive. Por duke marrë rastet konkrete, secila bankë ka politikat e saj se deri në çfarë mase do të mbështesë. Kur të vijë rasti konkret, bankat janë të lira e nuk mund ta themi ne, por në parim është një gjë pozitive, që e mbështesim dhe shpresojmë që të jetë dhe të shkojë për mirë”.
*Pjesë nga intervista në emisionin “Argument” në TV SCAN
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.