Kush e shpiku frigoriferin modern?!

Ka shpikje që kanë baballarë të shumtë: frigoriferi është padyshim një prej tyre. Versioni i tij modern, në fakt, mori formë gjatë disa dekadave falë angazhimit të një serie të gjatë sipërmarrësish dhe njerëz të shkencës. Por ne mund të përpiqemi të supozojmë një datë: në 1756, mjeku skocez William Cullen demonstroi se si mund të krijohej një makinë frigoriferike bazuar në parimin se një lëng, duke avulluar, largon nxehtësinë nga mjedisi me të cilin është në kontakt, duke ulur temperaturën e tij.

Pak a shumë çfarë ndodh kur në det, duke dalë nga uji, ndjejmë një ndjesi të ftohtë, për shkak të avullimit të pikave të shpërndara në trupin tonë. Në vazhdën e studimeve të Cullen, shumë studiues zhvilluan makina ftohëse futuriste. Midis tyre, inxhinieri amerikan Jacob Perkins, i cili, në 1835, patentoi një makinë të ftohtë – bazuar në ngjeshjen e avullit të eterit etilik – e konsideruar nga shumë si prototipi i vërtetë i një frigoriferi.

Njeriu ka punuar për të mbajtur ushqimin të freskët që nga kohërat më të hershme. Edhe në kohët parahistorike, popullatat e para të vendosura filluan të shqetësoheshin për mënyrën e ruajtjes së ushqimeve, të tilla si akulli dhe bora në zgavra natyrore, ose gërmuan ad hoc, të cilat më pas u izoluan me kashtë dhe gjethe të thata me kalimin e kohës, metoda të tilla si tymosja, tharja, kriposja dhe mbi të gjitha ngrirja, e cila më shumë se të tjerat la të pandryshuar cilësinë e ushqimit.

Në kohët moderne, mbërritën kutitë e para të akullit në dollap shtëpiak, të bëra nga marangozë ekspertë në teknikat e izolimit me materiale izoluese si kallaji. Nga shekulli i tetëmbëdhjetë, pra, filloi të parashikohej një hipotezë revolucionare: kalimi nga ruajtja e akullit të ofruar nga natyra në krijimin e tij.

Në gjysmën e dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë, lindën modele të reja të bazuara në ngjeshjen dhe avullimin e substancave të tjera, si dioksidi i squfurit dhe amoniaku. Kjo u përdor në veçanti nga inxhinieri gjerman Carl von Linde, i cili në 1876 krijoi një makinë më efikase se çdo paraardhës. Në të njëjtin vit, francezi Charles Tellier bëri një demonstrim praktik se sa të dobishëm ishin frigoriferët e gjeneratës së re, duke transportuar me anije (në dhoma të ftohta), nga Argjentina në Francë, një ngarkesë mishi, ende e mirë pas tre muajsh udhëtimi.

Prandaj, një kontribut vendimtar në efikasitetin e frigoriferëve u dha nga përdorimi i energjisë elektrike për t’i fuqizuar ato. Konkretisht, frigoriferi i parë elektrik për përdorim shtëpiak u hodh në treg në vitin 1913 nga amerikani Fred W. Wolf Jr dhe u quajt Domelre (DOMestik ELectric REfrigerator). Megjithatë, duke pasur çmime shumë të larta, ai pati pak sukses. Më vonë frigoriferi pushoi së qeni një pajisje luksi dhe që nga periudha e dytë e pasluftës hyri në shtëpitë e gjysmës së botës.

Makinat e akullit të zhvilluara nga shpikësit e shumtë të frigoriferit modern ndoqën njëra pas tjetrës, derisa në shekullin e njëzetë u krijuan modelet elektrike të prodhuara në SHBA. Nga viti 1931 u prezantua gjithashtu një ftohës i ri, freoni, i bërë nga një përzierje e klorofluorokarboneve (CFCs). Paralelisht, u projektuan modelet e para me një ndarje ngrirëse dhe industria e ushqimit të ngrirë filloi të përhapej gjërësisht.

Megjithatë, për një kohë të gjatë, e gjithë kjo kishte të bënte kryesisht me SHBA-në, pasi Europa do t’i thotë lamtumirë metodave të vjetra të ftohjes vetëm midis viteve 1960 dhe 1970, kur bumi ekonomik do të garantojë një forcë të re ekonomike për konsumatorët dhe, në të njëjtën kohë. , makineri, gjithnjë e më efikase dhe të përballueshme. Përhapja e frigoriferit, i cilësuar nga fushatat reklamuese si miku më i mirë i familjeve, eliminoi distancat midis konsumatorëve dhe burimeve ushqimore, duke favorizuar gjithashtu diversifikimin e shijeve.

Në dekadat e fundit janë futur gazra të rinj, pasi freoni tregohet si një nga shkaktarët kryesorë të vrimës së ozonit, ndërsa sot po studiohen xhel ftohës dhe metoda të bazuara në fushat magnetike. Frigoriferët e sotëm janë përshtatur edhe me teknologjitë e reja. Pajisjet më të avancuara janë në fakt të lidhura me internetin, të gatshme për të na njoftuar nëpërmjet telefonit inteligjent se cilat produkte po mbarojnë ose janë gati të skadojnë. Ashtu siç do të bënte një mik i dobishëm i familjes. FCS

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.