Meka: Efektet në ekonomi nga Eurobondi, rreziku ndaj kursit të këmbimit
Eksperti i ekonomisë Elvin Meka bën një analizë të efekteve që mund të sjellë emetimin e një Eurobondi të ri në ekonominë shqiptare, çfarë duhet synuar dhe ku duhet bërë kujdes.
Shqipëria do të dalë në tregjet ndërkombëtare për të kërkuar sërish hua. Në këndvështrimin tuaj, çfarë pritet të sjellë emetimi i një Eurobondi të ri për ekonominë?
Sigurisht që qeveritë duhen që herë pas here të jenë prezent në treg, sidmos në tregjet ndërkombëtare dhe kjo nuk është një gjë e për t’u shqetësuar, madje duhet të shqetësohemi nëse prezenca në treg do të jetë e rrallë.
Përsa i përket emetimit të ri, duke parë në atë çfarë është shpallur, është e qartë që qeveria duket se po kërkon të shtojë stokun e borxhit aktual, sigurisht edhe për të shlyer një pjesë të detyrimeve në vijim që rrjedhin nga borxhi ekzistues.
Sigurisht do të merret hua në valutë të huaj për të shlyer po këtë borxh në valutë të huaj. Deri këtu nuk shihet asgje e re dhe fakti është se që nga viti 2011 ku është synuar dhe është dalë në treg për herë të parë, ky stok ka ardhur duke u shtuar dhe sigurisht që është e qartë sepse, ekonomia vijon të zgjerohet, pavarësisht se me ritëm jo të shpejtë, gjithësesi ka një hap që në një mënyrë ose në një tjetër duhet të pasqyrohet edhe në aspektin e zgjerimit të shkallës të hyrjes në borxh në tregjet ndërkomëbëtare.
Por rritet stoku i borxhit, interesa më shumë për t’u paguar, ndërkohë që arsyja është shtimi i investimeve dhe hedhja e parave në ekonomi. A do të kemi efekte pozitive?
Është e qartë që në mënyrë të pashmangshme një pjesë e këtij stoku të ri që do të merret do të synohet në mënyrë të pashmangshme të kanalizohet në investime dhe sigurisht një pjesë mund të shkojë në mbulimin e pasojave të tërmetit.
Pasi është e qartë që fatura është shumë e lartë dhe jo çdo gjë mund të zgjidhet me ndihma ose me donacione, sikundër dhe me huamarrje të brendshme sepse dhe një pjesë e shpenzimeve që do të kryhen, do të jenë patjetër në monedhë të huaj dhe ku më mirë se mund të merret borxh në monedhë të huaj për të mbuluar këto lloj shpenzimesh që duhen në këtë rast. Sigurisht ajo që duhet parë është deri në fund të vitit, sa ky stok do të shkojë, pra sa brenda atyre parametrave, brenda nivelit 70 për qind do të shkojë ky borxh, duke pasur parasysh që qeveria synon të marrë hua, të zgjerojë huamarrjen jo vetëm në tregun ndërkombëtar, por dhe në tregun shqiptar me lekë.
Dhe në finale duhet parë se sa ky zgjerim, se sa ky lloj borxhi kap nivelin më të lartë ose brenda kuotës 70 për qind. Është fakt që borxhi sot është nën këtë nivel, megjithatë kam përshtypjen se treguesit deri në fund të vitit do të shkojnë në përputhje me shkallën e zhvillimit, ose normën e rritjes ekonomike, e cila duhet të thënë se në këtë rast, për këtë vit është parashikuar disi optimiste, mund të shikohet ose mund të vlerësohet nga ana e qeverisë që me këtë rritje për këtë vit, krijohet plotësisht hapsira për të mos shkelur këtë lloj kufiri psikologjik ose ato lloj angazhimesh që qeveria ka marrë përsa i përket nivelit maksimal të borxhit të lejuar.
Por nga anon peshorja? Pra duhet të jeni optimistë se do futen rreth 600 milionë euro në qarkullim në ekonomi apo duhet të kujdesemi për të ruajtur parametrat e targetuar të borxhit publik?
Sigurisht borxhi nuk merret për arsye të thjeshta. Qeverinë e shtyjnë gjithmonë arsye të mëdha, jo vetëm për të dalë në treg por edhe për të marrë borxh në përmasa të tilla. E thash që në mënyrë të pashmangshme një pjesë e kësaj huaje, do të shkojë dhe duhet të shkojë përsa i përket evitimit të pasojave të tërmetit, por është e këshillueshme që në varësi të programit, dhe të synimeve që ka për këtë vit qeveria, që në mënyrë të pashmangshme një pjesë duhet të shkojë patjetër për financimin e investimeve. Megjithatë këtu ka vend, nisur edhe nga plani i shpallur i pagesave, që do të fillojë që këtë vit edhe plani i shlyerjes së pagesave të koncesioneve.
Të cilat sigurisht janë shprehur në monedhë të huaj dhe qeverisë i duhen patjetër mjete, burime, për të financuar këto lloj shpenzimesh të reja kapitale të cilat sa vjen dhe shtohen, duke filluar që nga ky vit. Sa do të jetë ky impakt, ajo mbetet për tu parë, ndoshta duhet bërë pak kujdes në menaxhimin më të mirë të riskut të kursit të këmbimit, pasi futja në ekonomi brenda një viti, e një sasie të tillë paraje në monedhë të huaj, nuk po flasim, për vlerën 600 milionë, sepse sigurisht që jo e gjitha do të prekë Shqipërinë pasi në mënyrë të pashmangshme, një pjesë do të shkojë për shlyerjen ndoshta pjesore të borxhit, por edhe të shërbimit të borxhit, kuponave.
Pra jo i gjithë efekti do të jetë nga 600 milionshi. Sigurisht dhe një shifër sa gjysma e saj, nëse flasim për 300-400 milionë, ka një efekt jo të vogël në ekonomi, përsa i përket ndikimit në kursin e këmbimit. Kështu qe do parë me shumë kujdes dhe sigurisht, kjo do të jetë në mënyrë të pashmangshme në vëmendje të Bankës së Shqipërisë, për të ndërmarrë hapa të nevojshme dhe ndërhyrje të caktuara nëse do të nevojitet, për të mos prishur pikërisht ato tregues bazikë, fondamentalë makroekonomik të cilët mund të cënohen lehtësisht nga një ç’balancim i shpejtë ose i fortë i kursit të këmbimit, në favor të lekut shqiptar. Pra duke e bërë lekun menjëherë shumë më të fortë, se sa edhe niveli aktual që ai ka.
Çfarë përqindje duhet të synojmë?
Tregjet në botë nuk është se kanë shprehur shenja të rritjes së normave të interesit dhe duke u nisur nga fakti që dy vjet më parë kur ishte dalja e Shqipërisë në treg, ku kuponi shkoi diku tek 3.55 për qind, që është një normë jo e keqe për nivelin aktual të interesave në botë, mund të synohet të ruhet edhe ky nivel, sigurisht e mira do ishte që niveli të zbiste diku nën 3 për qind, duke parë situatën globale ku ende kemi një prevalencë të normave fare të ulëta të interesit, afër zeros.
Po këtu do të merren parasysh disa elementë që kanë të bëjnë me madhësinë e stokut të borxhit të Shqipërisë, i cili me këtë shtesë që i bëhet thamë që do të shkojë drejt një niveli të shtuar nga ajo që është sot, normës së rritjes ekonomike, që shërben si efekt sterilizues i rritjes së nivelit të borxhit.
Këtu do të shihet edhe afati dhe nëse Shqipëria do të synojë një afat përtej 7 vjet, duke shkuar drejt 10-vjeçarit, kjo do të përbënte një lajm shumë të mirë, por gjithësesi do të ketë një lloj ndikimi, presioni, që mund të jetë me disa pikë bazë më shumë sesa nivelet prevalente të interesit për obligacionet për shtete të ngjashme ose me një risk besueshmërie të ngjashëm me Shqipërinë. Gjithsesi Shqipëria duhet të synojë, kjo është jo më shumë çështje negociatash por sesi e vlerësojnë tregjet Shqipërinë, do mendoja që diku në nivelin 3 për qind do të ishte niveli optimal duke mos kaluar 3.2 për qind.
Bisedoi: Elisabeta Dosku/SCAN Magazine
Lexo edhe:
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.