Nga vjen kurioziteti?! – Të dhënat e reja zbulojnë bazën biologjike të instinktit më të zakonshëm në botë
Një studim në minj ka ofruar të dhëna të reja për të zbuluar bazën biologjike të kuriozitetit, një instinkt mbi të cilin neuroshkenca ka hetuar për vite me radhë.
Kurioziteti na çon të eksplorojmë botën dhe të bëjmë zbulime të reja: nga pikëpamja evolucionare, është një nxitje thelbësore për të mbijetuar pothuajse si uria. Megjithatë, baza biologjike e këtij instinkti mbetet disi misterioze. Një studim i botuar në Science identifikon origjinën e kuriozitetit tek minjtë – domethënë sjelljet e tyre hetimore dhe kërkimin e stimujve të rinj në një zonë të trurit të quajtur “zona e pasigurt”.
Motivimi për të hetuar situata të panjohura konsiderohet si themelor sa edhe instinktet themelore të mbijetesës: është në të vërtetë parakushti evolucionar i të mësuarit kompleks (ai që përfshin funksione më të larta njohëse, siç janë inteligjenca dhe kreativiteti).
Sidoqoftë, studimet mbi bazën neurologjike të kuriozitetit deri më tani nuk kanë çuar në zbulime epokale. Shumica e kërkimeve ishin përqendruar në qendrat nervore që rregullojnë mekanizmin e shpërblimit ose kërkimin e situatave shpërblyese. Por kurioziteti ushqen etjen për eksplorim edhe kur nuk pritet asnjë “çmim përfundimtar”, madje edhe në kushte potencialisht të rrezikshme. Me fjalë të tjera, kurioziteti është shpesh një qëllim në vetvete.
Një grup shkencëtarësh nga Instituti Holandez për Neuroshkencën në Holandë zhvilluan një seri eksperimentesh për të vlerësuar shkallën në të cilën minjtë ndërvepruan me objekte të reja ose të njohura, me aftësinë për të vëzhguar dhe moduluar aktivitetin e tyre të trurit ndërkohë. Vëmendja e studiuesve shpejt u kthye te një popullatë neuronesh në zonën e pasigurt, e cila është pjesë e një strukture të thellë të trurit, subtalamusit; në fakt, ky grup qelizash duket se ishte përgjegjës për motivimin e minjve për të eksploruar objekte të reja dhe për të bashkëvepruar me ato të tjera të ngjashme të sapo njohura.
Neuronet e identifikuara gjithashtu duket se u japin një vlerë të brendshme përvojave të reja, pavarësisht nga parashikimet mbi rezultatin e tyre, dhe promovojnë sjelljet eksploruese duke penguar një rajon tjetër të trurit të përfshirë në sjellje të motivuara ose përgjigje ndaj rreziqeve.
Duke çaktivizuar këto neurone me teknika optogenetike, domethënë duke përdorur impulse drite në qelizat e shënuara gjenetikisht për t’iu përgjigjur dritës, kurioziteti i minjve u qetësua: sjelljet hulumtuese u zvogëluan në kohëzgjatje dhe u bënë më sipërfaqësore. Megjithëse kurioziteti drejtues i bazës nervore tek njerëzit mbetet i panjohur, studime të tjera kanë treguar se zona e pasigurt luan një rol në zgjimin e kuriozitetit tek majmunët.
“Ne ende dimë shumë pak për këtë zonë të trurit tek njerëzit – shpjegon Alexander Heimel, kreu i studimit – sepse ajo është e vendosur thellë në tru dhe veprimtaria e tij është e vështirë të matet me skanimet e trurit.” Sidoqoftë, ajo që merret duket se është mënyra e duhur për t’iu përgjigjur disa pyetjeve të rëndësishme në lidhje me këtë instinkt: pse disa individë janë më kuriozë se të tjerët? Dhe pse kurioziteti ndonjëherë tejkalon instinktin e sigurisë? (FOCUS)
Edel Strazimiri / SCAN
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.