Opinion: ‘Një rend i ri botëror po shfaqet dhe bota nuk është gati për të ?’

“A jemi gati për rendin e ri botëror?”

Titulli provokues i panelit që udhëhoqi Samitin e Qeverisë Botërore të emëruar me ambiciozitet këtu javën e kaluar u përshtat për të sugjeruar se një rend i ri global po shfaqet dhe bota nuk është gati për të.

Ka pasur një përhapje të shkrimeve rreth asaj se kush do të formësojë rendin e ardhshëm botëror që kur Presidenti rus Vladimir Putin filloi pushtimin e tij në Ukrainë më 24 shkurt, më vrastarja që Evropa ka pësuar që nga viti 1939.

Përfundimi tundues: Nëse Ukraina do të mbijetojë si një vend i pavarur, sovran dhe demokratik, forcat e mbështetura nga SHBA-ja dhe Evropa do të rifitojnë vrullin kundër forcave të autoritarizmit, shtypjes dhe (të paktën në rastin e Putinit) të së keqes në rritje ruso-kineze.

Ky tingëllon si një lajm i mirë, por ka një anë negative.

“Pushtimi rus i Ukrainës dhe një seri mbylljesh të lidhura me COVID-in në Kinë, në sipërfaqe, nuk duket se kanë shumë të përbashkëta,” shkruan shoku i Këshillit Atlantik Michael Schuman në The Atlantic (një botim që nuk lidhet me Këshillin). “Megjithatë të dy po përshpejtojnë një ndryshim që po e çon botën në një drejtim të rrezikshëm, duke e ndarë atë në dy sfera, njëra me qendër në Uashington, DC, tjetra në Pekin.”

Bisedat e mia në Dubai, në Samitin e Qeverisë Botërore dhe në Forumin Global të Energjisë të Këshillit Atlantik tregojnë pak entuziazëm apo bindje për këtë vizion të dyfishtë të së ardhmes. Pjesëmarrësit e Lindjes së Mesme nuk kanë asnjë interes të braktisin marrëdhëniet me Kinën, partnerin kryesor tregtar për Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, apo shkëputjen me Rusinë, e cila u vendos si një forcë për t’u llogaritur kur shpëtoi presidentin sirian Bashar al-Assad nëpërmjet ndërhyrjes së saj ushtarake në luftën e tij.

Përtej kësaj, partnerët tanë në Lindjen e Mesme kanë humbur besimin në angazhimin e Amerikës ndaj lidershipit global ose kompetencës për të pas tërheqjes së dështuar të Afganistanit vitin e kaluar. Ata po përjetojnë gjithashtu goditje me kamzhik nga një administratë Trump që shkatërroi marrëveshjen bërthamore me Iranin tek një administratë e Bidenit që ata mendojnë se po e ndjek atë pa faktorizuar mjaftueshëm në agresionin rajonal të Teheranit.

Në të gjitha udhëtimet e mia të shumta në Lindjen e Mesme ndër vite, nuk kam dëgjuar kurrë këtë nivel zhgënjimi nga zyrtarët e qeverisë së Lindjes së Mesme me politikëbërësit amerikanë.

Thënë kështu, ata po e shikojnë Ukrainën me magjepsje, sepse një fitore e Ukrainës me një Perëndim të fortë dhe të bashkuar pas saj do të detyronte një rimendim rreth angazhimit dhe kompetencës së SHBA-së dhe do të ndryshonte trajektoren e rënies së ndikimit dhe rëndësisë transatlantike. Në të kundërt, një fitore e Putinit, edhe me një kosto të madhe për rusët dhe ukrainasit njësoj do të përshpejtonte rënien perëndimore si një aktor efektiv global.

Përgjigja ime ndaj pyetjes së panelit mbi gatishmërinë tonë për “rendin e ri botëror” ishte të citoja Henry Kissinger në pyetjen e premisës. “Asnjë rend botëror i vërtetë “global” nuk ka ekzistuar kurrë,” shkroi Kissinger në librin e tij “Rendi Botëror”. “Ajo që kalon për rend në kohën tonë u krijua në Evropën Perëndimore gati katër shekuj më parë, në një konferencë paqeje në rajonin gjerman të Westfalisë, e zhvilluar pa përfshirjen apo edhe vetëdijen e shumicës së kontinenteve apo qytetërimeve të tjera.” Gjatë shekujve në vijim, ndikimi i saj u përhap.

Me këtë kontekst, pyetja nuk është se cili do të ishte rendi i ri botëror, por nëse SHBA-të dhe aleatët e saj munden përmes Ukrainës të kthejnë erozionin e arritjeve të shekullit të kaluar si hapi i parë drejt vendosjes së rendit të parë të vërtetë “global” botëror. .

Ish-këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Stephen Hadley, më thotë se përpjekja ishte përpjekja e katërt drejt rendit ndërkombëtar në shekullin e kaluar.

Përpjekja e parë pas Luftës së Parë Botërore, përmes Traktatit të Versajës dhe Lidhjes së Kombeve, dështoi tragjikisht. Në vend të kësaj, bota mori fashizmin evropian, izolacionizmin amerikan, një krizë ekonomike globale dhe miliona të vdekur nga Holokausti dhe Lufta e Dytë Botërore.

Pas Luftës së Dytë Botërore, SHBA dhe partnerët e saj ishin në mënyrë dramatike më të suksesshme, duke ndërtuar atë që u quajt “rendi ndërkombëtar liberal”, nëpërmjet Planit Marshall dhe institucioneve të reja shumëpalëshe si Kombet e Bashkuara, Banka Botërore dhe FMN, NATO, Bashkimin Evropian dhe të tjerët.

Përpjekja e tretë erdhi pas triumfit të Luftës së Ftohtë të Perëndimit. Demokracitë evropiane u shfaqën ose u rivendosën, NATO u zgjerua, Bashkimi Evropian u zgjerua dhe u duk për një kohë se rregullat, praktikat dhe institucionet e zhvilluara në Perëndim pas Luftës së Dytë Botërore dhe gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë mund të thithnin dhe drejtonin një zgjerim të rendit ndërkombëtar. Kina përfitoi dhe e përqafoi këtë urdhër për një kohë.

Ajo që ka gërryer tani prej disa vitesh është angazhimi i liderëve amerikanë për të mbrojtur, mbështetur dhe avancuar atë rend ndërkombëtar të zgjeruar, atë që Kissinger e quajti “një rend bashkëpunues në zgjerim të pashmangshëm të shteteve që respektojnë rregullat dhe normat e përbashkëta, përqafojnë sisteme ekonomike liberale, betohen për pushtimin territorial, duke respektuar sovranitetin kombëtar dhe duke adoptuar sisteme qeverisjeje pjesëmarrëse dhe demokratike.”

Udhëheqja e politikës së jashtme amerikane rrallë ka qenë konsistente, por ishte jashtëzakonisht e tillë pas Luftës së Dytë Botërore dhe deri në fund të Luftës së Ftohtë. Që atëherë, mospërputhjet janë rritur, të nënvizuara nga “udhëheqja nga prapa” e ish-presidentit Barack Obama dhe “Amerika së pari” e ish-presidentit Donald Trump.

Të dyja, në mënyrën e tyre, ishin një tërheqje nga ish-presidenti Harry Truman, dhe arkitektura e pas Luftës së Dytë Botërore dhe lidershipi global i SHBA-së që ai themeloi dhe përqafoi.

Në Lindjen e Mesme, vende si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe që dikur ishin aleatët tanë më të ngushtë tani po mbrojnë bastet e tyre. Përtej mosmarrëveshjeve në Iran, dështimi i ish-presidentit Trump për të pranuar humbjen e tij zgjedhore ngre dyshime mes miqve tanë për qëndrueshmërinë e sistemit politik amerikan dhe qëndrueshmërinë e politikës së jashtme të SHBA-së.

Përtej kësaj, miqtë tanë të Lindjes së Mesme e kanë inat karakterizimin e administratës Biden të konkurrencës globale në zhvillim si një përballje e demokracisë kundër autoritarizmit.

“Çdo përpjekje demokratike në botën arabe është kthyer në ideologjike ose fisnore, kështu që nuk jam i sigurt se është diçka që mund ta zgjidhim me sukses,” tha Anwar Gargash, këshilltar diplomatik i Presidentit të Emirateve të Bashkuara Arabe, në Samitin e Qeverisë Botërore. Ai i sheh çështjet midis demokracisë dhe autoritarizmit si jo binare, por ato të qeverisjes dhe zgjidhjes është “diçka në mes të të dyjave”.

Vendimi i Presidentit Joe Biden për të lëshuar të enjten një “të paprecedentë” 180 milionë fuçi naftë të papërpunuar nga Rezerva Strategjike e Naftës së SHBA-së ishte një pranim se partnerët tradicionalë të Amerikës që prodhonin naftë nuk ishin të përgatitur për ta ndihmuar atë. Vendimi erdhi disa orë pasi OPEC-u shpërfilli thirrjet e politikanëve perëndimorë për të pompuar naftën më shpejt dhe për t’i rezistuar çdo sugjerimi që ata duhet të largojnë Rusinë nga organizata.

Ndërkohë, ministri i jashtëm rus Sergei Lavrov vizitoi Nju Delhi këtë javë për të falënderuar Indinë për refuzimin e saj për t’iu bashkuar sanksioneve kundër Rusisë, një qasje e përbashkët nga Brazili, Meksika, Izraeli dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Lavrov tha: “Ne do të jemi të gatshëm t’i furnizojmë Indisë çdo mall që India dëshiron të blejë”.

Për të formuar rendin e ardhshëm botëror, SHBA-ja dhe Evropa së pari duhet të ndryshojnë trajektoren e rënies perëndimore dhe demokratike në Ukrainë.

Pjesa tjetër do të duhet të ndjekë. (Burimi:CNBC)

N.Xh / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.