A po hidhen themelet e tregut të kapitalit?

Nga Ersuin Shehu

Pas një apatie të gjatë, më në fund po shfaqen nisma që synojnë të zhvillojnë tregun financiar në Shqipëri në segmentet e lidhura me titujt dhe kapitalin. Këtë verë u licencua e para Bursë me kapital privat, që pritet të nisë punën së shpejti.

Paralelisht, Ministria e Financave dhe Banka e Shqipërisë janë bërë nismëtarë të një projekti që synon të zhvillojë tregun dytësor të titujve qeveritarë. Mungesa e një tregu të mirëfilltë të letrave të borxhit qeveritar është në vetvete një anomali, që sjell me vete disa problematika.

Mungesa e një tregu dytësor, ku këto instrumente të jenë të tregtueshme ndikon ndjeshëm pjesëmarrjen në ankandet e emetimit të këtyre titujve, sidomos të atyre më afatgjata. Kjo sjell më pak kërkesë, yield-e më të larta dhe kosto më të lartë të huamarrjes për qeverinë shqiptare.

Mungesa e një tregu aktiv gjithashtu bën gjithashtu të vështirë vendosjen e një çmimi të drejtë për bonot dhe obligacionet, çmim që të jetë produkt i një kërkese dhe oferte të vazhdueshme, siç ndodh me obligacionet e qeverive të vendeve më të zhvilluara. Mostregtimi i këtyre titujve e privon publikun dhe investitorët nga një alternativë e rëndësishme për të siguruar likuiditete të nevojshme. Aktualisht, bonot perceptohen kryesisht si një alternativë e depozitës bankare, ku paratë investohen dhe mbahen deri në maturim.

Ngritja e një tregu dytësor të titujve të qeverisë mund të shkojë në simbiozë me hapjen e bursës së parë private. Ndonëse në thelb bursa synon tregtimin e titujve të borxhit dhe kapitalit të sektorit privat, në një fazë të parë, obligacionet qeveritare mund të jenë të rëndësishme për të “edukuar” publikun me konceptet dhe përfitimet e një tregu të titujve. Në një ekonomi, përgjithësisht qeveria është agjenti më i besueshëm.

Të pasurit e një tregu aktiv të titujve të qeverisë, të cilat shiten dhe blihen nga investitorët, do ta bënte më të lehtë tërheqjen në Bursë të kompanive private, për të emetuar dhe tregtuar titujt e tyre. Banka Botërore dhe FMN janë bërë nxitës aktivë të zhvillimit të tregut financiar në këtë drejtim. Në deklaratën e fundit, misioni i FMN për Shqipërinë shprehej se “me rëndësi kryesore për thellimin financiar do të jetë edhe një treg dytësor likuid për letrat me vlerë të qeverisë”.

Për të gjithë këto arsye, zhvillimi i tregut dytësor mund të jetë një shtysë e rëndësishme për të zhvilluar tregut e kapitalit. Megjithatë, ngritja e tregut dytësor është e lidhur ngushtë me tërheqjen e investitorëve të rinj dhe me rritjen e segmenteve ende pak të zhvilluara të tregut financiar, si fondet e pensioneve private, ato të investimeve apo kompanitë e sigurimeve. Krahasuar me vendet e tjera, këto tregje në Shqipëri kanë përmasa ende shumë modeste.

Për të pasur një treg dytësor dhe një treg kapitali të zhvilluar, është e domosdoshme të zhvillohen edhe segmentet e tjerë të tregut financiar.

Ky proces ka për të qenë i gjatë dhe me rezultate ndoshta të ngadalta, megjithatë pozitive është që po shfaqen inciativa konkrete për të hedhur hapat e parë. Kjo dëshmon më shumë vetëdije për rëndësinë e një tregu të zhvilluar financiar për t’i dhënë shtysë rritjes së ekonomisë së vendit. Financimi i investimeve përmes tregut të kapitalit sjell rritje të ndjeshme në punësim, në produktivitetin e punës dhe në përfitueshmërinë e ndërmarrjeve.

Është fakt se në vitet e fundit konstatohet një shtrëngim i ndjeshëm i kushteve të kreditimit të biznesit, për shkak të efekteve të krizës ekonomike, por edhe nga mësimet e një optimizmi të tepruar në periudhën para krizës. Tregu i kapitalit mund të ofrojë kushte financimi më konkurruese dhe akses më të lartë në fonde për bizneset.

SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.