Sa Evropë mund të tolerojë Evropa?

Në muajin Mars, Bashkimi Evropian kremtoi 60-vjetorin e traktatit themelues, “Traktatit të Romës”, i cili “ngriti themelet” e Komunitetit Ekonomik Evropian. Pa dyshim, ka shumë arsye për të festuar.

Pas shekujve me luftëra, trazira dhe vrasje në masë, Europa është e paqtë dhe demokratike. Bashkimi Europian (BE) ka marrë në gjirin e saj 11 ish-vende të bllokut Sovjetik, duke udhëhequr në mënyrë të suksesshme tranzicionin e tyre postkomunist. Dhe, në një epokë pabarazie, vendet anëtare të BE-së ekspozojnë një hendek më të ulët, përsa i pëket të ardhurave, krahasuar me çdo pjesë tjetër të botës.

Por, këto janë arritje të së shkuarës. Sot, Bashkimi Evropian është i zhytur në një krizë të thellë ekzistenciale dhe e ardhmja është vënë shumë në dyshim. Simptomat janë kudo: Brexit, nivele tronditëse të papunësisë së të rinjve në Greqi dhe Spanjë, borxh dhe stanjacion në Itali, lindja e lëvizjeve populiste dhe një goditje kundër emigrantëve dhe monedhës euro. Të gjithë këto janë shenja të nevojës për një riformatim rrënjësor të institucioneve të Europës.

Pesë rrugët e Juncker për të ardhmen e unionit

Presidenti i Komisionit Europian, Jean-Claude Juncker, përcakton pesë rrugë të mundshme:

• vazhdimi i agjendës aktuale,
• fokusimi vetëm mbi tregun e përbashkët,
• lejimi i disa vendeve që të lëvizin më shpejt se të tjerët drejt integrimit,
• ngushtimi i agjendës,
• një integrim më uniform dhe më tërësor.

Është e vështirë që të mos kesh simpati për Juncker. Me politikanët e Europës të shqetësuar me betejat e tyre të brendshme dhe institucionet e BE-së në Bruksel, një shënjestër për frustrimin popullor, Juncker nuk mundet tjetër, vetëm se të ndërmarrë risqe.

E megjithatë, raporti i tij është zhgënjyes. Juncker anashkalon sfidën qendrore, me të cilën BE-ja duhet të përballet dhe të cilën duhet ta kapërcejë. Në qoftë se demokracitë europiane do të rifitonin shëndetin e tyre, integrimi ekonomik dhe politik mund të mbetet i pasinkronizuar. Ose integrimi politik do të arrijë integrimin ekonomik, ose integrimi ekonomik ka nevojë që të bëjë hapa prapa. Për sa kohë që ky vendim shmanget, BE-ja do të mbetet jofunksionale. Kur ballafaqohen me këtë zgjedhje krejtësisht të çmendur, vendet anëtare, me shumë mundësi, do të përfundojnë në pozicione të ndryshme përgjatë vijimësisë së integrimit ekonomiko-politik. Kjo nënkupton se, Europa duhet të zhvillojë fleksibilitetin dhe riformatim institucional. Që nga zanafilla, Europa është ngritur mbi një argument “funksionalist”: integrimi politik do të ndjekë integrimin ekonomik.

“Letra e bardhë” e Juncker hapet me një citim të vitit 1950 nga themeluesi i Komunitetit Ekonomik Europian, (dhe kryeministër i Francës) Robert Schuman: “Europa nuk ka për t’u bërë menjëherë dhe as sipas një plani të vetëm. Ajo ka për t’u ndërtuar nëpërmjet arritjeve konkrete, të cilat krijojnë, pikë së pari, një solidaritet de facto, apo faktik.”

Ndërto fillimisht mekanizmat e bashkëpunimit ekonomik dhe kjo do të përgatisë terrenin për institucione të përbashkëta politike. Kjo përqasje funksionoi në mënyrë të shkëlqyer në fillim. Ajo bëri të mundur që integrimi ekonomik të ishte një hap përpara integrimit politik, por jo shumë përpara. Më tej, pas viteve 1980, BE-ja ndërmori një hap vigan drejt së panjohurës. Unioni adoptoi një agjendë ambicioze të tregut të përbashkët, që synonte të unifikonte ekonomitë e Evropës, duke reduktuar gradualisht politikat kombëtare, që pengonin lëvizjen e lirë, jo vetëm të mallrave, por gjithashtu të shërbimeve, njerëzve dhe kapitalit.

Eurozona, e cila filloi të përdorë një monedhë të pëbashkët, ishte zgjerimi logjik i kësaj agjende. Ky ishte hiperglobalizim në një shkallë evropiane. Agjenda e re u nxit nga një përputhje faktorësh. Shumë ekonomistë dhe teknokratë menduan se, qeveritë e Europës ishin bërë tejet intervencionistë dhe se integrimi i thellë ekonomik dhe një monedhë e përbashkët do të disiplinonte shtetet.

Parë nga kjo perspektivë, çekuilibri ndërmjet këmbëve ekonomike dhe politike të procesit të integrimit ishte një tipar karakteristik, jo një mosfunksionim. Megjithatë, politikanë të shumtë e pranuan se çekuilibri ishte potencialisht problematik. Por, ata e merrnin si të mirëqenë faktin se, funksionalizmi përfundimisht do të ndërhynte për të shpëtuar situatën: institucionet politike pothuajse federale kishin nevojë që të mbështesnin faktin se, tregu i përbashkët do të zhvillohej, nëse koha do të ishte e mjaftueshme.

Gjermania dhe Franca, shtyllat e Bashkimit Evropian

Fuqitë që udhëheqin Evropën luajtën rolin e tyre. Francezët mendonin se, transferimi i pushtetit ekonomik te burokratët në Bruksel do të përmirësonte fuqinë kombëtare dhe prestigjin global të Francës. Gjermanët, të etur për të fituar miratimin e Francës për ribashkimin e Gjermanisë, ndoqën të njëjtën rrugë.

Megjithatë, kishte një alternativë. Evropa mund të kishte lejuar që një model social i përbashkët të zhvillohej, krah për krah me integrimin ekonomik. Kjo do të kishte kërkuar integrim, jo vetëm të tregjeve, por gjithashtu të politikave sociale, institucioneve të tregut të punës dhe rregullimeve fiskale. Diversiteti i modeleve sociale në mbarë Evropën dhe vështirësia e arritjes së një marrëveshjeje mbi rregullat e përbashkëta, do të kishin vepruar si një frenim i natyrshëm mbi ritmin dhe shtrirjen e integrimit. Nuk mund të cilësohet kurrsesi një disavantazh, kjo do të kishte siguruar një korrigjues të dobishëm sa i përket shpejtësisë dhe masës të dëshirueshme të integrimit. Rezultati mund të kishte qenë një BE më e vogël, më e integruar në gjerësinë e saj, ose një BE me aq shumë anëtarë sa sot, por shumë më pak ambicioze në sferën e saj të veprimit ekonomik.

Sot mund të jetë tejet vonë për të provuar një integrim fiskal dhe politik të BE-së. Më pak se 1 në 5 evropianë janë në favor të spostimit të pushtetit nga vendet anëtare drejt qendrës së pushtetit të BE-së. Optimistët mund të thonë se, kjo ndodh për shkak të mospëlqimit ndaj Brukselit apo Strasburgut (dy qendrave të pushtetit të BE-së) në vetvete, sesa për shkak të mospëlqimit ndaj asocimit, që publiku i bën konceptit “më tepër Evropë”, me fokusin teknokrat mbi tregun e përbashkët dhe mungesën e një modeli alternativ joshës.

SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.