SHBA vs KINE, beteja e ashpër për teknologjinë e lartë – Si po garojnë dy vendet në fushat më të rëndësishme të inovacionit – SCAN Magazine

Ende nuk është e qartë se si shkatërrimi ekonomik i sjellë nga koronavirusi do të ndryshojë rivalitetin, por një gjë është e sigurt: Pandemia nuk është se i ka qetësuar tensionet.

Në një botë ku fuqia gjeopolitike po lidhet gjithnjë e më shumë me zhvillimin teknologjik, SHBA ka udhëhequr prej kohësh rivalët e saj. Kompanitë amerikane bëjnë disa nga kompjuterat më të shpejtë në botë, avionë dhe robotë nga më të zhvilluarit. Kina me ekonominë e saj në rritje – tani e dyta në botë – me investimet e mëdha qeveritare në teknologji po garon fuqishëm si kurrë më parë. Janë këto zhvillime që kanë nxitur një betejë të gjerë tregtare dhe ekonomike të Presidentit Trump me Pekinin, duke përfshirë tarifat tregtare, kontrollet e eksporteve dhe një goditje të shkencëtarëve kinezë që dyshohet se vidhnin sekretet e kompanive amerikane. Ende nuk është e qartë se si shkatërrimi ekonomik i sjellë nga koronavirusi do të ndryshojë rivalitetin, por një gjë është e sigurt: Pandemia nuk është se i ka qetësuar tensionet.

Administrata Trump prej kohe po synon ta pengojë aftësinë e Kinës për të prodhuar gjysmëpërçuesit kryesorë. Gjiganti i telekomit kinez Huawei Technologies Co. paralajmëroi se Pekini do të vendosë kufizimet e veta nëse SHBA vijon në këtë rrugë. Beteja më e hapur teknologjike ka qenë mbi rrjetet celulare 5G, që mendohen të jenë baza e teknologjisë të së nesërmes. Por beteja është shtrirë edhe në teknologji të tjera që, ashtu si 5G, ndonëse sot nuk peshojnë shumë, ata pritet të transformojnë botën në një të ardhme jo aq të largët. Inteligjenca artificiale shikohet si linja kryesore e një revolucioni të ri industrial. Kompjuterat kuantikë mund të ndihmojë në zbulimin e ilaçeve të reja dhe deshifrimit të të dhënave të koduara dikur të menduara të pakapshme. Makinat pa shofer mund të revolucionarizojnë rrënjësisht sistemet dhe infrastrukturën e transportit. Mikrocipet kompjuterike pritet të jenë truri dixhital që do të orkestrojnë gjithçka. Këto janë edhe fushat ku beteja e teknologjisë SHBA-Kinë, ka një objektiv: të qenët i pari në fushat më të rëndësishme të inovacionit.

Teknologjia 5G

SHBA ka ftuar dy rivalët Huaweit, Nokia Corp. dhe Ericsson AB për të bashkëpunuar në teknologjinë 5G. Të dy kompanitë janë me qendër në Evropë. Shtëpia e Bardhë edhe pse e hodhi poshtë idenë e blerjes së këtyre kompanive europiane, tashmë e ka kuptuar se nuk ka asnjë gjigant amerikan që të sfidojë Huawein, prodhuesi më të madh në botë të pajisjeve të telekomunikacionit, siç janë pajisjet për kullat dhe antenat celulare. Por as gjigandët europianë këto nuk janë ditët më të mira. Nokia e Finlandës dhe Ericsson e Suedisë, janë detyruar të bëjnë pushime nga puna ndërsa konkurrojnë me Huawein, që gati e ka marrë tregun e rivalëve evropianë përmes produkteve të fundit me çmime të ulëta.

Në SHBA ka disa lojtarë në teknologjinë 5G, sic janë Cisco Systems Inc. prodhuesi më i madh i ruterave dhe çelsave të pajisjeve celulare dhe Qualcomm Inc. dhe InterDigital Inc. që janë ndërmarrjet kryesore të pronësisë intelektuale që fitojnë nga patentat e teknologjisë celulare. Por ato tregje janë relativisht të vogla, dhe Huawei është lojtar në të dy. Më shumë se 60% e shpenzimeve kapitale të një kompanie wireless 5G shkojnë në pajisjet celulare, të tilla si radiot dhe antenat një treg ku udhëheq Huawei.

Pajisjet celulare të teknologjisë së përparuar të Huaweit dhe aftësia e kompanisë e ndihmoi Kinën që shumë më herët se tjerët të vërë në përdorim 5G, duke e shndërruar pjesën më të madhe të vendit në një laborator të mundshëm për teknologjitë e varurura nga 5G, siç janë veturat pa shofer. Ndërkohë, kufizimet në antena e kanë vonuar ndërtimin e rrjeteve amerikane 5G. Sidoqoftë, do të ishte e parakohshme ta shpallim Kinën fituese në garën 5G, veçanërisht kur Uashingtoni ka mjete të tjera për të ngadalësuar mbizotërimin e Huaweit si në industrinë e pajisjeve celulare ashtu edhe në biznesin e smartphoneve, në të cilin është gjithashtu një udhëheqës global.

Inteligjenca Artificiale

Tre vjet më parë, Pekini deklaroi qëllimin e vet për të qenë udhëheqësi botëror në Inteligjencën Artificiale – AI,  deri në vitin 2030, duke parashikuar një industri vendase me vlerë rreth 150 miliardë dollarë. Gjigantët e teknologjisë nga Kina, përfshirë Alibaba Group Holding Ltd dhe Baidu Inc., kanë hedhur miliarda dollarë në hulumtimin e AI dhe kanë ngritur laboratorë në Kinë dhe Silicon Valley, duke përfituar nga hapja e kësaj të fundit. Kjo i ka bërë ata përfitues, duke shkëlqyer mbi rivalët globalë në disa fusha, përfshirë algoritmet e tregtisë elektronike dhe njohjen e fytyrës. Popullsia e madhe e Kinës, infrastruktura e mbikëqyrjes dhe qasja më kontrolluese ndaj të drejtave të privatësisë krijojnë vëllime të mëdha pune me të dhëna, të cilat mund të nxisin AI.

Por ndërsa Kina mund të kontribuojë më shumë në hulumtimin e AI-së dhe të jetë përpara në disa drejtime të rëndësishme të AI, si njohja e fytyrës, ajo nuk kryeson në të gjithë drejtimet. Kur është fjala për hulumtime në inteligjencën e përgjithshme artificiale, ose AI me aftësi më të gjerë, kompanitë e mëdha amerikane – Microsoft Corp., Google i Alphabet Inc. dhe të tjerët — janë qartë udhëheqës. Gjigandët e teknologjisë amerikane kanë investuar miliarda për AI, në shumë drejtime: në motorët e kërkimit, reklamimin e shënjestruar, filtrimin automatik të fotografive dhe videove dhe shumë drejtime të tjera. Ata gjithashtu shesin shërbime të AI, duke i vënë kompanitë, qeveritë dhe departamentet e policisë të blejnë fuqinë e algoritmeve të tyre. SHBA realizon hulumtimet më të mira në botë për talentin e AI, për shkak të kombinimit të universiteteve të fuqishme, kompanive lider të teknologjisë së lartë, hapjes ndaj ideve dhe njerëzve nga i gjithë globi dhe fushat, duke patur kështu një avantazh të qëndrueshëm, të paktën në afat të mesëm. Përfshirja e shkëmbimeve akademike dhe tregtare me ekspertë kanadezë, evropianë, izraelitë dhe madje edhe kinezë është baza që SHBA mban avantazhet që ka dhe po e drejton AI edhe në sektorë të tjerë e  të rinj siç është psh kujdesi shëndetësor.

Kompjuterat kuantikë

Për dallim nga kompjuterët e sotëm, të cilët përdorin sistemin binar me zero dhe një për të koduar të dhënat, kompjuterët kuantikë përdorin ‘quarket’ në bazë atomesh që i tejkalojnë me herë sistemet binare. Ky kompleksitet i shtuar u jep atyre mundësinë për të përpunuar më shumë informacion dhe shumë më shpejt, duke tejkaluar edhe fuqinë e super kompjuterave të sotëm. Shfrytëzimi i këtij potenciali ndoshta do të kërkojë një dekadë ose më shumë. Kompjuterët kuantikë të sotëm kanë një numër relativisht të vogël të fuqisë kuantike, që ndryshe quhet kubit, me të cilën bëhen llogaritjet. Për shkak se kompjuterët kuantikë përfundimisht mund të jenë mjaft të fuqishëm për të mposhtur metodat e tanishme të kriptimit dhe të ekzekutojnë simulime komplekse për të zbuluar ilaçe të reja, fusha ka tërhequr një valë investimesh nga kapitalit privat dhe financimet e qeverive. SHBA është udhëheqësi i qartë botëror në ndërtimin e kompjuterave kuantikë. Google vitin e kaluar prodhoi modelin e saj me 54 kubit, i cili shkëlqen në matjen e probabilitetit të numrave, arrin “epërsi kuantike”, duke bërë llogaritje që më parë nuk ishin të mundura nga kompjuterat klasikë. International Business Machines Corp., një kompani tjetër amerikane që ka një kompjuter kuantik që rivalizon me Google-in, është po ashtu në garë.

Edhe shkencëtarët kinezë kanë ndërtuar kompjutera kuantikë, por analistët thonë se ata janë vite pas SHBA. Por teknologjia kuantike tejkalon kompjuterët dhe shtrihet në përdorimin e vetive kuantike në komunikim të shpejtë dhe të sigurtë. Këtu Kina mund të ketë avantazhin. Udhëhequr nga Pan Jian-Wei, i quajtur “babai i kuantikut” kinez, vendi po zhvillon komunikimet kuantike për aplikime ushtarake. Në vitin 2016 Kina lëshoi një satelit, të quajtur Micius, që përdor fotonet kuantike në transmetim e përgjime. Në Kinën lindore është ndërtuar një laborator të madh shkencor i informacionit kuantik, një projekt 10 miliardë dollarë. Pra, situata ka rezultate të ndara: SHBA udhëheq në llogaritjet kuantike, ndërsa Kina në komunikimet kuantike dhe enkriptim. E ardhmja është e vështirë të parashikohet sepse zhvillimet në këto fusha ende kërkojnë dekada dhe maratona është e gjatë.

Gjysmëpërcjellës

Kina ka shpenzuar dhjetëra miliarda dollarë në dekadave duke u përpjekur të jetë një hap para në gjysmëpërçuesit, përbërësit bazë në garën për kompjuterat, smartphonet e shpejtë dhe armët e sofistikuara. Statistikat nga Shoqata e Industrisë së Gjysëmpërçuesve, me qendër në Uashington, D.C., sugjerojnë se eksportet amerikane të çipeve në Kinë kanë mbetur në të njëjtin nivel për vite me rradhë, dhe kompanitë kineze kanë fituar një pjesë të madhe të tregut, sidomos brenda vendit.

Fqinjët e Kinës po ashtu kanë bërë përparim të madh në prodhimin global të gjysmëpërçuesve. Samsung Electronics Co nga Koreja e Jugut po bëhet furnizues kryesor në çipet për smartphone, ndërsa  nga ana tjetër edhe Tajvani, po synon të jetë prodhuesi më i madh në botë i çipeve.

Ky është një model që Kina nuk po mundet ta arrijë. Prodhuesi kryesor i vendit për çipet, Semiconductor Manufacturing International Corp., nuk është në gjendje të prodhojë si konkurentët e saj aziatikë. Disa vlerësime sugjerojnë se Kina është pesë deri në shtatë vjet pas teknologjisë së SHBA dhe Tajvanit.

Deri në kohën kur Kina të jetë në gjendje të bëjë çipe e gjysëmpërçues që konkurrojnë me më të mirat në dispozicion sot, pjesa tjetër e industrisë ka të ngjarë të ketë bërë shumë hapa tjerë përpara. Thënë kështu, Kina duke dashur të anashkalojë SHBA-të është duke zëvendësuar prodhimet amerikanë të këtij lloji në pajisjet elektronike të shumë ndërmarrjeve të saj me prodhime nga kompani jo-amerikane. Tabletat më të reja të Huaëeit, të lançuara vitin e kaluar, nuk përfshijnë çipa të SHBA.-së. Në një afat të shkurtër, strategjia e Kinës për gjysmëpërçuesit është përqendruar në uljen e besimit tek SHBA, që shpesh nënkupton gjetjen e zëvendësuesve të tjerë jo-kinezë.

Makinat pa shofer

Gjigandët e Silicon Valley të tilla si Google dhe General Motors Co. janë ta parat për testimin e teknologjisë së automjeteve pa shofer, duke nxitur kompanitë amerikane që të ecnin në drejtim të prodhimit të harduerëve e sensorëve, siç janë kamerat dhe radarët e nevojshëm që zbulojnë pengesat në rrugë. Mbizotërimi i SHBA në industrinë e gjysmëpërçuesve u jep kompanive amerikane përparësinë në prodhimin e çipave që në thelb janë truri i automjeteve të tilla.

Kompanitë kineze janë dy deri në tre vjet prapa rivalëve ndërkombëtarë në aftësitë e nevojshme për prodhimin e makina vetë-drejtuese. Por nuk është çudi që në një afat të gjatë Kina të mund të dalë përpara. Duke qenë tregu më i madh në botë i automjeteve, në kushte kur edhe mjedisi rregullator i vendit – favorizon kompanitë vendase që po përpiqen të fitojnë tregun atje, përfshirë Baidu, Didi Chuxing Technology Co dhe Pony.ai, do të jetë e vështirë për kompanitë amerikane që të jenë konkurruese.

Popullsia e madhe e Kinës u jep kompanive kineze më shumë të dhëna që mund të përdorin për të rafinuar teknologjinë autonome të automjeteve. Ndihmon gjithashtu edhe fakti që kinezët janë më të gatshëm të provojnë veturat pa shofer. Ndërsa 48% e amerikanëve sipas një studimi të Deloitte të vitit 2020 mendonin se ata automjete janë të pasigurta, vetëm 35% e kinezëve të anketuar mendonin ashtu.

Udhëheqja e Kinës në infrastrukturën 5G do të thotë që kompanitë e saj të makinave mund të provojnë, në kushte reale, të përdorin teknologjinë ëarless për hartën dhe të dhënat e trafikut për veturat, duke i kontrolluar automjetet nga distanca. Kështu që rezultati më i mundshëm i garës së teknologjisë në automjetet pa shofer ka të ngjatë të jenë të dyzuara, ndonëse tani për tani drejton SHBA.

Koha për të menduar për…6G

Prit një minutë, 6G? A jemi vetëm në fillimet e 5G? Po, e vërtetë. Por parashikimet e standardit global të telekomunikacionit nuk janë punë ditësh. Ndaj disa njerëz tashmë po mendojnë se si do të duket gjenerata e gjashtë e teknologjisë pa tel. Ata parashikojnë shpejtësi 10 herë më të madhe se brezi i pestë që tani sapo ka filluar të preket nga konsumatorët. “Me 5G, gjërat që janë ndryshe nga 4G janë jashtëzakonisht të mëdha, por 5G ende nuk e arrin nivelin ku duam të jemi”, thotë Yoshihiro Katagiri, një drejtor planifikimi në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe të Komunikimeve në Japoni.

Unioni Ndërkombëtar i Telekomunikacionit, një agjenci e OKB që koordinon standardet globale të telefonisë pa tel, në vitin 2018 ka nisur një projekt për të identifikuar dhe hulumtuar teknologjitë pas 5G, të cilat mund të dalin pas vitit 2030. Japonia, Koreja e Jugut, Kina, Finlanda dhe SHBA, janë shumë të ineteresuara të përfshihen në këtë listë.

Pra, për çfarë lloj përparimesh teknologjike flitet? 6G do të krijojë mundësi shumë më të madha për potencialin e automjeteve pa shofer. Me 5G, shpejtësia maksimale e transferimit të të dhënave është rreth 10 gigabits për sekondë. Kështu për të shkarkuar një film dy-orësh në HD duhen tre sekonda. Me 6G do të shakrkohet menjëherë,” thotë Yuzo Aramaki, nga Nippon Telegraph & Telefon Corp, në Japoni. Kompania e tyre bijë, NTT Docomo, planifikon që shpejtësia e 6G të kapërcejë 100 gigabits për sekondë, pra dhjetë herë më shumë se 5G.

Kursimi i tre sekondave në një shkarkim filmi është një përfitim pa ndonjë vlerë të madhe, por çdo sekondë e fituar për automjetet pa shofer është e jashtëzakonshme. Për të koordinuar trafikun me 5G, koha minimale e nevojshme e transmetimit të të dhënave është rreth shtatë sekonda, thotë Aramaki. Me 6G, gjithçka është në kohë reale pa asnjë vonesë, shton ai.

Futuristët gjithashtu po imagjinojnë një botë ku robotë, të drejtuar nga distanca prej mjekëve të kryejnë operacione tek pacientët pa ndonjë humbje kohe të rrezikshme. Në botën e biznesit, takimet mund të bëheshin me holograme me rezolucion të lartë duke imituar në kohë reale lëvizjet e njerëzve që nga distanca.

Por e gjitha kjo do të kërkojë tejkalimin e shumë sfidave teknike. Për të arritur shpejtësi të larta në rrjet, kërkohen frekuenca të larta në spektrin valor – përgjithësisht 24 gigahertz e më lart. Ndërsa 5G pritet të arrijë në frekuenca prej rreth 30 gigahertz, NTT Docomo pret që 6G të bartet në frekuenca që tejkalojnë 100 gigahertz. Por frekuencat e larta të përdorura në 5G kanë çuar në probleme të cilësisë së shërbimit që përfshijnë ngadalësi në fazat fillestare. Një problem është se ato frekuenca kërkojnë më shumë stacione bazë – vendet që veprojnë si pika për rrjetet lokale ëireless – gjë që mund të provokojnë kundërshtim nga komunitetet dhe pronarët e ndërtesave. Transmetimi i më shumë të dhënave me shpejtësi më të lartë kërkon gjithashtu energji shtesë. Telefonat me 5G patën mbinxehje ndaj në SHBA u kthyen përsëri tek 4G. Por kur flitet për kapacitet 6G çfarë do të ndodhë? Megjithatë kjo nuk po i pengon kompanitë e këtij tregu të mendojnë që teknologjia e tyre të përfshijë edhe standardin e së ardhmes. Të përfshira tashmë në 5G, kompani të tilla si Qualcomm Inc. në SHBA, që ka 11.4% të pjesës globale të patentave të 5G, e pasuar nga Huawei Technologies Co., me 11.1%, dhe Samsung Electronics me 9.2%, po planifikojnë që tani që të jenë gati edhe për konsumatorët e 6G.

Adi Darsi / SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.