“Shteti rol aktiv”. Teoritë e ekonomistit Keynes që shpëtuan qeveritë nga krizat ‘e tmerrshme’ të shekullit të fundit

Xhon Maynard Keynes është një nga ekonomistët më të shquar në historinë e mendimit ekonomik, veprimtaria e të cilit arriti kulmin gjatë periudhës së Depresionit të Madh në Amerikë, ku për herë të parë hodhi bazat për një përfshirje më të gjerë të shtetit në ekonomi dhe ndryshimin e rolit nga një aktor që vetëm vëzhgon dhe ruan rregullat e konkurencës së drejtë në treg.

Ekonomistët Kejnesianë në përgjithësi argumentojnë se kërkesa agregate është e paqëndrueshme dhe se, për pasojë, një ekonomi tregu shpesh përjeton rezultate joefikase makroekonomike – në format e recesionit, kur kërkesa është e ulët dhe inflacioni, kur kërkesa është e lartë.

Kriza financiare globale e 2007–08 shkaktoi një ringjallje në mendimin Keynesian. Ishte mbështetja teorike e politikave ekonomike në përgjigje të krizës nga shumë qeveri, përfshirë Shtetet e Bashkuara dhe Mbretërinë e Bashkuar. Ndërsa recesioni global po shpalosej në fund të vitit 2008, profesori i Harvardit N. Gregory Mankiw shkroi në Neë York Times:

“Nëse do të drejtohesh vetëm tek një ekonomist për të kuptuar problemet me të cilat përballet ekonomia, ka pak dyshim që në mendje do t’ju vijë menjëherë ekonomisti Maynard Keynes. Megjithëse Keynes vdiq më shumë se gjysmë shekulli më parë, diagnoza e tij e recesioneve dhe depresioneve mbetet themeli i makroekonomisë moderne.”

Ka tre parime kryesore në përshkrimin Keynesian se si funksionon ekonomia:

• Kërkesa agregate ndikohet nga shumë vendime ekonomike – publike dhe private. Vendimet e sektorit privat ndonjëherë mund të çojnë në rezultate të pafavorshme makroekonomike, të tilla si ulja e shpenzimeve të konsumatorit gjatë një recesioni. Këto dështime të tregut ndonjëherë kërkojnë politika aktive nga qeveria, të tilla si një paketë stimulimi fiskal. Prandaj, ekonomia Keynesiane mbështet një ekonomi të përzier e udhëhequr kryesisht nga sektori privat por pjesërisht e operuar nga qeveria.
• Çmimet, dhe veçanërisht pagat, reagojnë ngadalë ndaj ndryshimeve në ofertë dhe kërkesë, duke rezultuar në mungesa dhe teprica periodike, veçanërisht të fuqisë punëtore.
• Ndryshimet në kërkesën agregate, qofshin ato të parashikuara apo të paparashikuara, kanë efektin e tyre më të madh afatshkurtër në prodhimin real dhe punësimin, jo mbi çmimet. Keynesians besojnë se, për shkak se çmimet janë disi të ngurta, luhatjet në çdo komponent të shpenzimeve – konsumi, investimet ose shpenzimet qeveritare – bëjnë që prodhimi të ndryshojë. Nëse shpenzimet qeveritare rriten, për shembull, dhe të gjithë përbërësit e tjerë të shpenzimeve mbeten konstante, atëherë prodhimi do të rritet. Modelet Keynesian të veprimtarisë ekonomike përfshijnë gjithashtu një efekt shumëzues; që do të thotë, prodhimi ndryshon nga disafish i rritjes ose zvogëlimit të shpenzimeve që shkaktoi ndryshimin. Nëse shumëzuesi fiskal është më i madh se një, atëherë një rritje prej një dollar në shpenzimet qeveritare do të rezultojë në një rritje të prodhimit më të madhe se një dollar

Së fundmi edhe revista me influencë në opinionin ekonomik “IlSole24Ore” ka argumentuar se eurozonës mund ti nevojitet në krizën e pandemisë një qasje keynesiane.

Për suksesin e përdorimit këtyre politikave kanë marrë edhe shembullin e Japonisë, që në vitin 2013 pavarësisht një situate më të vështirë se në Itali (mbi borxhin publik dhe deficitin, deflacionin, plakjen, rënien e produktivitetit) politikat Keynesiane në periudhën 2013-2017 patën një efekt të menjëhershëm.

“Duke folur për “një Evropë më të mirë”, mbase është e dobishme të reflektojmë në grafikun e një vendi të largët, i cili në 2013 ishte bllokuar, si Italia, por më pas vendosi të miratojë një spektër të gjerë të politikave Kejnesiane me vendosmëri. Ajo ishte në gjendje ta bënte këtë falë sovranitetit të saj monetar.”

Më tej revista argumenton se shembulli i Japonisë ka dhënë disa shembuj mjaft pozitive në përdorimi e kësaj politike:

“Në Evropë, argumentohet gjithashtu që produktiviteti është ndryshorja që duhet të synohet për të dalë nga depresioni. Por produktiviteti në Japoni nuk tregoi shenja rimëkëmbjeje. Gjë që na tregon dy gjëra. Kur ka një krizë kërkese: (a) rimëkëmbja nuk varet aspak nga produktiviteti; (b) produktiviteti është i pandjeshëm ndaj impulseve të ashtuquajturave reforma strukturore, të cilat Japonia gjithashtu ka provuar, (megjithatë, shumë reforma strukturore mund të jenë të dobishme për arsye të tjera – veçanërisht në sektorin publik – nëse bëhen në sekuencën e duhur dhe me pragmatizëm).” 

(Burimi: FMN, IlSole24Ore / Përshtati: Geri Kolgega)

SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.