Sistemi yjor ‘intrigues’ pranë Tokës mbart dy planetë dhe 30 ekzokometa!

Sistemi planetar i afërt Beta Pictoris, i vendosur 63 vite dritë larg nesh, ka magjepsur studiuesit për dekada të tëra. Tani, astronomët kanë gjetur 30 ekzokometa, ose kometa të vendosura jashtë sistemit tonë diellor, që rrotullohen rreth yllit Beta Pictoris si dielli, gjë që e bën atë edhe më intrigues.

Ylli Beta Pictoris u zbulua gati 40 vjet më parë. Ai është i rrethuar nga një disk mbeturinash i bërë nga gazi dhe pluhuri, i cili tashmë ka lindur dy planetë të rinj që rrotullohen rreth yllit. Ai u ofron studiuesve një shans të rrallë për të parë një sistem planetar që është në proces formimi. Ndërsa sistemi ynë diellor është 4.5 miliardë vjet i vjetër, Beta Pictoris është vetëm 20 milionë vjeç, i cili është i ri, duke folur në astronomi.

Shkencëtarët ishin në gjendje të zbulonin disa kometa që kullosin pranë yllit që në vitin 1987, duke i bërë ato kometat e para të vëzhguara ndonjëherë rreth një ylli përveç diellit tonë. Një ekip ndërkombëtar hulumtues vëzhgoi sistemin Beta Pictoris për 156 ditë duke përdorur misionin Transiting Exoplanet Survey Satellite të NASA-s, ose TESS.

Përveç zbulimit të 30 ekzokometave, studiuesit gjithashtu ishin në gjendje të përcaktojnë madhësinë e bërthamave të kometës, “topit të borës të pistë” të akullt që përbën zemrën e një komete. Kur kometat kalojnë afër një ylli, nxehtësia e yllit bën që akulli i tyre të sublimohet, duke krijuar bishta të gjata, të rrjedhura që mund të shtrihen pas kometave.

Bërthamat e ekzokometave variojnë midis 3 dhe 14 kilometra në diametër, të ngjashme me kometat në sistemin tonë diellor. Kjo është hera e parë që astronomët kanë matur shpërndarjen e madhësisë së kometave në një sistem tjetër planetar. Një studim që detajon zbulimin e botuar të enjten në revistën Scientific Reports. Në Beta Pictoris, kometat “kullosin yllin pothuajse çdo ditë”, tha në një deklaratë autori kryesor i studimit Alain Lecavelier des Etangs, studiues i CNRS në Institut d’Astrophysique de Paris.

Ashtu si kometat që studiojnë astronomët në sistemin tonë diellor, ekzokometat u formuan nga përplasjet me objekte të tjera. Një pjesë e ujit në Tokë ka të ngjarë të ketë origjinën nga kometat dhe përmbajtja e tyre e akullit, kështu që shkencëtarët janë kuriozë të mësojnë se si kometat mund të kenë ndikuar edhe në ekzoplanete. Ndërsa ka shumë ngjashmëri midis ekzokometave të Beta Pictoris dhe kometave të sistemit tonë diellor, se sa të ngjashme dhe të ndryshme janë ato “mbetet për t’u përcaktuar”, tha Lecavelier des Etangs.

Ekzokometat mund të ndihmojnë për të hedhur dritë mbi origjinën dhe evolucionin e kometave në përgjithësi, dhe vëzhgimet e ardhshme të sistemit planetar duke përdorur Hubble dhe teleskopin hapësinor James Webb mund të zbulojnë më shumë detaje rreth tyre. Studiuesit duan të përcaktojnë se çfarë substancë sublimohet, ose kthehet nga një e ngurtë në gaz, ndërsa ekzokometat i afrohen yllit Beta Pictoris. Mund të jetë akull uji, monoksid karboni ose diçka tjetër krejtësisht.

Sistemi ka kombinimin unik të tre faktorëve që i bëjnë astronomët të kthehen: është i ri, afër dhe teleskopët kanë perspektivën e përsosur të tij nga Toka. CNN

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.