Studim – Pse ekziston e qeshura? 3 teoritë e zanafillës

Një pyetje e thjeshtë por me një përgjigje komplekse – pse qeshim?  E në fakt, ta kuptosh përse do të thotë të kuptosh çështje themelore në lidhje me natyrën njerëzore.

E qeshura luan një rol vendimtar në çdo kulturë, kudo në botë. Por, paqartësitë mbi ekzistencën e së qeshurës janë të shumta. Ajo që mbetet e padiskutueshme është se e qeshura është një fenomen i qenësishëm shoqëror. Studimet tregojnë se njerëzit qeshin 30 herë më shumë në një grup, sesa kur janë vetëm, megjithatë, funksioni i së qeshurës si një formë komunikimi, mbetet mister.

Një studim i fundit që përfshin një grup të madh ekspertësh të udhëhequr nga Gregory Bryant, UCLA, sugjeron se e qeshura mund t’ju tregojë dëgjuesve statusin e miqësisë së atyre që qeshin. Studiuesit u kërkuan dëgjuesve të dëgjojnë statusin e miqësisë së çiftesh apo miqsh bazuar në copëza të shkurtra të të qeshurave të tyre të njëkohshme. Studimi tregoi se njerëzit që morën pjesë në të ishin në gjendje të dallonin miqtë nga të huajit, bazuar në karakteristikat kryesore akustike të të qeshurit.

Por, për të zbuluar se si është e mundur kjo dhe cili është kuptimi i vërtetë i të qeshurit, duhet të rikthehemi në origjinën e hershme.

E qeshura spontane, e cila shkaktohet pa dashje nga biseda ose ngjarje, shfaqet në muajt e parë të jetës, madje edhe tek fëmijët që janë të shurdhër ose të verbër. E qeshura jo vetëm që kapërcen kufijtë kulturorë njerëzorë, por edhe speciet: është e pranishme në një formë të ngjashme në majmunët e tjerë të mëdhenj. Në fakt, origjina evolucionare e të qeshurit njerëzore mund të gjurmohet që nga 10 deri në 16 milion vjet më parë.

E qeshura mendohet të ketë evoluar nga frymëmarrja e lodhur gjatë lojës, siç është edhe gudulisja, e cila inkurajon sjellje bashkëpunuese dhe konkurruese te të tjerët. Kjo mënyrë e përbashkët e të shprehurit përmes lojës mund të ketë qenë efektive në forcimin e lidhjeve pozitive, dhe e qeshura vërtet është treguar se zgjat kohëzgjatjen e sjelljeve të lojës si te fëmijët ashtu edhe te shimpanzetë dhe se drejtpërdrejt shkakton reagime pozitive të vetëdijshme dhe të pavetëdijshme te njerëzit.

Zonat që kontrollojnë të qeshurit shtrihen në pjesë të thella të trurit, dhe për sa i përket zhvillimit evolucionar, këto pjesë të trurit janë përgjegjëse për sjelljet primare siç janë frymëmarrja dhe kontrolli i reflekseve themelore. Kjo do të thotë se mekanizmat e kontrollit të qeshjes ndodhen shumë larg rajoneve sipërfaqësore të trurit që u zhvilluan më vonë dhe kontrollojnë funksione më të larta si gjuha apo edhe kujtesa.

Ndoshta kjo shpjegon pse është kaq e vështirë të ndalosh një të qeshur, edhe nëse e dimë që është e papërshtatshme. Sapo një e qeshur të ndizet thellë brenda trurit tonë, këto rajone të trurit me funksion më të lartë ’kanë probleme të ndërhyjnë. Dhe e kundërta është e vërtetë, natyrisht, është e vështirë të qeshësh pa e ndjerë.

Ka një aspekt tjetër themelor për të qeshur. Të gjithë njerëzit qeshin, dhe e qeshura gjithmonë përfshin një model të ngjashëm të zhurmave të mëdha. Njerëzit e shurdhër që nuk kanë dëgjuar kurrë një tingull ende bëjnë zhurma për të qeshur. Zhurmat e qeshura të prodhuara nga njerëzit dallohen shumë nga vetitë akustike të të folurit.

Por kjo nuk i përgjigjet plotësisht pyetjes origjinale. Ne njohim efektin e së qeshurës, por çfarë mund të themi për shkakun, domethënë arsyen pse qeshin qëniet në radhë të parë?

Ndoshta teoria më e vjetër e humorit, e cila daton që nga Platoni dhe filozofët e tjerë antikë grekë, thotë që njerëzit qeshin me versionet e mëparshme të tyre dhe fatkeqësive të të tjerëve, për shkak të ndjenjës së tyre superiore.

Në shekullin XIIX lindi teoria e ç’lirimit. Versioni më I njohur, I formuluar më vonë nga Sigmund Freud, thotë se e qeshura I lejon njerëzit të zbrazin “energji nervore” të ndryshuar. Sipas Freud – it, ky proces shpjegon se pse temat seksuale, tabutë, apo fenomenet shoqërore dhe etnike i argëtojnë njerëzit.

Një shpjegim i tretë i kahershëm i humorit është teoria e papajtueshmërisë. Njerëzit qeshin me ballafaqimin e koncepteve të papajtueshme dhe me sfidimin e pritshmërive të tyre – domethënë me mospërputhjen midis pritshmërive dhe realitetit. Sipas një varianti të teorisë së njohur si zgjidhja e mospërputhjes, e qeshura ndodh kur një person zbulon një zgjidhje të papritur për një mospërputhje të dukshme, të tilla si kur një individ kap një kuptim të dyfishtë në një fjalim apo përgjigje.

SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.