Toka si një matrioshkë: Bërthama e brendshme gjithashtu ka ‘bërthamën’ e saj
Tradicionalisht struktura e brendshme e Tokës përfaqësohet me katër rajone kryesore: kore, mantel, bërthama e jashtme dhe bërthama e brendshme. Dy rajonet e bërthamës, e brendshme dhe e jashtme, nuk ndryshojnë aq shumë në përbërje (të dyja janë të përbëra kryesisht nga hekuri), por përse bërthama e jashtme e jashtme është e lëngshme ndërsa ajo e brendshme është e ngurtë: struktura e ndryshme fizike është një pasojë e temperaturave dhe presioneve të ndryshme në thellësi të ndryshme.
Sidoqoftë, duhet të mbahet mend se gjithçka që dimë për strukturën e Tokës rrjedh kryesisht nga ajo që mund të nxirret si nga magma që arrin në sipërfaqe, ashtu edhe nga mënyra në të cilën valët sizmike të tërmeteve të mëdha përhapen në të gjithë planetin – e gjithë pjesa tjetër është zbritje dhe pastaj verifikim përmes modeleve kompjuterikë, për të parë nëse hipotezat janë në përputhje me realitetin. Kjo sepse shpimet tona më të guximshme nuk i kanë kaluar kurrë 12 kilometra thellësi, në 6,300 kilometra të rrezes së Tokës: me pak fjalë, ne mund të studiojmë drejtpërdrejt vetëm nën 0.2% të asaj që qëndron nën këmbët tona. Thellësitë e Tokës janë të paarritshme për ne.
Me të gjitha kufizimet e këtyre mjeteve indirekte, analizat e thelluara të kryera mbi të dhënat e viteve të fundit kanë çuar Joanne Stephenson, nga Universiteti Kombëtar Australian, të përparojë hipotezën se brenda bërthamës së fortë ekziston një tjetër, “një hipotezë e cila, nëse konfirmohet, do të çonte në rishkrimin e librave shkollorë ”, komenton studiuesi, i cili koordinoi punën e botuar në Journal of Geophysical Research. Stephenson dhe kolegët e tij arritën në hipotezën e re duke krahasuar dhjetëra e dhjetëra modele të brendshme të Tokës dhe të dhënat sizmologjike përkatëse. Ka kaq shumë prej tyre, sepse askush nuk mund ta shpjegojë plotësisht sjelljen e valëve sizmike në zemrën e bërthamës, ku ato duket se po përshpejtohen.
Midis të gjitha modeleve, duket se ai që parashikon një dendësim të mëtejshëm dhe të ndryshëm të materies në bërthamën e brendshme jep shpjegime më të mira për atë që vërehet. E ashtuquajtura nën-bërthamë do të përbëhej nga i njëjti material si bërthama e brendshme, por atomet e hekurit do të lidheshin së bashku në një mënyrë të ndryshme, të varur plotësisht nga temperatura dhe presioni jashtëzakonisht i lartë. Studimet e mëparshme – të cilat nuk mund të mbështeteshin në teknikat e verifikimit të bazuara në model – tashmë kishin hipotetizuar ekzistencën e një nën-bërthame me një diametër prej rreth 300 kilometrash. Puna e gjeofizikantëve australianë do ta konfirmonte këtë hipotezë. (FOCUS)
Edel Strazimiri / SCAN
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.