Vrimat e zeza: Lajme të reja nga Cygnus X-1 mbi formimin, distancën dhe madhësinë e tyre reale

Një grup astronomësh që punojnë në ri-analizimin e të dhënave në lidhje me karakteristikat e vrimës së zezë Cygnus X-1, në konstelacionin e Cygnus, e para e zbuluar ndonjëherë me një masë yjore (dmth. e të njëjtit rend të madhësisë të një ylli si Dielli), zbuloi se objekti është të paktën 50 % më masiv sesa mendohej më parë. Sipas studimit të ri, ai do të kishte një masë rreth 21 herë më të madhe se Dielli, dhe kjo e bën atë vrimën e zezë më imponuese të masës yjore të zbuluar ndonjëherë pa përdorimin e valëve gravitacionale – dhe gjithashtu një stimul për të rimenduar sesi vrimat e zeza janë formuar realisht.

Zbuluar në 1964, Cygnus X-1 menjëherë u shfaq si një burim intensiv i rrezeve X, dhe natyra e tij gati u bë objekt i një basti midis astrofizikanëve Stephen Haëking dhe Kip Thorne. Më në fund, në vitin 2011, u vërtetua interpretimi se ishte një vrimë e zezë dhe u kuptua se emetimi i rrezeve X ishte i lidhur me faktin se vrima e zezë po kapte gaz dhe material nga ylli shoqërues, supergjigandi blu i ndryshueshëm S Doradus (HDE 226868).

Cygnus X-1 u bë kështu një nga vrimat e zeza më të studiuara dhe kjo nxiti besimin (e rremë) se ishte i njohur mirë: një objekt rreth 6,070 vite drite larg nesh dhe që – u tha – se duhet të kishte një masë rreth 14.8 masat diellore, ndërsa për S Doradus vlerësimi ishte rreth 24 masa diellore. Tani e dimë që nuk është kështu.

Grupi i astronomëve që rifilluan studimin e sistemit në detaje, duke përdorur Vargun shumë të gjatë bazë (një grup radio teleskopësh që, të vendosur në pjesë të ndryshme të botës, funksionojnë sikur të ishin një radio teleskop i vetëm me diametër mbi 8,000 kilometra), zbuloi para së gjithash se sistemi Cygnus X-1 është në një distancë më të madhe sesa mendohej më parë. Kjo, rrjedhimisht, do të thotë që objektet që e përbëjnë atë janë dukshëm më të mëdha.

Astronomi James Miller-Jones i Qendrës Ndërkombëtare për Kërkime Radio Astronomie (ICRAR) në Australi, një nga autorët që publikoi rezultatet në Science, shpjegon: «Vrima e zezë rrotullohet rreth një ylli shoqërues gjigant me një periudhë prej disa ditësh . Duke ndjekur orbitën e vrimës së zezë për herë të parë, ne rillogaritëm distancën në sistem, tani vlerësohet të jetë mbi 7,000 vjet dritë nga Toka. Marrëdhënia me karakteristikat e tjera sugjeron që vrima e zezë duhet të ketë një masë më shumë se 20 herë më shumë se ajo e Diellit dhe kjo vë në dyshim idetë tona se si yjet masivë evoluojnë në vrima të zeza “.

Më parë, vrima e zezë më masive yjore e zbuluar në mënyrë elektromagnetike ishte M33 X-7, me një masë të barabartë me 15.65 herë atë të Diellit. Kur e zbuluam atë, M33 X-7 gjithashtu sfidoi modelet e formimit të yjeve. Pse këto objekte nuk shqetësojnë astronomët? Thjesht sepse masa e tyre masive demonstron se kur ylli masiv origjinal u shemb në fund të jetës së tij për të formuar vrimën e zezë, ai humbi masën më ngadalë dhe në më pak sasi sesa është sugjeruar nga modelet e vendosura deri më tani.

Ylli pararendës i Cygnus X-1 duhet të ketë pasur një masë prej rreth 60 masash diellore dhe u bë një vrimë e zezë (e cila sot duket se po rrotullohet me një shpejtësi afër shpejtësisë së dritës) pa kaluar nëpër një shpërthim supernova, siç është ne presin, por dëbojnë gazrat dhe shemben në vetvete.

Tani vrima e zezë vallëzon rreth S Doradus një herë në 5-6 ditë. Edhe ky yll një ditë mund të kthehet në një vrimë të zezë, duke formuar kështu një sistem binar të vrimave të zeza, të ngjashme me ato të parashikuara në bashkimet që gjenerojnë valë gravitacionale. Por nuk do të jetë nesër: bazuar në të dhënat e tyre, astronomët mendojnë se dy vrimat e zeza mund të shemben në jo më pak se 13 miliardë vjet. (FOCUS)

Edel Strazimiri / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.