Zgjidhjet që vijnë me zgjedhjet! “Oferta” ekonomike që sjellin partitë
Arsimi, ushtria dhe ekonomia janë tre shtyllat e një kombi dhe këto padyshim qëndrojnë të vërteta për çdo periudhë në formimin dhe fuqinë e shteteve. Në këtë mënyrë këto janë edhe bazat ku çdo qeveri duhet të bëjë përpjekje maksimale për t’i zhvilluar.
Por, në mesin e pandemisë botërore Covid-19 kryefjala e çdo qeverie në botë ka qenë shëndetësia dhe ekonomia, duke diktuar në këtë mënyrë edhe fokusin e programeve të partive politike.
Në skenën politike shqiptare, prej vitit 2005, kemi një gjendje tre-polare, ku tre partitë më të mëdha PS, PD dhe LSI luftojnë në mënyrë aktive për ulëset në Kuvend dhe rrjedhimisht janë kryesoret për me rëndësi nga programet që prezantojnë.
Ajo që mbetet për t’u theksuar është se çdo qeveri që do të vijë pas 25 prillit nuk do ta ketë të lehtë rrugëtimin e saj, kur Buxhetit të Shtetit i mungojnë shumë të ardhura dhe borxhi publik po qëndron në nivelin 77.8%, gjë e cila kufizon veprimtaritë dhe projektet madhore të së ardhmes. Vetëm menaxhimi i situatës aktuale të krizës kërkon një energji të madhe në mënyrë që vendi të rikthehet drejt rimëkëmbjes ekonomike dhe rrugës zhvillimore.
Në këtë mënyrë ne analizojmë pikat ekonomike në programet e partive kryesore që garojnë për zgjedhjet e 25 prillit, për të sjellë kështu një ballafaqim që përveç se informon çdo votues edhe e përgatit atë për vendimin e rëndësishëm që duhet të marrë.
Partia Socialiste
Qeveria në pushtet e drejtuar nga Partia Socialiste dhe kryeministri Edi Rama gjatë mandatit të dytë të saj është përballur me ngjarje dramatike, të cilat padyshim kanë ndikuar në të gjithë sektorin ekonomik. Në këtë mënyrë shtylla kryesore që Partia Socialiste premton për rimëkëmbjen ekonomike në programin e quajtur “Shqipëria 2030” përfshin Rindërtimin.
Socialistët krijuan edhe zyrën e Ministrit të Shtetit për Rindërtimin për të adresuar sa më mirë këtë problematikë, e kryesuar nga Arben Ahmetaj.
Në një intervistë për televizionin SCAN, ministrja Anila Denaj ka shpjeguar se plot 65 miliardë lekë do të shpenzohen për projekte konkrete që i përkasin Rindërtimit:
“2021 do të padyshim jetë viti i Rindërtimit. Nuk duam ta humbim fokusin nga një projekt madhor që do sjellë akomodim të familjeve të dëmtuara nga tërmeti. Të gjitha proceset vijojnë në raport me afatet dhe vitin tjetër do i kemi të materilizuara. Dhe fondi për vitin që vjen është 28 mld lekë. Fondi është i trashëguar deri në 2022, ku 65 mld lekë shkojnë nga Buxheti shtetit për projekte konkrete.”
Sipas raportit të INSTAT bujqësia dhe ndërtimi kanë qenë dy sektorët me performancën më të mirë gjatë kësaj periudhe krize në ekonominë e Shqipërisë. Në këtë mënyrë ministrja Denaj shpjegoi se këtë tendencë qeveria e ka vënë në fokus të saj për të ardhmen dhe do të marrë një sërë masash që do ti zhvillojnë edhe më tej nën qeverisjen e tyre:
Për bujqësinë, qeveria shqiptare ka miratuar një politikë të rëndësishme si çmimi i karburanteve për fermerët dhe nga mënyra si është dizenjuar shkon për të kompensuar vlerën e akzicës dhe të qarkullimit, ndërkohë kreu i qeverisë ka premtuar se synohet që në mandatin e tretë të arrihet vlera prej 1 mld euro eksporte në këtë sektor.
Një tjetër pikë e rëndësishme është nxitja fiskale për bizneset e vogla që do të jenë elemente bazë për dy-tre vitet e ardhshme dhe do të nxisin punësimin. Fiskalizimi është edhe një nga kryefjalët e reformës ekonomike që socialistët po trumbetojnë për të ardhmen. Në konferencat përjavore të mbajtura me kryeministrin Rama, ministrja e Ekonomisë dhe Financave ka shpjeguar se kjo reformë do të formalizojë ekonominë dhe do t’i shtojë Buxhetit të Shtetit të ardhurat.
“Synojmë të rrisim me 10% të ardhurat në buxhetin e shtetit nga fiskalizimi. Është një punë e cila do të bëjë me baltë të gjithë personat që do të përfundojnë rindërtimin e kësaj karabinaje. Koha që ne të punojmë nëpërmjet njerëzve ka përfunduar, ne do të punojmë nëpërmjet sistemeve”, është shprehur ministrja.
Gjithashtu socialistët kanë prezantuar edhe një reformë tjetër ekonomike mjaft të diskutueshme si ajo e zerimit të tatim-fitimit dhe TVSH-së për të gjithë bizneset e vogla që kanë deri në 8 milionë lekë të reja xhiro vjetore. Por, duket se kjo reformë do të thellohet edhe më tej, nëse socialistë do të marrin mandatin e tretë ku kryeministri ka premtuar edhe heqjen e Tatimit mbi të të Ardhurat për ata që marrin deri në 40 mijë lekë pagë.
Kreu i qeverisë ka zgjedhur strategjinë e prezantimit të programit elektoral 2021-2025 nëpërmjet daljesh në formatin e një “Stand-Up” show së bashku me ministrat apo deputetët përgjegjës për çdo sektor.Partia Socialiste e ka quajtur programin e saj një “Plan Veprimi”, ndërsa atë të opozitës e cilëson si një “Menu Votash”.
Rama është ndalur me shifra konkrete duke sjellë në vëmendje një nga debatet kryesore që po zhvillohet mbi programet ekonomike të partive politike, ajo se cili sistem taksash do ti shërbejë më shumë vendit, progresive apo e sheshtë. Opozita e bashkuar shprehet se taksa e sheshtë është ajo që do ti japë frymë vendit dhe do të sjellë më shumë investime të huaja duke e bërë vendin atraktiv, ndërsa qytetarët do të paguajnë më pak. Mirëpo kryeministri ndan mendimin se taksa e sheshtë do ti marrë frymën punonjësve në privat dhe publik me të ardhura më poshtë se 1.2 mln lekë, ndërkohë që favorizon ata që fitojnë më shumë.
‘Në 8 vjet janë 1 mld $ që nuk i ka mbledhur më shteti nga 2014 por i ka lënë në xhepin e çdo të punësuari në Shqipëri. Ndërkohë më të pasurve nuk do u marrin më 15%, por do u marrin njësoj si atyre që paguhen shumë më pak e fitojnë shumë më pak, sepse kjo është taksa e sheshtë.’ – u shpreh Rama.
Më tej, Rama ka prezantuar edhe premtimet konkrete si rritja e pagave për administratën, por jo për kabinetin qeveritar:
“Pagat e administratës publike do rriten me 30%, ndërkohë që pagat e deputetëve dhe ministrave as nuk janë rritur dhe as do rriten deri në 2025. Zero taksë për biznesin e vogël deri më 2029. Biznesi i vogël 200 mld dollarë kursime nga heqja e taksës së sheshtë. Taksa e sheshtë është armiku i kujt fiton më pak. Sot TVSH zero deri në 100 mijë dollarë. Rrini drejt dhe na mbështesni në rrugën e re që kemi hapur me zero taksë.”
Kreu i Partisë Socialiste premtoi publikisht se nga data 1 janar 2022, do hiqet taksa mbi pagën deri në 400 mijë lekë dhe se do të ulet tatim fitimi, për ata persona që marrin paga deri në 2.5 milionë lekë të vjetra. Nëpërmjet konferencash të shumta publike me ministra, investitorë dhe grupet e caktuara të interesit ka bërë të ditura edhe planet për disa projekte infrastrukturore që pritet të ndryshojnë tërësisht ‘fytyrën e Shqipërisë’ sipas tij.
Në këto projekte përfshihet “Rruga e Arbërit” që është drejt përfundimit, “Tuneli i Logarasë” që pritet të zhbllokojë të gjithë zinxhirin e transportit në rajonin jugor dhe t’i japë një shtysë turizmit. Por, është edhe vazhdimi i projekteve të nisura si Rilindja Urbane me shumë qytete që rikonstruktojnë qendrat e tyre historike.
Më tej kryeministri ka caktuar si objektiv ndërtimin e dy aeroporteve të reja në Shqipëri që do të bëjë të mundur liberalizimin e tregut komercial të fluturimeve me çmime më të ulëta, punësimin në zonë dhe një rritje më të madhe për Shqipërinë si zonë turizmi. Bëhet fjalë për Aeroportin në Kukës dhe atë në Vlorë, për të cilin edhe janë shpallur projektet dhe ka investitorë seriozë.
Një tjetër projekt madhor i qeverisë shqiptare pritet të jetë edhe transformimi i portit të Durrësit, ku së fundmi zyrtarë të ndryshëm kanë bërë bashkëbisedime me biznesmenë të Arabisë Saudite për ta transformuar atë në një zonë tërësisht ekskluzive dhe turistike, përveç se të shërbejë modernizimet dhe të rrisë kapacitetin për të pritur anije më të mëdha, duke e kthyer në një port strategjik në rajon.
Partia Demokratike
Në dallim nga zgjedhjet e mëparshme duket se ato të 25 prillit kanë një intensifikim të përplasjes programore. 3 partitë më të mëdha në vend kanë shpallur pjesë nga programi i tyre, me Partinë Demokratike që ka publikuar qëndrimet dhe premtimet e saja në një sërë fushash.
Vëmendja kryesore i është dhënë qasjes ekonomike që do ketë PD në rast se votohet për të qeverisur vendin. “Nё qendër tё programit tonë ekonomik ёshtё familja”, ka thënë kryedemokrati Basha kur prezantoi aspiratat ekonomike që do ketë qeverisja e tij. Pjesë e planit është t’i paguhen çdo vit 5000 familjeve të reja shqiptare normat e interesit bankar për kreditë e marra për shtëpi. Familjet që lindin fëmijë do mbështeten me 300 mijë lekë të vjetra për çdo muaj, parashikon gjithashtu plani i PD.
Sa i përket biznesit, projekti qeverisës i PD parashikon vendosje të taksës së sheshtë 9% dhe ulje të kontributeve të detyrueshme në 18%. Tjetër pikë e rëndësishme e këtij projekti është vendosja e një moratoriumi 12 mujor mbi inspektimet qendrore dhe lokale dhe gjobat ndaj biznesit derisa të reformohet tërësisht sistemi i inspektimit.
Bujqësia, ndër sektorët më të rëndësishëm të ekonomisë shqiptare, gjithashtu ka marrë vëmendje në përplasjen programore mes partive. Në rast të ardhjes në pushtet, Partia Demokratike premton mbështetje direkt për bujqësinë në vlerën e 150 milion eurove, 100 milion për subvencione direkte dhe 50 milion për infrastrukturë bujqësore. Në prezantimin e programit, si element tjetër Basha renditi edhe ngritjen e një agjencie për promovimin e bujqësisë dhe shitjen e produkteve. Një tjetër aspekt i rëndësishëm i është kushtuar edhe ripopullimit të fshatit, duke u angazhuar për politika që do favorizojnë fshatin dhe zonat rurale të vendit.
Për turizmin, tjetër shtyllë që mban në këmbë çatinë e ekonomisë shqiptare, Partia Demokratike parashikon ulje të TVSH-së për të gjithë operatorët në industrinë e turizmit në masën 6%. Kujtojmë se në vitin 2017 qeveria shqiptare miratoi projektligjin e propozuar nga Ministria e Financave për uljen e TVSH për strukturat akomoduese në turizëm, nga 20% në 6%.
Tjetër ‘përplasje’ e drejtpërdrejtë midis premtimeve të partisë më të madhe të opozitës dhe politikave të qeverisë është bursa energjetike. Për këtë sektor të rëndësishëm të ekonomisë shqiptare, Basha ka premtuar liberalizim të tregut dhe gjithashtu ulje të faturës së energjisë elektrike për 70% të familjeve shqiptare duke ngritur një sistem faturimi me dy fasha dhe duke ulur çmimin e energjisë për ata që konsumojnë deri në 300 kv/orë në muaj. Po në këtë pjesë të programit qeverisës, kryedemokrati premtoi se do të bashkojë tregjet energjetike mes Shqipërisë dhe Kosovës.
Në prezantimin e programit për mirëqenien sociale, Z.Basha u ndal në disa pika. Dyfishimi të ardhurave për shtresën në nevojë, dhe rritja e pensioneve me 10% për çdo vit ishin ndër më kryesoret. E lidhur ngushtë me këtë pjesë të programit është dhe shëndetësia, sektori ku Partia Demokratike ka dhënë disa premtime ‘të forta’. Në programin e partisë më të madhe opozitare thuhet se në ardhjen e tyre në pushtet paga e infermiereve do të behet 700 Euro dhe e mjekëve do te behet 1200 Euro. “Ne do të rrisim numrin e mjekëve dhe do të hapim një fakultet të ri mjekësor në Shqipëri dhe do të sigurojmë menjëherë bazën ligjore dhe do të ushtrojmë kontroll të plotë që në Shqipëri të shiten vetëm ilaçe të cilësisë së lartë të standardit të vendeve evropiane. Ilaçet do të rimbursohen sipas diagnozës dhe jo sipas skemës aktuale kufizuese.”, thuhet gjithashtu në program.
Sa i përket arsimit, në programin që Z.Basha ka prezantuar, është thënë se do zërohen tarifat studentore për familjet me të ardhura nën 650 mijë lek të vjetra në muaj. Z. Basha ka premtuar anulimin e Ligjit për Arsimin e Lart, pikë ku dakordësohet dhe me protestën studentore të vitit 2018, dhe gjithashtu rritjen e pagave për mësuesit por edhe pedagogët. Për studentët Z.Basha ka thënë që më të mirëve do t’u ofrohen praktika të paguara 12 mujore.
Lëvizja Socialiste për Integrim
Lëvizja Socialiste për Integrim edhe pse në një koalicion të përbashkët me Partinë Demokratike, do të nxjerrë listën e saj për deputetë dhe rrjedhimisht edhe programin e veçantë.
Kryetarja e kësaj partie Monika Kryemadhi ka vendosur në themel arsimin dhe ekonominë duke prezantuar edhe pesë prioritetet kryesore që do të realizohen menjëherë me ardhjen në pushtet.
E para sipas zonjës Kryemadhi është programi i rimbursimit 5% të vlerës së çdo blerje, me përjashtim të shpenzimeve që kryhen në entet publike. Çdo qytetar do t’i kthehet mbrapsht 5% për çdo shpenzim që do të bëjë. Në këtë mënyrë synohet që ekonomia të formalizohet dhe rrjedhimisht Buxheti do të ketë më shumë para, ndërsa për familjet do të krijohet një rrogë shtesë.
E dyta sipas saj është mbështetja për familjet e reja dhe rritje të lindshmërisë. Për këtë është programi nga “Bebja në bebe” duke krijuar fondin për çdo fëmijë të lindur që do ti kthehet në momentin që riprodhon vetveten. 1000 USD fond fillestar deri në maturim rreth 25.000 USD.
“Në momentin që një bebe lind, në emër të tij hapet një fond investimi prej 1000 USD, i cili vendoset në një fond investimesh dhe i kthehet bebes në momentin që ai riprodhon vetveten. Kur ai bëhet prind. Duke patur parasysh se mosha mesatare që ai riprodhohet është llogaritur rreth 25 vjec. Mund të jete edhe me shume prej interesave të fondit të investimit.” – është shprehur kryetarja e LSI. Kjo politikë ekonomike ka një specifikë pasi sipas Monika Kryemadhit nuk duhet të konsiderohet si një depozitë bankare, por një fond investimi.
E treta LSI ka bërë prezantimin e një takse specifike prej 1% e quajtur taksa e të Ardhmes për arsimin për 200 kompanitë më të mëdhatë. Në këtë mënyrë biznesi i madh do të kontribuojë për të ardhmen e arsimit duke shtuar fondet në këtë sektor jetik, sipas Kryemadhit.
Sipas Kryemadhit një tjetër objektiv është edhe masivizimi i programit “Mëso dhe Fito”, duke rritur numrin e shkollave profesionale dhe gjithashtu duke përmirësuar kurrikulën profesionale të tyre, me parimin e gërshetimit të arsimit profesional me marrjen e dijeve teorike duke mundësuar që gjatë vitit shkollor nxënësit edhe të mësojnë, por edhe të zhvillojnë praktika pune të paguara në të njëjtën kohë.
“Projekti ‘Mëso dhe Fito’ i të rinjve që është një nga projektet shumë më të mira, për shkak sepse të rinjtë që janë në shkollat profesionale kanë mundësi që edhe të rriten profesionalisht, por njëkohësisht edhe të paguhen dhe të kenë mundësi të ndihmojnë familjen e tyre, ose edhe veten e tyre ekonomikisht.” – është shprehur kryetarja e LSI.
Bujqësia është një tjetër pikë ku znj.Kryemadhi është zotuar se do ta ketë në fokusin kryesor të qeverisjes së saj:
“Fermerët shqiptare do te mbështeten drejtpërdrejte për te rritur prodhimin. Rreth 200 milionë Euro ne vit do te investohen tek fermerët për te ulur kostot e imputeve bujqësore dhe naftës, do te mbështeten për njësi prodhimi. Mbështetje direkte do te ketë për çdo te imët apo gjedh te lindur dhe te therur, për çdo zog dhe shpend për mish, qe shqiptaret te ushqehen me prodhimet Made in Albania, e jo t’i ushqeje bota. Do te vendosim TVSH ne gjithë zinxhirin e prodhimit dhe do te mbrojmë prodhimin vendas, qe shqiptaret te hane me mire e me lire. Do te mbështesim industrinë ushqimore dhe do të hapim qindra vende pune.”
Mbështetja mjedisore, energjia gjelbër dhe ulja e çmimit të naftës janë gjithashtu disa nga pikat kryesore ku kjo forcë politike do përpiqet të krijojë një impakt për të përmirësuar mirëqenien e çdo qytetari shqiptar:
“Ne do të mbrojmë dhe kthejmë në normalitet ambientin, tokën, ujin dhe ajrin nga ndotja e nga zhvillimi industrial i papërgjegjshëm. Ne do të mbështesim energjinë e gjelbër dhe këdo që përdor panelet diellore për përdorim shtëpiak. Do të reformojmë standardet e ruajtjes së energjisë në ndërtim dhe ato antisizmike, që t’i bëjmë ndërtesat më të sigurta dhe më pak të kushtueshme për shqiptarët. Do të vendosim një kontroll rigoroz për cilësinë e karburanteve dhe do të realizojmë një ulje të ndjeshme të kostos së tyre në rreth 20 % duke hequr taksën e qarkullimit. “
Një tjetër iniciativë e rëndësishme është ajo për krijimin e Zonave të Lira Ekonomike ku do të mbështetet drejtpërdrejtë krijimi i çdo vendi të ri pune për rininë dhe profesionistët në qarqet e vendit.
Kryemadhi ka deklaruar se përpos taksës së sheshtë 9% që ka rënë dakord me PD, vetë LSI do të angazhohet që çdo familje apo person me të ardhura nën 35 mijë lekë të reja në muaj mos paguajë asnjë taksë.
Në programin e kësaj force dhe ka theksuar se një ndër prioritetet është fuqizimi ekonomik i gruas.
“Për ne ka një rëndësi shumë të madhe, sepse një grua e fortë ekonomikisht përveç se e bën më të pavarur, përveç se e bën edhe të barabartë në shoqëri, i jep edhe forcë themelit të familjes, sepse për ne grua e tillë është, themeli i një familjeje dhe si e tillë është e domosdoshme në përgatitjen e brezave të rinj.”
Nga Geri Kolgega dhe Dosti Banushi/ SCAN Magazine
*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.