“Fondi i shpëtimit të mos jetë e barrë e rëndë”! Intervistë me Spiro Brumbulli, Sekretar i Përgjithshëm i Shoqatës Shqiptare të Bankave

Në dhjetor të vitit të kaluar, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin “Për rimëkëmbjen dhe ndërhyrjen e jashtëzakonshme në banka”. Synimi kryesor i ligjit është krijimi i një fondi të posaçëm për shpëtimin e bankave që mund të paraqesin probleme në të ardhmen. Me kontributet e vetë bankave tregtare, brenda një periudhe 10 vjeçare do të krijohet një fond shpëtimi, që duhet të jetë sa 0.5% e vlerës totale të detyrimeve të sistemit bankar. Megjithatë, mënyra sesi do të mblidhen këto kontribute mbetet për t’u caktuar me akte nënligjore. Mbështetur në të dhënat më të fundit, totali i detyrimeve të sistemit bankar arrin në rreth 9 miliardë euro, ku shumica janë depozita të publikut. Mbi këtë shumë, fondi i shpëtimit të bankave do të duhej të arrinte në 45 milionë euro. E ndarë në 10 vjet, kjo do të sillte një kosto prej të paktën 4.5 milionë eurosh çdo vit për sistemin bankar.

Kjo është një barrë e konsiderueshme për bankat dhe nuk është e vetmja: këtë vit, veç primit për sigurimin e depozitave të individëve, bankat duhet të paguajnë kontribute shtesë për sigurimin e depozitave të biznesit, sipas ndryshimeve ligjore të miratuara vitin e kaluar. Sekretari i Shoqatës Shqiptare të Bankave, Spiro Brumbulli, shprehet se në tërësinë e vet, aftësitë e sistemit bankar për të gjeneruar fitime janë të dobëta, ndaj ngarkesa për fondin e shpëtimit duhet llogaritur me kujdes, sidomos në vitet e para. Shoqata e Bankave vlerëson se zgjidhja më e arsyeshme do të jetë që kontributi i bankave për fondin e shpëtimit të mos ndahet në mënyrë të barabartë përgjatë 10 viteve, por të rritet gradualisht, duke qenë më i ulët në vitet e para. Bankat ende po vuajnë pasojat e krizës, të shprehura në nivele të larta të kredive me probleme dhe përfitueshmëri të ulët, ndaj, sipas bankierëve, ato kanë nevojë për frymëmarrje, deri në një rimëkëmbje të qëndrueshme të aktivitetit kreditues.

Cili është qëndrimi i Shoqatës Shqiptare të Bankave lidhur me ligjin për rimëkëmbjen dhe ndërhyrjen e jashtzakonshme në banka?

Spiro Brumbulli-Ne kemi qenë të përfshirë në punën për hartimin e këtij ligji që në maj të vitit të kaluar. Bashkëpunimi me Bankën e Shqipërisë ka qenë shumë rezultativ dhe shumica e propozimeve tona u përfshinë në projektligj. Megjithatë, në fazën e miratimit të ligjit në Kuvend, ne nuk kemi qenë pjesë e diskutimeve. Koha që na u dha nga Komisioni i Ekonomisë për një seancë dëgjimore ishte e pamjaftueshme. Megjithatë, tani duhet parë sesi do të zbatohet ligji, pasi ai shoqërohet me një kosto shtesë për sistemin bankar. Për vitin 2017, sektori bankar do të ketë kosto shtesë në primin për sigurimin e depozitave, sepse në skemë janë përfshirë edhe bizneset. Kësaj i shtohet edhe kontributi për fondin e ndërhyrjes së jashtëzakonshme, sipas ligjit të miratuar. Ligji parashikon që të krijohet një fond në masën e 0.5% të detyrimeve të sistemit bankar brenda një afati 10 vjeçar. Alternativat janë që kjo vlerë të ndahet në mënyrë të barabartë për 10 vitet e ardhshme ose të përshkallëzohet në rritje, vit pas viti. Kjo zgjidhje e dytë mund të jetë më e arsyeshme në kushtet e tanishme. Ne jemi në një situatë që sistemi bankar është i sigurt, ka kapërcyer problemet më të mëdha, por ka probleme me përfitueshmërinë. Burimet për të siguruar fitime janë zvogëluar shumë. Në nivel sistemi, kthimi nga kapitali është më pak se 8% dhe ideja e një sistemi bankar super-fitimprurës është krejtësisht e gabuar. Fitimet e larta janë të përqendruara në shumë pak banka. Që nga viti 2009, aksionerët e sistemit bankar kanë futur kapital shumë më tepër sesa kanë tërhequr dividentë.

Si do vlerësonit ecurinë e sistemit bankar gjatë vitit 2016?

Ishte një vit gjatë të cilit sistemi bankar konfirmoi sigurinë. Kjo është shumë e rëndësishme për depozituesit shqiptarë dhe për të gjithë ekonominë. Është e rëndësishme të themi se ky konsolidim i sigurisë u arrit edhe nën ndikimin e dy faktorëve sfidues, si niveli i lartë i kredive me probleme dhe mungesa e hapësirave për të realizuar fitime të mëdha. Sigurisht që do të donim të bënim më shumë në drejtim të kredidhënies, por kjo nuk varet vetëm nga bankat. Rritja e kreditimit kërkon një kërkesë më të lartë, që, me sa duket, ende nuk po gjenerohet nga ritmet e deritanishme të rritjes ekonomike.

Pritej që viti 2016 të ishte viti i uljes së qëndrueshme të kredive me probleme, por, në fakt ndodhi e kundërta dhe kreditë me probleme u rritën sërish në raport me vitin 2015. Pse ndodhi kjo?

Është e vërtetë që në vitet e fundit ka pasur oshilacione të nivelit të kredive me probleme. Vitin e kaluar patëm një ulje të raportit të kredive me probleme, sidomos falë qartësimeve rregullatore lidhur me fshirjen e kredive të humbura. Kjo pati një ndikim të konsiderueshëm në fshirjen nga bilancet të kredive të humbura prej më shumë se tre vjetësh dhe në uljen e nivelit të përgjithshëm të kredive me probleme. Por, duhet të kemi të qartë se kjo nuk është një çështje thjesht teknike, e nxjerrjes së kredive të humbura nga bilanci. Në thelb, problemi është te cilësia e kreditimit. Kjo cilësi varet nga performanca e përgjithshme e ekonomisë. Treguesit ekonomikë janë akoma të dobët, pavarësisht se me një prirje pozitive. Në një mjedis ku rritja është e dobët mungon baza për kredi të reja. Kur kreditimi i ri çalon, atëherë përkeqësimi i portofolit ekzistues ka një ndikim të menjhershëm dhe serioz në rritjen e raportit të kredive me probleme. Në qoftë se do ishim në kushtet e një rritjeje normale të kredisë, atëherë raporti i kredive me probleme do të ulej. Megjithë përpjekjet tona, ne jemi në ritme shumë të ulëta të rritjes së kredisë dhe ky është një parakusht i domodoshëm për të siguruar një ulje të qëndrueshme të kredive me probleme. Duhet të kemi parasysh se ekonomia shqiptare ndodhet në një fazë ristrukturimi. Remitancat që kanë një faktor i rëndësishëm janë në rënie, ndërsa ekonomia ndodhet para sfidës për të forcuar sektorin prodhues. Këto janë procese që japin ndikimin e tyre edhe në kreditim.

Megjithatë, bankat kanë qenë objekt kritikash, edhe nga Banka e Shqipërisë, për një qëndrim tepër pasiv në raport me kreditimin. Besoni se bankat mund të jenë më aktive në kushtet e përmirësimit të ekonomisë reale?

Veç dobësisë së kërkesës, Banka e Shqipërisë ka evidentuar edhe një qëndrim konservator të sistemit bankar në krahun e ofertës për kredi. Në kushtet ku jemi, s’ka si të ndodhë ndryshe. Në kushtet kur kreditë me probleme janë të larta dhe kërkesa e shëndetshme është ende e dobët, kjo është e kuptueshme. Të mos harrojmë që bankat punojnë me paratë e depozituesve. Kur vërejnë një rrezik të shtuar, ato natyrshëm do të jenë më të kujdesshme. Megjithatë, nuk besoj se ka qenë ky faktori më përcaktues në frenimin e kreditimit. Në një ekonomi ku ka gjallëri dhe optimizëm, sigurisht që edhe bankat ndjehen pjesë e kësaj atmosfere. Pavarësisht se ekonomia po përmirësohet, ende mungon një perceptim i përgjithshëm optimist për të ardhmen. Për shembull, nëse unë si individ nuk jam i sigurt për marrëdhënien time të punës në të ardhmen e afërt, atëherë unë nuk jam i predispozuar për të shpenzuar dhe investuar, pavarësisht se sa mund të jetë rritja ekonomike apo treguesit e tjerë makro. Pra, unë besoj se ka një lloj konservatorizmi edhe nga ana e kërkesës, ende nuk ka një optimizëm që të mbizotërojë mes agjentëve ekonomikë.

Si e prisni vitin 2017 për sistemin bankar shqiptar?

Nga viti në vit, të gjithë kemi prirjen të presim zhvillime më pozitive. Besojmë se viti 2017 do të jetë më i mirë se në 2016. Edhe projeksionet për ecurinë e përgjithshme të ekonomisë janë pozitive. Ka edhe faktorë të tjerë, siç mund të jetë rritja e pagave, që mund të përkthehet në shtim konsumi dhe përmirësim të kërkesës. Por, nga ana tjetër, ka edhe zhvillime të tjera që mund të kenë ndikim të kundërt dhe që lidhen me politikën. Të tilla janë zgjedhjet e përgjithshme apo zgjedhja e presidentit. Nga ana tjetër, janë edhe ngjarje të rëndësishme ndërkombëtare, që mund të ndikojnë ekonominë botërore. Të tilla janë marrja e detyrës nga presidenti i ri i SHBA, zbatimi i Brexit, apo zgjedhjet parlamentare në tre vende të rëndësishme të BE-së, si Gjermania, Franca dhe Hollanda. Në analizat makroekonomike që bëhen, këto janë elementë të rëndësishëm, sepse krijojnë percpetime në tregje. Ajo që unë do të doja të shihja kryesisht është cila do të jetë prirja e investimeve të huaja, sepse ne kemi nevojë për to. Të mos harrojmë se një pjesë e mirë e koorporatave të mëdha në tregun shqiptar janë të bllokuara nga kreditë me probleme dhe nuk përbëjnë më klientë potencialë për sistemin bankar. Ky segment është shumë i rëndësishëm për sa i takon kreditimit dhe boshllëku mund të plotësohet vetëm nga investitorë të huaj strategjikë.

Bisedoi: Ersuin Shehu/SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.