Në vitet ‘20-’30, kur Shqipëria promovonte në panairet ndërkombëtare produktet “Made in Albania” (FOTOT E PAVIONEVE)

Shqipëria ka një historik të pasur të pjesëmarrjes në panairet ndërkombëtare. Që në vitet ’20 vendi ynë merrte pjesë në panairet ndërkombëtare që mbaheshin në Itali e Greqi. Si në panairin e Barit (Fiera del Levante), ashtu edhe në Panairin e Selanikut Shqipëria ka pasur një prezencë të konsiderueshme me pavione, duke u përfaqësuar atje me produktet bujqësore e blegtorale si dhe me ato të artizanatit.

Deri në vitin 1930 Shqipëria do të merrte pjesë në Panairin e Selanikut, ku më pas do të ndërpriste për tre vite pjesëmarrjen për t’u rikthyer në vitin 1933 e për të vijuar më pas pjesëmarrjen thuajse të përvitshme.

Organizatorët shqiptarë të panairit do të bënin shpesh ftesa për pjesëmarrje gazetarësh për të mbuluar eventin e nuk do të mungonin as reportazhet nga pjesëmarrjet në këto panaire. Një nga reportazhet më interesantë është ai i Ikbale Çikës së gazetës “Minerva” të publikuar në numrin e tetorit të vitit 1935 ku bëhet një përshkrim i detajuar i përfaqësimit të Shqipërisë në Panairin e Selanikut:

“Një nga pjestarët e panairit të Selanikut jemi dhe neve. Nuk e di saktë se c’është qëllimi i panairit e të marurit pjesë të shteteve të ndryshme.

Grekërit mund t’a kenë për qëllim, bashkë me lindjen dhe lidhjen e mardhënjeve ekonomike tregtare, edhe shpenzimet që bëjnë atje të huajt dhe t’huajt munt të kenë qëllimin e gjetjes së tregjeve të jashtme për produktet e tyre.

Po të ishte kështu puna, çdo shtet pjesëmarrës duhej t’espozonte atje, vetëm e vetëm sendet që munt t’eksportojë; kurse unë pashë atje edhe sende që nuk eksportohen por që tregojnë se ni shtet prodhon edhe aksecilin send.

Domethënë se qëllimi i panairit është të ekspozohen në të edhe produkte të cilat bëhen në një vend dhe që po të ketë klientë mund të prodhohen në sasira të mëdha për t’u eksportuar. Rekordin në panairin e Selanikut e fitonte Egjypti. Kish në pavijonin e tij edhe patlixhanë.

Nuk flas për pambukun që e ka po si mëndafshi, as për njëfarë limoni që ishte sa një koqe ar dhe plotë lëng që është një racë që munt të bëhet vetëm n’Egjypt dhe që munt t’eksportohet. Po patlixhanin? Atë patlixhan që katundari i ynë e shet për ditë t’Ejte një lekë? Dhe pse s’kishim neve në pavijonin tonë speca (piperka) që katundari i ynë e shet gjysëm lekë qindin?

Në është pra, se neve marrim pjesë për të gjetur atje “treg” duhet që pavijoni jonë të kish nga të gjitha ato sende që munt të eksportojmë dhe jo mjaltë që s’kemi për të eksportuar asnjë okë, ose grur e misër që shumë herë e biem vetë nga jashtë.

Pavijoni jonë kishte edhe peshk: Qefëll dhe…Krabin e Shkodrës dhe dy tre soj të tjera krejt pa vleftë. E pyeta drejtorin e pavijonit tonë pse nuk ka “Koran” të Poradecit, i cili është një peshk aristokrat dhe i rallë.

M’u përgjegj se nuk i kishin dërguar. Kur ktheva dhe shkonja nga Poradeci pyeta Z-in Minorrolli i cili është sipërmarrësi i peshkut të Poradecit dhe ky mu përgjegj se “nuk i kishin kërkuar”! Kjo domethënë se neve nuk i japim rëndësi marrjes pjesë në Panairin e Selanikut dhe pra nuk përgatitemi si duhet. Me gjithë këtë, pavijoni jonë në Selanik ishte “prezentabël” siç shihet në fotografitë që botohen në këto faqe.

Panairi i Barit

Në panairin e Barit (Fiera del Levante) Shqipëria ka marrë pjesë rregullisht e madje ka qenë ndër vendet e para pjesëmarrëse e më prezentet numerikisht, sa i përket pavioneve.

“Fiera del Levante” nisi të organizohet në vitin 1929 si iniciativë e komunës e Dhomës së Tregtisë në Bari dhe do të zhvillohej çdo vit në muajin shtator, me përjashtim të viteve të Luftës së Dytë Botërore që u ndërpre (1940-1946). Për herë të parë, pjesëmarrja ndërkombëtare në këtë panair u bë në vitin 1930.

Në pjesëmarrjen e vitit 1930, Shqipëria do të paraqitej në këtë panair me 22 pavione duke zënë vendin e parë sa i përket numrit të tyre. Në total, në këtë vit numri i pavioneve ishte 134 ndërsa numri i vendeve pjesëmarrëse 33.

Edhe në vitin 1931 Shqipëria do të kishte një pjesëmarrje me një numër më të lartë pavionesh, duke shkuar në 31 të tillë, dhe duke mbajtur vendin e tretë sa i përket numrit të tyre. Vendin e parë e mbante Bullgaria me 74 pavione e ndjekur nga Hungaria me 51 të tillë. Në vitin 1932, Shqipëria do të paraqitej me 54 pavione, nga të cilat 51 ishin pavione zyrtare dhe 3 reparte tregtare.

Për këtë qëllim, në shtypin shqiptar të kohës nuk do të mungonin as ofertat e linjave detare për tregtarët shqiptarë të cilët përfitonin ulje tarife për udhëtimet e pjesëmarrjes në Panairin e Barit.

Tarifat e pavioneve në këtë periudhë varionin nga 50 lira deri në 200 lira për metër katror, në varësi të vendit (shesh i hapur apo pavion me tulla ose dru).

Enti organizator i Panairit do të kishte edhe një periodik të posaçëm ku jepeshin informacione për shkëmbimet tregtare mes vendeve dhe pwr ecurinw e panairit. Sa i përket Shqipërisw, një prej numrave të kësaj reviste në vitin 1931 do të evidentonte se “ky treg numëron rreth 1 milion banorë” dhe se “gjysma e tregtisë Shqipëri-Itali zhvillohej përmes portit të Barit”.

Ndërsa evidentonte faktin se Shqipëria importonte masivisht nga Italia copa e veshje apo produkte industrial, në përshkrim evidentohet se në ato vite, Shqipëria kishte një potencial për shitje masive të produkteve të bulmetit e mishit apo peshkut.

Ndërkohë, pas Luftës së Dytë Botërore, me rikthimin e organizimeve të panaireve në Selanik dhe në Bari, Shqipëria do të merrte sërish pjesë, pavarësisht natyrës së regjimit.

Edhe pse ishte në kushtet e izolimit të plotë, në vitet ’70-’80, Shqipëria do të merrte pjesë në panairin e Barit dhe të Selanikut. Por në këto pjesëmarrje do të ndryshonte natyra e përfaqësimit pasi veç produkteve, panairi shqiptar do të përmbante edhe postera propagandistikë që dëshmonin “arritjet e Shqipërisë”.

Kreshnik KUÇAJ/SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.