Kur krahu i punës kushton pak! Për kompanitë shqiptare ka ardhur koha për të investuar në teknologji

Nga Nebi Xhomaqi/ SCAN Magazine

 Shpërthimi i pandemisë krijoi për kompanitë shqiptare një situatë të papritur e të paparashikuar. Në kushtet e mbylljes totale e të distancimit social, shumë kompani u detyruan t’i drejtohen teknologjisë për të vijuar aktivitetin e tyre. Për shumë vite me radhë, investimet në teknologji kanë qenë të ulët, për faktin se në Shqipëri krahu i punës është i lirë e si rrjedhojë më pak i kushtueshëm sesa investimi në teknologji.

Kjo situatë e papritur erdhi në një kohë kur qeveria shqiptare ishte angazhuar në një reformë për të digjitalizuar shërbimet për biznesin, duke marrë angazhimin që deri në fund të vitit pjesa më e madhe e shërbimeve për biznesin të ofrohen on-line. E kjo periudhë, duket se shërbeu si “test” si për ofruesit e shërbimeve (institucionet publike) ashtu edhe për përdoruesit e tyre (bizneset dhe qytetarët).

Nga ana tjetër, veç marrjes së shërbimeve publike, bizneset u detyruan gjatë periudhës së pandemisë që të rishikojnë strategjinë e tyre dhe të ofrojnë shërbimet e tyre on-line. Në përgjigje të situatës së krijuar nga masat për parandalimin e përhapjes së COVID-19, rrjetet e supermarketeve por edhe kompani të tjera kanë ofruar opsionin e blerjes pa pasur nevojën e daljes nga banesa. Praktika e ndjekur ishte ajo e krjimit të shportave ushqimore të cilat porositen online dhe të dërgohen në banesë, ku pagesa bëhet me para në dorë ose me kartë. Nga ana tjetër, ajo që u konstatua ishte dyndja e qytetarëve për të bërë blerje nëpër dyqane e markete, ku në shumicën e rasteve u krijuar radhë edhe për të ruajtur distancën sociale.

Sa u përdorën blerjet online?

Referuar një sondazhi të kryer nga IDRAPOLL rezulton se porosia/ blerja e ushqimeve online është shumë e ulët,”pothuajse në nivelet e tolerancës së gabimit të anketës”. Sipas sondazhit, vetëm 3 % e të anketuarve deklarojnë se  e kryejnë këtë aktivitet përmes internetit. Sondazhi kishte si qëllim që të eksploronte ndryshimet e mundshme të sjelljes së qytetarëve si rrjedhojë e situatës së krijuar nga COVID-19.

Këto të dhëna nuk janë shumë inkurajuese për faktin se përqindja qëndron në kufinjtë e marzhit të gabimit të sondazhit, pa e kapërcuer atë. Kjo tregon se shumë pak shqiptarë përdorën rrugën elektronike për të marrë produktet ushqimore apo produkte të tjera. Pavarësisht ecurisë pozitive në përdorimin e teknologjisë, shumë pak shqiptarë e përdorin internetin për të bërë blerje.

Ndërkohë, raporti më i fundit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara konfirmon se vetëm 7% e popullsisë shqiptare e përdor internetin për të blerë diçka. Kjo konsiderohet norma më e ulët në Europë. Të gjitha vendet e tjera europiane dhe të Ballkanit Perëndimor, me përjashtim të Kosovës, që nuk merret në analizë, janë më mirë në renditje. Në vendin tonë vlerësohet se 72% e popullsisë e përdor internetin, dhe kjo normë është relativisht e lartë krahasuar me vende të cilat janë më mirë se ne në renditje.

Nga ana tjetër, ndërmarrjet shqiptare janë ende të ngadalta në adoptimin e teknologjive të informacionit në shërbim të biznesit të tyre. Pavarësisht rritjes së aksesit në internet vit pas viti dhe shtimit të ndërmarrjeve që përdorin kompjuter, shfrytëzimi i marketingut dhe shitjeve online konsiderohet se është ende në nivele shumë të ulëta.

Kapaciteti teknologjik i kompanive shqiptare

INSTAT ka publikuar studimin e radhës për përdorimin e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit në Ndërmarrje. Referuar këtij studimi, ndërmarrjet që kanë përdorur kompjuter për qëllime pune gjatë vitit 2019, përfaqësojnë 97,5 % të ndërmarrjeve ekonomike, nga 97,3 % që ishte në 2018. Gjatë vitit 2019, përqindja e ndërmarrjeve të cilat kanë specialist të fushës së teknologjisë së informacionit dhe komunikimit është 23,4 %, nga 22,9 % që ishte në vitin 2018.  Punonjësit që kanë përdorur kompjuter për qëllime pune përbëjnë 27,0 % të të punësuarve gjithsej të ndërmarrjeve, nga 26,0 % që ishte në 2018.

Përqindja më e ulët e punonjësve që përdorin kompjuter vërehet në aktivitetin e industrisë përpunuese me 7,6 % dhe në aktivitetin e ndërtimit me 14,3 %. Kompjuterat janë përdorur në një masë më të madhe nga punonjësit e ndërmarrjeve që kanë aktivitet në fushën e informacionit dhe komunikacionit me 77,7 %, aktivitetet profesionale, shkencore dhe teknike me 68,7 % dhe aktivitetet e riparimit të  kompjuterave, artikujve personal dhe familjarë me 65,6 %.

Nga ndërmarrjet që përdorin kompjuter për qëllime pune në vitin 2019, 97,8 % e tyre kanë akses në internet. Në vitin 2019, ndërmarrjet me 250+ punonjës përdorin 100 % kompjuter me akses në internet.

Në këtë kontekst, mund të thuhet se Shqipëria renditet ulët në treguesit e konkurrencës së inovacionit, por COVID-19 parashikohet se do të ndikojë duke rritur përdorimin dhe investimet e kompanive në teknologji të reja dhe shërbime online. Ajo që duhet evidentuar është se Shqipëria ka një kosto të ulët të krahut të punës e kjo e bën që shumë ndërmarrje në Shqipëri të mos nxiten që të investojnë në teknologji.

Çfarë do të bëjnë kompanitë në të ardhmen?

Një sondazh i kryer nga Këshilli i Investimeve ka dalë në konkluzionet se 75 %e kompanive që ndodhen në Shqipëri  kanë përdorur shërbimet on-line që peridhës së pandemisë. Kompanitë u pyetën gjithashtu rreth planeve të tyre të ardhshëm për investimet në internet.

Përgjigja e pyetjes ” Në të ardhmen, a mendoni se do të ndryshojnë planet tuaja të investimit, drejt ofrimit të shërbimeve online?” kishte gjithsej 38% përgjigje pozitive. Vetëm 36% e kompanive me qarkullim mbi 14 milion lekë dhe 40% e kompanive me qarkullim deri në 14 milion lekë do të ndryshojnë planet e tyre të investimeve drejt shërbimeve online, veçanërisht kompanitë që operojnë në sektorin e shërbimeve. Investimet do të përqendrohen kryesisht në teknologji të reja.

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.