Veliaj: Kompanitë publike, si UKT, ideale për të shkuar në bursë. – Të zhdërvjëlltësojmë tregun e kapitalit në Shqipëri. Fjala e plotë

Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, gjatë fjalës së tij në edicionin e parë të “SCAN Economic Forum”, e vuri theksin tek mundësitë që kanë qytetet për të ndikuar pozitivisht në ekonomi dhe në mënyrat për financimit të bashkive që mbiperformojnë.

Sipas Veliajt, bursa si “Bursa Shqiptare e Titujve, ALSE”, kanë potencialin për të ofruar instrumentet që i duhet bashkisë dhe kompanive publike për të rritur kapitalin dhe për të mundësuar investime që në të kundërt do të kërkonin shumë vite kohë.

Për kryebashkiakun, kjo bursë ka nevojë për besim që të rezultojë një histori suksesi, ndërsa u shpreh se performanca e shkëlqyer bën që kompani publike si UKT dhe ndërmarrja e parkingut të jenë ideale për t’u futur në bursë.

Më poshtë fjala e plotë e Erion Veliaj, gjatë sesionit me temë “Investimet, Zgjerimi dhe Gjithëpërfshirja Financiare”.

Po e filloj me një urim për të gjithë ata që kanë marrë përsipër sfidën jashtëzakonisht të vështirë, për bankat e përfshira dhe institucionet financiare, të themelimit ose të rithemelimit të Bursës së Tiranës. E them sfidë e vështirë sepse për të gjithë ata që ndoshta nuk e dinë historinë e Shqipërisë, është një histori e mbarsur me mungesë besimi. Një nga fjalët kyç që Artani përdori ishte fjala besim.

Çfarë është fjala besim në financë?

Ne të gjithë e dimë që kartëmonedha e dollarit, si vlerë letre, ka të njëjtën vlerë, si 1-shja, si 20-shja, si 50-shja, si 100-shja. Ti thjesht beson që ajo që ka printuar numrat 100 ka një vlerë 100 herë më të madhe, se ajo me të njëjtën gramaturë, me të njëjtën bojë, por që në fakt e ka printin numër 1. Kështu që ne kuptojmë që një pjesë e madhe e shkëmbimeve tona financiare është e bazuar tek besimi dhe jo tek vlera reale e kartëmonedhës, apo e mjetit me të cilin e bëjmë transaksionin.

E thënë në kontekstin shqiptar, besimi është jashtëzakonisht i rëndësishëm sidomos duka patur parasysh eksperiencën e kaluar, sidomos me skemat piramidale. Dje po dëgjoja një diskutim të ngjashëm në një televizion, i cili po fliste për Bitcoin dhe një gazetar i Reuters, për të dhënë një alarm për Bitcoin, thotë “t’ju kujtoj pak Shqipërinë e 97-ës”, si një mënyrë për t’i tmerruar të gjithë nga transaksionet financiare me Bitcoin. Pra, jemi tashmë një etalon i mungesës së besimit, jo vetëm në kontekstin lokal, por edhe në kontekstin ndërkombëtar si një alarm i kuq për kur të tjerët duan të marrin nisma të guximshme.

Dhe besoj që në këtë sens, ajo që Tani tha për një bashkëpunim për besim, është kyç për suksesin dhe besoj që do të konfirmohet edhe nga kolegët që menaxhojnë bursat. Në momentin që ne bëjmë atë filmin tipik ballkanik apo shqiptar, quajeni si të doni, kur thoni kjo është e filan qeveria, apo ky është i filan partie, dhe po filloi dhe u shqye besimi copë e çikë në të gjithë që ne na ndajnë, sigurisht që s’do funksionojë.

Nëse ne do të fokusohemi në elementet që na bashkojnë dhe në interesin për të pasur një zhdërvjelltësim të tregut të kapitalit në Shqipëri, atëherë sigurisht që kjo mund të jetë një histori suksesi. Këtë e thotë dikush që në punën e përditshme e dëshmon që kur ne shqiptarët e ndajmë mendjen të bëjmë diçka të suksesshme, pa stërkëmbësha, pa penguar njëri-tjetrin, ne mund të bëjmë çudira. Nëse ne sërish do ta kthejmë në një tjetër betejë egosh, politikash, partish, sigurisht që dhe kjo do të dështojë, kështu që do doja t’i shtrija dorën Tanit dhe të thoja që besimi është ndoshta themeli mbi të cilin ne duhet të ndërtojmë këtë instrument të ri.

Së dyti, për të cilën jam gjithashtu mirënjohës, është fakti që kemi vëmendjen tek qytetet. Qytetet sot gjithmonë e më shumë po bëhen jashtëzakonisht aktivë në terma të peshës dhe muskulit ekonomik që ata ushtrojnë. Mjafton t’ju kujtoj historinë e Brexit, për të gjithë ata që po ndjekin zhvillimet në Britani, se çfarë tensioni, unë e quaj tension të shëndetshëm, midis qeverisë qendrore britanike dhe qytetit të Londrës, ku qyteti i Londrës në fakt po bën  një politikë krejt tjetër nga ajo e qeverisë qendrore. E gjithë fushata “London is open”, për t’u siguruar që kapitali qëndron aty, që instrumentet financiare qëndrojnë aty, që bankat të qëndrojnë aty, që institucionet e Bashkimit Europian të qëndrojnë aty, është në fakt një betejë për më shumë Europë në një vend që në fakt ka vendosur të dalë nga Bashkimi Europian. Kështu që ky është ndoshta shembulli më tipik që ilustron se çfarë fuqie ka një qytet që përtej edhe politikës kombëtare të ketë një axhendë dhe një politikë të vetën.

Besoj që sidomos për qytetet tona, për Tiranën, për Zagrebin, për Prishtinën, për Athinën, për Sarajevën, për Beogradin, besoj që është kritike që qytetet të luajnë këtë zhdërvjelltësi.

Ne kemi bërë një kalkulim, edhe në vende me ekonomi modeste si ky i yni, qyteti i Tiranës , midis investimeve direkte që bën vetë, asaj që mobilizon nga të tjerët, (psh. Vetëm në fushatën e mbjelljeve që jemi dukë bërë momentalisht në Tiranë, 60% e kapitalit të investuar vjen nga privatët, në këtë rast nga donatorë) projektet që ne kemi në partneritet publik-privat, projekte që ne kemi me koncesion, projekte si ato që po bëjmë për shkollat e reja që ndërtohen në Tiranë dhe leasing-un që po i bëjmë me sistemin Build-Operate-Transfer, qyteti i Tiranës është sot përgjegjës për injektimin në ekonomi, plus lejet e ndërtimit dhe gjithçka tjetër që investohet, të rreth 500 milionë eurove në vit.

Do të thotë që mënyra se si menaxhohet një qytet, pra nëse një qytet mund ta menaxhosh si një kooperativë sovjetike, apo do ta menaxhosh si një korporatë të mirëfilltë ekonomike me parametrat e tregut, mund të impaktojë mënyrën se si funksionon gjithë ekonomia e vendit.

Besoj që kthimi i vëmendjes tek qytetet, me këto dy-tre shembuj, ka një lëvizje në drejtimin e duhur. Unë shoh se si shumë prej qyteteve tona tashmë e shohin pozitivisht dhe do të ishin të hapur të bënin kalimin në bursë të  disa prej kompanive që operojnë, pra të disa prej sha-ve, ose të pjesëve të kompanive apo të proceseve që funksionojnë në Bashkinë e Tiranës.

Ne kemi sot një situatë ku një nga kompanitë që po performon më mirë në Bashkinë e Tiranës është kompania e ujësjellës kanalizimeve. Kjo do të ishte kompania ideale për të shkuar në bursë, në një bursë lokale shqiptare, ku në fakt një pjesë e konsumatorëve do të ishin dhe vetë aksionerë të kompanisë. Unë nuk besoj që ka në historinë e vendit tonë në 27 vjet, një performancë të një kompanie që brenda 1 viti, jo vetëm rikthen një menaxhim serioz, por për herë të parë në 27 vjet del me fitim rekord.

Ka shumë njerëz që kur dëgjojnë që kompania ka dalë me fitim rekord atëherë pse na duhen kreditë. Sepse në fakt, nevoja për investime është disafish fitimi ynë vjetor. Ne kemi dy mundësi, ose këtë fitim vjetor në 40 vitet e ardhshme ta investojmë, dhe do të kemi ujë 24 orë pas 40-vjetësh, kur unë të kem dalë në pension dhe shumica e kësaj salle, ose ne të kemi akses në tregje, që kjo mund të jetë një bursë, mund të jetë në formë kredish, apo në formë partneritete të tjera financiare, ku ne në fakt t’i gëzojmë këto të mira sa jemi ende duke shijuar këtë qytet dhe në fakt t’i lëmë një pajë gjeneratave të tjera duke përfituar edhe nga kushtet e favorshme që ne kemi në tregun financiar.

Di t’ju them, sa po kthehem nga një vizitë në një prej shtëpive që ishte përfituese e skemës sonë të re për të ndihmuar me kredi të buta familjet e reja të qytetit dhe për të parë se si brenda një viti u injektuan 60 milionë euro nga banka në formë kredish për të blerë rreth 1 mijë apartamente në qytetin e Tiranës dhe në njëfarë mënyrë për të zhdërvjelltësuar një treg të ndërtimeve që prej vitesh kishte kaluar në një stanjacion, edhe prej moratoriumit, edhe prej mungesës së një plani urbanistik në qytetin e Tiranës.

Shikoj që përveç Tiranës, edhe shumë bashki të tjera po nxitojnë ta menaxhojnë bashkinë jo më si prona tipike publike, por si një korporatë të mirëfilltë. Shikoj që shumë qytete të tjera po mundohen të krijojnë kompanitë e tyre të parkimit.

Mbaj mend ditën e parë kur erdhëm në bashki dhe njerëzit thanë: “Po ç’është kjo puna e parkimeve, se ti në fushatë ishe çun i mirë, tani po na faturon parkimin. Parkimi ishte falas”.

Arsyetimi ishte si mund të ketë qenë parkimi falas kur në fakt e gjithë Tirana ka vetëm 4 mijë vende parkimi dhe ka të regjistruara 200 mijë makina. Parkimi s’ishte falas. Ne kishim një ekonomi të tërë të zezë ku në fakt parkimi ishte falas vetëm për 4 mijë të parët. 196 mijë të tjerët në fakt vinin vërdallë duke kërkuar një vend parkimi, ose në fakt duke rënë pre e  spekulantit, që me një kuti birre kishte zënë dhe kishte rezervuar vendin e parkimit. Një para e zezë, e cila jo vetëm dilte nga financat e qytetit, por që sigurisht sillte një mungesë të madhe hijeshie.

Sot në fakt është kthyer në një nga kompanitë që ka sjellë të ardhura për bashkinë. Në fakt një pjesë e madhe e gjelbërimit, apo e korsive të biçikletave, financohet nga një kompani, siç është kompania e parkimit.

Do të thotë që kemi mjaftueshëm instrumenta, ku vetëm duke qenë pak më nikoqirë dhe pak më të kujdesshëm, ne jo vetëm mund të krijojmë kompani më të shëndosha, po sot mund të jemi gati që të aplikojmë pranë Bursës së Tiranës dhe për të ngritur një kapital që në fakt do të ishte e menduar në situatën ku kemi bërë ekonomi tradicionale.

Pika e tretë që do doja të thoja është që ne kemi këtu dhe një tension shumë të shëndetshëm midis qeverive lokale dhe qeverisë kombëtare. Sigurisht që qeveria kombëtare ka një përgjegjësi të veçantë, edhe prej marrëveshjeve që ka me Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore.

Ndonjëherë ndodh ajo që quhet “one size fits all”, pra një kapele i bën çdo koke, që ne e dimë që nuk është e vërtetë. Kjo do të thotë që ndonjëherë, ne sillemi si ajo mësuesja me nxënësin e klasës, që shikon që ka një nxënës shumë të mirë, por e ka të pamundur që t’i ofrojë një detyrë speciale, apo ta inkurajojë për më lart, e inkurajon nxënësin e mirë që të ruajë hapin e nxënësit mesatar, apo nxënësit të dobët. Pra i thotë “nuk mbaron ora e mësimit, derisa edhe ai i fundit i klasës të zgjidhë problemin e tij.

Kjo na çon në fakt në një mungese të ambicies. Kjo do të thotë që për shumë bashki të cilat sot po performojnë mirë, u duhet të shkojnë në hapin e të gjithë ujësjellësave, apo në hapin e performancës së të gjithë bashkive dhe situatës së tyre financiare, për të ecur më lart.

Momentalisht i referohem Bashkisë së Tiranës. Ne kemi sot një tavan të borxhit, të cilin qeveria nuk e kalon dot. Ama një nga propozimet interesante që kemi bërë, të ketë një minitavan, për bashkitë, për bashkitë që performojnë, për bashkitë që janë të kreditueshme, për bashkitë që kanë aftësi paguese, për bashkitë që vlerësohen pozitivisht nga risku, pra marrin një rating i cili i bën këto të kreditueshme në treg, që ne të kemi një korsi speciale, jo preferenciale, por speciale. Për ata që përformojnë mirë nuk duhet të inkurajojmë vdekjen e ambicies, por përkundrazi, do duhet që t’i lëmë të aksesojnë tregje.

Sot jemi në një situatë ku Bashkia e Tiranës po përgatitet të firmosë një kredi me BERZH-in, përsa i përket investimeve në ujësjellës, por prapë është shumë pak krahasuar me ambicien që ne kemi për t’u rritur, apo dhe me aftësinë tonë që kemi për të paguar. Besoj që një mënyrë, apo dua ta mbyll me një pyetje që unë kam, është së pari, jam kurioz se si ka funksionuar në qytetet e tjera në rajon bursa kur vjen puna tek kompanitë publike të bashkive, së dyti si funksionon raporti qeveri qendrore-qeveri lokale, në momentin që ne kemi performues mbi mesataren kur vjen puna tek bashkitë dhe nevojat që kanë akses në kredi dhe një ambicie për të realizuar në kohë të shkurtër projekte që në mënyra tradicionale do të merrnin shumë vjet dhe në fund fare për të parë se si roli i qyteteve po konkurron dhe se si qytetet sot po bëhen avangardë. Dhe jam kurioz të di se çfarë roli ka Zagrebi apo Beogradi, apo Shkupi dhe qytete të tjera, kur vjen puna në inovacionin financiar.

Faleminderit shumë.

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.