Shpjegimi i plotë i luftës mes Armenisë dhe Azerbajxhanit, e përmendur edhe nga presidenti serb Vuçiç si shembull për Kosovën

Një marrëveshje paqësore është rënë dakord midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, dy ish republika të Bashkimit Sovjetik në rajonin e Kaukazit.

Ajo i jep fund gjashtë javë luftimesh të ashpra në të cilat mijëra njerëz u raportuan të vrarë dhe shumë më tepër të zhvendosur.

Në zemër të konfliktit ishte rajoni i Nago-Karabakut. Është njohur si pjesë e Azerbajxhanit, por kontrollohet nga armenët etnikë.

Të dy vendet bënë një luftë të përgjakshme mbi rajonin në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990, dhe ajo ka qenë shkas për dhunë të mëtejshme në vitet që nga ajo kohë.

Historia e luftës 

Kaukazi është një rajon malor strategjikisht i rëndësishëm në Evropën Jug-Lindore. Për shekuj me radhë, fuqi të ndryshme në rajon – të krishterë dhe myslimanë – kanë konkurruar për kontroll atje. Armenia dhe Azerbajxhani i sotëm u bënë pjesë e Bashkimit Sovjetik kur u formua në vitet 1920. Nagar-Karabah ishte një rajon armen me shumicë etnike, por sovjetikët u dhanë kontrollin mbi zonën autoriteteve Azerbajxhanase.

Vetëm kur Bashkimi Sovjetik filloi të shembet në fund të viteve 1980, parlamenti rajonal i Nago-Karabakut zyrtarisht votoi për t’u bërë pjesë e Armenisë.

Azerbajxhani u përpoq të shtypte lëvizjen separatiste, ndërsa Armenia e mbështeste atë. Kjo çoi në përplasje etnike dhe – pasi Armenia dhe Azerbajxhani shpallën pavarësinë nga Moska – shpërtheu një luftë totale. Forcat armene dëbuan trupat azerbajxhanase nga Nago-Karabakun në vitet 1990.

Dhjetëra mijëra vdiqën dhe deri në një milion u zhvendosën mes raporteve të spastrimit etnik dhe masakrave të kryera nga të dy palët. Shumica e të zhvendosurve në luftë ishin Azerbajxhanas.

Forcat armene morën kontrollin e Nago-Karabakut dhe zonave ngjitur me të përpara se një armëpushim i ndërmjetësuar nga Rusia të shpallej në 1994.

Pas kësaj marrëveshjeje, Nagarag-Karabahu mbeti pjesë e Azerbajxhanit, por që nga ajo kohë qeveriset kryesisht nga një republikë separatiste, e vetëdeklaruar, e drejtuar nga armenët etnikë dhe e mbështetur nga qeveria armene.

Ai gjithashtu themeloi Linjën e Kontaktit të Nago-Karabakut, duke ndarë forcat armene dhe azerbajxhanase.Mosmarrëveshja ende gjeneron protesta dhe zemërim në të dy vendet

Bisedimet e paqes janë zhvilluar që nga ajo kohë, me ndërmjetësimin e Organizatës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE) – një organ i ngritur në 1992 dhe kryesuar nga Franca, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara.

Por përplasjet vazhduan dhe një shpërthim serioz në 2016 pa vdekjen e dhjetëra trupave në të dy palët.

Gjeopolitika e Fuqive të Mëdha

Konflikti ndërlikohet më tej nga gjeopolitika. Shteti anëtar i NATO-s, Turqia ishte kombi i parë që njohu pavarësinë e Azerbajxhanit në 1991. Ish Presidenti i Azerbajxhanit Heydar Aliyev një herë i përshkroi të dy si “një komb me dy shtete”. Të dy ndajnë një kulturë dhe popullsi turke.

Për më tepër, Turqia nuk ka marrëdhënie zyrtare me Armeninë. Në 1993 Turqia mbylli kufirin e saj me Armeninë në mbështetje të Azerbajxhanit gjatë luftës për Nago-Karabakun.

Ndërkohë Armenia ka pasur marrëdhënie të mira me Rusinë. Ekziston një bazë ushtarake ruse në Armeni dhe të dy janë anëtarë të aleancës ushtarake të Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO). Sidoqoftë, Presidenti Vladimir Putin gjithashtu ka mbajtur marrëdhënie të mira me Azerbajxhanin.

Në vitin 2018, Armenia iu nënshtrua një revolucioni paqësor, duke larguar nga pushteti sundimtarin për një kohë të gjatë. Udhëheqësi i protestës, Nikol Pashinyan u bë kryeministër pas zgjedhjeve të lira atë vit.

Pashinyan u pajtua me Presidentin e Azerbajxhanit Ilham Aliyev për të ulur tensionet dhe për të ngritur linjën e parë ushtarake midis dy vendeve.Por në gusht të vitit 2019, z. Pashinyan u tha turmave të armenëve etnikë të mbledhur në qytetin kryesor në Karabag, Stepanakert, se “Artsakh është Armenia”. Artsakh është emri armen për Karabakun. Vërejtjet zemëruan Azerbajxhanin dhe u dënuan vazhdimisht nga Presidenti Aliyev.

Luftimet shpërthyen në korrik të këtij viti në kufirin ndërkombëtar midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, rreth 300 km (185 milje) larg Nago-Karabakut. Në fund të muajit ushtria e Turqisë po merrte pjesë në stërvitje të përbashkëta në Azerbajxhan.

Konflikti i fundit shpërtheu në 27 Shtator. Armenia tha se Azerbajxhani hapi të shtënat e para. Azerbajxhani tha se po fillonte një “kundër-ofensivë” në përgjigje të agresionit armen.

Luftimet morën fund në nëntor kur të dy palët ranë dakord të nënshkruanin një marrëveshje paqeje të ndërmjetësuar nga Rusia. Sipas kushteve të tij, Azerbajxhani mban disa zona për të cilat ka fituar kontrollin gjatë konfliktit dhe Armenia do të tërheqë trupat prej tyre. Pothuajse 2,000 paqeruajtës rusë do të monitorojnë armëpushimin.

SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.