Kriza e naftës, tregu në amulli të thellë – Çfarë ndodhi të Hënën e 20 prillit? Kjo datë do të ketë ndikim për vite me radhë në të gjithë globin – SCAN MAGAZINE

E Hëna e 20 prillit me shumë gjasa do të mbahet mend për shumë gjatë, pasia e gjeti naftën bruto të prekte një çmim prej -38 dollarësh për fuçi, nga mbi 22 dollarë që kishte qenë në orët e para të së njëjtit sesion.  Ky çmim vlen për një fuçi, dhe fuçia mban plot 159 litra naftë.

Tregu global i naftës do të jetë në deficit të paktën deri në qershor. Sidoqoftë, çmimet do të rikuperohen ngadalë, deri në mesin e vitit 2021, thotë Goldman Sachs.

Dhe edhe nëse çmimet do të qëndronin në nivelin e tyre aktual rreth 20 dollarë për fuçi, borxhi neto do të rritej ndjeshëm. Nëse Shell është serioz për t’u bërë një kompani e emetimeve zero deri në vitin 2050, duhet të bëjë investime që sot në jo-fosile.

Për herë të parë në histori, nafta amerikane regjistroi gjatë një sesioni të vetëm një rënie prej 305%. Për herë të parë në histori, diferenca mes dy çmimeve të referencës, asaj bruto amerikane dhe asaj Brent të Londrës prekte shifrën e frikshme të 60 dollarëve për fuçi. Për herë të parë në histori nafta amerikane prekte nivele aq të ulta. Dhe mbi të gjitha, për herë të parë në histori, njëri prej dy çmimeve të referencës së naftës, preku territor negative. Dita e Hënë e 20 prillit me shumë gjasa do të mbahet mend për shumë gjatë, pasia e gjeti naftën bruto të prekte një çmim prej -38 dollarësh për fuçi, nga mbi 22 dollarë që kishte qenë në orët e para të së njëjtit sesion.  Ky çmim vlen për një fuçi, dhe fuçia mban plot 159 litra naftë. Pra, në terma më të thjeshtë, prodhuesit dje, në një farë pike, të gjendur përballë faktit që askush se blente më naftën e tyre, u përpoqën t`i jepnin falas porositë e tyre të muajit maj, dhe bashkë me naftën, t`i jepnin blerësit edhe nga 38 dollarë për çdo fuçi. Rreth orës 09.00 të mëngjesit të së martës, nafta bruto amerikane kuotohej pranë -4 dollarëve për fuçi, paçka se tabelat janë të gjitha në jeshile, flasin për një rritje prej 98% të çmimit. Por pse ndodhi ajo që pakkush kishte guxuar të parashikonte më herët? Kontratat për porositë e muajit maj skadojnë pikërisht këtë të martë, duke bërë që prodhuesit të shisnin masivisht tepricat e tyre të jashtëzakonshme. Llogaritet se teprica e naftës sot në glob është e paprecedentë në histori, me rreth 140 milionë fuçi në ditë. E gjitha për shkak të pandemisë globale. Askush nuk po konsumon naftë, me botën tashmë në paralizë. Prodhuesit janë të gatshëm të paguajnë vetëm për të magazinuar prodhimin e tyre, pasi hapësirat për magazinim në çdo cep të globit janë duke u sosur. Aktorët e tregut thonë se asnjëri nuk do naftë në më në terma afat-shkurtër. Kjo është pikërisht arsyeja e rënies së madhe të së Hënës. Kontratat që skadojnë në qershor janë ende në territor pozitiv, në rreth 20 dollarë për fuçi. Gjithsesi, në Shqipëri, ashtu si në pjesën dërrmuese të vendeve të Europës dhe botës, çmimi referencë nuk është amerikan, por ai global, pra nafta brent e londrës, dhe që kuotohet në rreth 25 dollarë për fuçi. Por ndërkohë, kjo situatë është komplekse për këdo, që nga aktorët e tregut, e deri te teoricienët, politikbërësit, dhe njerëzit, ata të cilët mbushin makinën e tyre në pikat e karubantit për të ikur në punë. Ndërkohë që ka shumë pikëpyetje të mëdha, një gjë është e sigurtë; kjo që ka ndodhur nuk do të ndodhë që dikush të iki në një pikë karburanti, të furnizohet me naftë, e të marrë edhe para, në vend që të japë. Madje, kjo s`ka për të ndodhur kurrë. Çmimi i kuotuar në bursë i arit të zi ka vetëm një impakt indirekt në çmimin me pakicë të naftës, ku më pas futen edhe shumë e shumë zëra të tjerë, që nga kostot operative e deri te taksat qeveritare. Amerikanët sot e blejnë naftën e tyre, dhe këtë gjë do ta bëjnë edhe nesër. Në të gdhirë të së Martës, pjesa dërrmuese e mediave më prestigjioze në botë, nga CNN deri te “Ilsole24ore”, nuk ngurronin të saktësonin pikërisht këtë fakt; naftë falas nuk do të ketë.

Parashikimi i Goldman Sachs

Tregu global i naftës është duke i`u drejtuar një periudhe të vështirë, pasi brenda 3 javëve të para të majit do të testohen kufijtë e kapacitetit të ruajtjes së naftës. Kjo gjë mund të cojë në mbylljen e gati 20% të prodhimit global, thotë Goldman Sachs. Bota ka arritur një fazë të infeksionit në pandeminë, ku po fillon të ndodhë ribalancimi, por ka të ngjarë të duhen 4-8 javë që tregjet e mallrave të krijojnë një kërkesë të ulët, thonë analistët e Goldman. Me shtimin e naftës së papërpunuar në rezervuarët e ruajtjes në nivele rekord, kjo do të thotë që kapaciteti global i ruajtjes, do të testohet në tre deri në katër javë. Pasi të mos mbetet më asnjë vende për të future naftën, prodhuesit do të duhet të mbyllin furnizimin e mjaftueshëm për të balancuar humbjen e kërkesës. Goldman vlerëson se ky shkurtim do të jetë rreth 18 milionë fuçi në ditë në mes të majit. E ndërkohë që nëj veprim i tillë pritet të sjellë, në teori, nëj rimëkëmbje të cmimeve të naftës në tregjet ndërkobëtare, ëpr të dy benchmarkët, kosto ëhstë mjaft e madhe për prodhuesit, një pjesë e madhe prej të cilëve do të detyrohen të falimentojnë. Askush nuk e di se sa do të zgjasë një situatë e tillë, ku jo vetëm mungojnë blerësit, por mbi të gjitha, mungojnë hapësirat për të magazinuar prodhimin. Kjo “ka të ngjarë të krijojë paqëndrueshmëri të konsiderueshme derisa furnizimi më në fund të barabazojë kërkesën,” tha Currie. Tregu global i naftës do të jetë në deficit të paktën deri në qershor. Sidoqoftë, çmimet do të rikuperohen ngadalë, deri në mesin e vitit 2021, thotë Goldman Sachs.

SHBA përdor hapësirat e emergjencës për magazinim

Prodhuesit e naftës amerikane që nuk kanë hapësirë për magazinim në mes të një kolapsi të kërkesës, kanë filluar të bëjnë dërgesa në rezervat emergjente të vendit. Vetëm në prill, 1.1 milion fuçi janë dorëzuar në ruajtjen e Rezervës Strategjike të Naftës. Departamenti i Energjisë ka përfunduar kontratat e shpallura në fillim të muajit për kompanitë që të marrin me qira rreth 23 milion fuçi kapacitet magazinues. Më 14 Prill, departamenti tha se ishte duke negociuar marrëveshje të qiradhënies me nëntë prodhues, me shumicën e naftës që do të shpërndahej në maj dhe qershor, dhe furnizimet e mundshme të hershme në prill.  Nafta e destinuar për ruajtje në bazë të programit duhej të grumbullohej nga prodhuesit e vegjël, të mesëm dhe të mëdhenj.

Ndikimi i krizës së naftës

Ajo që po ndodh sot në tregun e naftës mund të ketë ndikim në planetin tonë për breza të tërë. Diktaturat apo shtetet e varura nga nafta (petro-shtetet) mund të shndërrohen në shtete të dështuara, paralajmërojnë ekspertët. Parandalimi i kësaj dhe ndihma ndaj pjesës tjetër të botës për të mund të rezultojë si një mundësi e madhe për Sh.B.A që të rimarrë rolin udhëheqës global, atë rol që braktisi së fundmi. Më afër shtëpisë, Sh.B.A gjithashtu ka një shans të krijoj një politikë koherente energjetike.  Një politikë më e mirë do të përfshijë elektrizimin e infrastrukturës sonë, një punë e madhe që do të bëjë që shumë votues të papunë të kthehen në punë, aluzion. Ju mund të mendoni se një Depresion i Koronavirusit do të ishte një lajm i keq për energjinë e pastër, atë të rinovueshme, pasi të gjithë i rikthehemi karburanteve që digjen dhe rindërtojmë ekonomitë, veçanërisht ato në zhvillim. Por prirja drejt energjisë më të pastër nuk mund të ndalet, duke marrë parasysh koston e saj të ulët dhe avantazhet e tjera.

Shell “vulos” krizën

Kolapsi i madh i naftës për vitin 2020 tani është zyrtarisht një krizë. Jo sepse Covid-19 ka shkaktuar një rënie të pashembullt të kërkesës globale, ose sepse çmimet e papërpunuara të Brent kanë rënë me dy të tretat dhe kontratat e majit të naftës së papërpunuar të Sh.B.A-së zbritën në territory negativ javën e kaluar. Përkundrazi, është për shkak se Royal Dutch Shell, ka ulur dividentin e saj. Për ta thënë më butë, ulja e grupit – nga 47 cent në 16 cent për tremujorin – është e pazakontë. Edhe pas vitit 2008, Shell mbajti pagesa të parave, megjithëse opsioni për të marrë aksione. Herën e fundit që grupi nuk pagoi dividentë në para ishte në Luftën e Dytë Botërore, dhe hera e fundit që i shkurtoi ato – në krahasim me një pezullim të përkohshëm – ishte gjatë Depresionit të Madh. Duke pasur parasysh se rivalja vendase BP zgjodhi të ruaj dividentin e saj pa e shkurtuar atë, një interpretim është se Shefi Ekzekutiv i Shell, Ben van Beurden ose ka humbur toruan, ose po investon në një tjetër kompani nafte. Ai mund të ishte përpjekur të shuante stuhinë dhe të ruante rekordin e dividentit të Shell-it. Megjithatë van Beurden mund të falet. Natyra e errët e shkurtimeve të bëra kohët e fundit nga Organizata e Vendeve eksportuese të naftës dhe prodhuesve të tjerë e bëjnë të vështirë të thuash se sa afër prodhimi këtë vit do t’i përmbahet përditshmërisë aktuale të Shell, prej 3.7 milion fuçi. Dhe edhe nëse çmimet do të qëndronin në nivelin e tyre aktual rreth 20 dollarë për fuçi, borxhi neto do të rritej ndjeshëm. Vendimi gjithashtu ka më shumë kuptim në sfondin e një tranzicioni larg naftës. Nëse Shell është serioz për t’u bërë një kompani e emetimeve zero deri në vitin 2050, duhet të bëjë investime sot, jo-fosile.

Roel Korkuti / SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.