Paketat e ndihmës për biznesin, lufta për mbijetesë – Në një situatë të paparashikuar edhe ndërhyrjet kanë qenë të jashtëzakonshme – SCAN MAGAZINE

Pas situatës së krijuar nga COVID-19, qeveria ka vendosur që bizneset e vogla të mos paguajnë tatimfitim për vitin 2020. Në aktin normative përcaktohet se për tatimpaguesit me qarkullim deri në 14 milionë lekë, këstet e parapagimeve të tatim-fitimit të vitit 2020 nuk do të paguhen.

Industria me material porositësi ishte ndër më të goditurat nga COVID-19, për shkak edhe të anulimit të kontratave të punës me shtetet me të cilat punon, e kryesisht Italinë.  Kreu i Fasonistëve të Shqipërisë, Gjergji Gjika, i vlerëson tejet modeste masat e marra nga qeveria për të ndihmuar bizneset.

“40 mijë lekshi  nuk është një mbështetje financiare, por po ta pjestosh me tre, është thjeshtë ndihma sociale apo ajo përkrahja sociale që jepet kur dalin njerëzit në asistencë, pra 130 mijë lekë për tre muaj.” 

Pandemia COVID-19 “rrëzoi” keqazi jetën ekonomike në vend, dukë prishur rutinën normale të bizneseve, të cilat u detyruar që të ulnin qepenat dhe të mbanin arkën zbrazur. Bizneset e vogla fillimisht ishin ato që e ndjenë direkt “rënien e lirë”, për shkak edhe të xhiros e fitimeve më të ulëta, si rrjedhojë dhe të kursimeve më të pakta, e më pas sipërmarrjet e mëdha. Por a mbijetuan dhe si mbijetuan deri në rifillimin e hapjes graduale në fund të Prillit, pas thuajse dy muajsh mungesë aktiviteti? A ishin të duhura masat e qeverisë apo më keq se “pagë lufte”, lëmoshë për të blerë vetëm produktet bazike të shportës gjatë karantinës?

Paketa financiare 1

Pas shumë kërkesave të bizneseve dhe shtrirjes së dorës për ndihmë, qeveria doli me një paketë mbështetsë financiare të parë, e cila më shumë i ngjante një ndihme modeste, ku u vunë në dispozicion 5.8 miliardë lekë.  Me këtë fond u mbështetën me një pagesë prej 26 mijë lekësh, bizneset e vogla, me xhiro vjetore deri në 14 milionë lekë, ku përfituan personat fizikë të vetëpunësuar; punonjësit e papaguar të familjes të personit fizik tregtar; të punësuarit në personat fizikë tregtarë. Sipas të dhënave zyrtare këtë pagesë e përfituan 53.842 punonjës në biznesin e vogël, për tre muaj. Ndërsa fasha e bizneseve të mëdha u la e paprekur, duke iu dhënë mundësinë që përmes një garancie sovrane, të mund të merrnin kredi në bankat tregtare, me normë preferenciale interesi, me kusht që të paguanin vetëm pagat e punonjësve, ku për çdo punonjës mund të merreshin hua deri në 3 paga, duke përjashtuar ata me rroga mujore mbi 150 mijë lekë.  Për individët që përfitojnë ndihmë ekonomike dhe ata përfitojnë pagesën e të ardhurës nga papunësia, u mundësua dyfishim i pagesës për tre muaj, ku sipas të dhëave zyrtare u shpërnda në 63.510 familja.

Paketa e zgjeruar 2

Në mesin e muajit Prill, qeveria doli me një paketë të dytë mbështetëse më të zgjeruar, ku këtë herë ofroi një pagë prej 40 mijë lekësh, që përfitohet vetëm një muaj, për punonjësit e bizneseve e prekura nga COVID-19, me fokus tek sipërmarrjet e mëdha, me xhiro mbi 14 milionë lekë që kanë mbyllur aktivitetin  me urdhër të Ministrisë së Shëndetësisë apo ata që janë larguar nga punë  në subjektet që janë lejuar të kryejnë aktivitetet. Përfitues janë edhe punonjësit e subjekteve, persona fizikë ose juridikë, që ushtrojnë aktivitetin si struktura akomoduese, të cilët figurojnë në listëpagesa deri në datën e urdhrave të ministrit të Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale. Nga ana tjetër, u përjashtuan nga kjo ndihmëë, punonjësit të punësuar në subjektet e tregtimi të produkteve ushqimore, fruta – perime, farmaceutike; subjektet e regjistruara që ushtrojnë aktivitet në profesione të tilla si: avokat, noter, mjek i specializuar, farmacist, infermier, veteriner, arkitekt, inxhinier, mjek-laborant, projektues, ekonomist, agronom, ekspert kontabël i regjistruar, kontabilist i miratuar dhe vlerësues i pasurisë, që lejohen të kryejnë aktivitetin sipas urdhrave të ministrit të Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale.  Si dhe individët e punësuar, të cilët kanë realizuar për vitin 2019 të ardhura bruto nga paga mbi 2 milionë lekë; individët e dypunësuar, ku njëri prej aktiviteteve bën pjesë në kategorinë e aktiviteteve të përmendura si jopërfiturse; punonjësit e institucioneve shtetërore si dhe të punësuarit në shoqëritë me kapital shtetëror; organizatat jofitimprurëse. Efekti financiar i kësaj paketë llogaritet në 7 miliardë lekë dhe përfitues, llogariten të jenë në total 176 mijë punonjës, prej të cilëve 100 mijë në biznsin e vogël, 66 mijë në biznesin e madh 10 mijë në sektorin e turizimit.

Shtyhen qiratë

Qeveria ka vendosur të ndërhyjë përmes një aktit normativ në pezullimin e dhënies së qirave për muajt prill dhe maj 2020, për bizneset e vogla, studentët apo individët që kanë mbetur pa punë përkohësisht apo përherë si rrjedhojë e masave për parandalimin e përhapjes së pandemisë. Vendimi parashikonte se qiratë do të paguhen në një periudhë të dytë, pasi të ketë kaluar situata e emergjencës me qëllim që të mos ngarkohen këto kategori.

Lehtësi për këstet e tatimfitimit

Në kuadër të situatës së krijuar nga COVID-19, qeveria ka vendosur që bizneset e vogla të mos paguajnë tatimfitim për vitin 2020. Në aktin normative përcaktohet se për tatimpaguesit me qarkullim deri në 14 milionë lekë, këstet e parapagimeve të tatim-fitimit të vitit 2020 nuk do të paguhen. Ndërsa për tatimpaguesit me qarkullim mbi 14 milionë lekë, fashë ku përfshihen bizneset e mëdha,  këstet e tatimit mbi fitimin për periudhat tatimore të tremujorit të dytë dhe të tretë, prill-qershor dhe korrik-shtator 2020, nuk do të parapaguhen. Pagesat e këtyre kësteve shtyhen në periudhën prill-shtator 2021. Ky përjashtim nuk zbatohet për tatimpaguesit që zhvillojnë veprimtari ekonomike në fushën e veprimtarisë bankare, të telekomunikacionit, të tregtimit të produkteve farmaceutike, të produkteve ushqimore dhe frutaperimeve. Po ashtu, në aktin normative përcaktohet se  këstet e tatimit mbi fitimin për periudhat tatimore prill-dhjetor 2020, për tatimpaguesit që zhvillojnë veprimtari ekonomike në fushën e turizmit e të përpunimit aktiv me material porositësi dhe call center nuk do të parapaguhen. Pagesat e këtyre kësteve shtyhen në periudhën prill-dhjetor 2021.  Në vendim është pasqyruar edhe ndryshimi për deklaratën e të ardhurave, ku afati ishte 30 Prilli, ku thuhet se dorëzimi i deklaratës vjetore individuale të të ardhurave të vitit 2019 në administratën tatimore dhe pagesa e detyrimit nëse rezulton, bëhet jo më vonë se data 31 korrik 2020.

Propozimi i biznesit

Industria me material porositësi ishte ndër më të goditurat nga COVID-19, për shkak edhe të anulimit të kontratave të punës me shtetet me të cilat punon, e kryesisht Italinë.  Kreu i Fasonistëve të Shqipërisë, Gjergji Gjika, i vlerëson tejet modeste masat e marra nga qeveria për të ndihmuar bizneset në përballjen e tyre me pasojat që shkaktoi coronavirus. “40 mijë lekshi  nuk është një mbështetje financiare, por po ta pjestosh me tre, është thjeshtë ndihma sociale apo ajo përkrahja sociale që jepet kur dalin njerëzit në asistencë, pra 130 mijë lekë për tre muaj.  Në qoftë se kjo është ndihmë, atëherë thuhet se 40 mijë lekshi është ndihmë,  ndërsa asistenca do merret plus kësaj, ose është në zë të asistencës dhe çdo gjë mbyllet. Pra ka disa gjëra trë pasqaruara mirë”, shprehet Gjika. Ndërsa sipas tij nuk bën sens që të paguhen punonjësit që kanë lënë punën dhe të mos paguhen ata që sakrifikuan.  “Ne kemi dy kategori punonjësish, kategoria e parë që për arsye të frikës, pandemisë, etj, vajtën dhe ndjetën në shtëpi pa punuar, u vetëdeklaruan nga puna të hequr dhe këta përfitojnë këtë pagë sipas qeverisë. Po ata që sakrifikuan me ndërmarrjen, që pranuan gjysmën e rrogës dhe që erdhën në ndërmarrje, këta përse nuk përfitojnë dhe kush është ai stimul që ne nesër ti mbajmë punonjësit në punë dhe nuk flasim këtu vetëm për fasonin, por flasim në përgjithësi, për t’i thënë që ju vërtetë sakrifikuat, por do merrni një shpërblim”, argumenton Gjika. Duke mbetur në nivelin elementar të kërkesave të bëra nga bizneset kundrejt qeverisë, Gjika propozon të paktën pagesën pa diferencime. “Të bëhet kjo pagesë pa dallim punonjësish, por edhe cilësish biznesesh të hapura apo të mbyllura, pjesërisht të mbyllura, të gjithë punonjësit që janë në sigurime shoqërore të paguhen në një vlerë, ku ne kremi propozuar  vlerën e pagës minimale, dhe pastaj kur të mbarojë kjo situatë, bëhen llogaritë dhe kush ka marrë më tepër të japë diferencën dhe kush ka marrë më pak të marrë dëmshpërblimin në krahun tjetër. Kjo është një praktikë që po e zbatojnë shtetet e rajonit dhe ne thjeshtë duhet ta kopjojmë”, shprehet ai.

SUGJERIMET E EKSPERTËVE

Nevojë për riorientimin e strukturës së ekonomisë dhe biznesit

“Të inkurajohet ristrukturimi i ekonomisë në kushtet e krizës dhe të shihet kriza si një mundësi për këtë ristrukturim dhe të mos shihet si gavetë për të varfrit që në kohë krize kanë tendencë të shtohen”

Në optikën e ekspertëve të ekonomisë, mbështetja financiare e qeverisë për bizneset, ka qenë më shumë në dimensionin social, por edhe në këtë prizëm nuk ka qenë gjithëpërfshirëse. “Nëse e shohim si paketë ndihme ose shpëtimi, ajo më shumë është orientuar drejt dimensionit social sesa ndaj vetë biznesit. Ofrimi i një shume minimale parash në kushtet e varfërisë që sundon në vend është i dobishëm për familjarët në nevojë dhe në të njëjtën kohë mendoj se kohëzgjatja duhet harmonizuar sipas zgjatjes së afateve për gjendjen e fatkeqësisë natyrore. Këto paketa kanë lënë jashtë punëtorët informalë. Dihet se sektori informal është midis 30-50 për qind të ekonomisë, që do të thotë se bëhet fjalë për 150 apo 200 mijë qytetarë shqiptare që punojnë në të zezë dhe lënia jashtë mbështetjes financiare mendoj se është e gabuar dhe do të lejojë që të polarizohet më tej shoqëria shqiptare”, argumenton eksperti Zef Preçi. Në të njëjtën linje është edhe eksperti Selami Xhepa, sipas të cilit ekonomia mund të rigjallërohet pas muajit Shtator. “Mbështetja është modeste pasi numri i përfituesve është i kufizuar ndërsa pasojat kanë qenë të mëdha në të gjithë segmentet e ekonomisë. Edhe në momentin që ato do të hapen gradualisht, do të vuajën pasojat sepse klientët, konsumatorët janë të bllokuar në shtëpitë e tyre, kështu që derisa ekonomia të fillojë të funksionojë me potencialin e vet të plotë, kjo do të kërkojë më shumë se tre muaj kohë. Pas muajit të Shtator, mund të presim që ekonomia t’i kthehet normalitetitt, sigurisht në varësi të zhvillimeve qe do ndodhin në fushën e shëndetit publik”.  Ekspertët kanë dy sugjerime kryesore për qeverinë në mënyrë që të ndihmojë ekonominë. “Nevoja e riorientimit të strukturës së ekonomisë, të biznesit, që çdo biznes ta vetëvlerësojë situatën, të shikojë nëse mund të ecë në një fushë akiviteti apo të shohe fusha të tjera, do të ishte e dëshirueshme që të mbështetet nga qeveria. Mirëpo këto paketa në thelb janë më shumë imitacione, pasqyrojnë një njohje të zbehtë të situatës reale që kanë bizneset shqiptare edhe pa këtë krizë, dhe në të njëjtën kohë janë ndërmarrë këto paketa pa një konsultim të vazhdueshëm. Pra të inkurajohet ristrukturimi i ekonomisë në kushtet e krizës dhe të shihet kriza si një mundësi për këtë ristrukturim dhe të mos shihet si gavetë për të varfrit që në kohë krize kanë tendencë të shtohen”, thekson Preçi. Ndërsa Selami Xhepa mendon se nëse do të ketë një paketë të tretë, duhen plotësuar fillimisht mangësitë e dy paketave të para. “Në qoftë se bëhet fjalë për paketën e tretë, duhen plotësuar disa mangësi, sepse disa grupe shoqërore kanë mbetur pa përfituar, pra të kompletohet fasha e mbrojtjes sociale për të gjithë kategoritë e popullsisë dhe më kryesorja unë mendoj që duhet të kemi një mbështetje më të fortë për sektorin real të ekonomisë, në mënyrë që ti kthehet normalitetit, të kapërcejë vështirësitë e veta të likujditetit dhe të fillojë të rigjallërohet edhe njeherë jeta ekonomike në vend”, shprehet Xhepa.

Elisabeta Dosku / SCAN Magazine

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.