Dy anët e medaljes së amnistisë fiskale – Të dalin në “dritë” paratë e fshehura! Emigrantë: Sillni sa të mundeni! – SCAN MAGAZINE

Amnistia është menduar të zgjasë 1 vit, e ndarë në 3 fasha 4 mujore. Në fashën e parë detyrimi për të depozituar paratë në bankat tregtare do të jetë 5%, në fashën  e dytë 7 % dhe në fashën e tretë 10%. Këto shifra mund të mos jenë përfundimtare dhe do të kolaudohen gjatë diskutimeve me grupet e interesit.

Përgjigjet për pyetjet se përse amnistia e kapitalit vjen në një moment të tillë për vendin, janë të qarta. Deputeti socialist Anastas Angjeli sqaron se një ndër arsyet është për t’i dhënë një mbështetje nga jashtë ekonomisë së vendit.

“Dalja nga informaliteti në sistemin bankar të parave që janë të disponueshme, nxit sipërmarrje të reja. Është mëse normale që qytetari do e shohë veten në ekonomi private, duke sjellë vende pune dhe zhvillim”.

Rënie të theksuar kanë pasur edhe të ardhurat nga pushteti vendor, të cilat janë regjistruar në 4 miliardë nga 4.9 miliardë që ishin në të njëjtën periudhë të një vitit më parë. 

Në kushtet kur gjendja ekonomike dhe financiare e vendit është “gjunjëzuar”përballë pasojave të shkaktuara nga masat frenuese kundër infeksionit COVID-19, duket se qeveria ka vendosur të bëjë aktiv një plan të fjetur prej disa muajsh, i cili ishte bërë publik edhe më herët. Në mesin e pandemisë, kryeministri Edi Rama ka vendosur që t’i japë “jetë” amnistisë fiskale për legalizmin e parave që aktualisht janë jashtë bankave tregtare.  E thënë shkurt, kushdo që ka para nga burime të ndryshme, të pavertetuara,  të cilat nuk i përdor në mënyrë formale, mund t’i bëjë ato legjitime, duke paguar një kosto të caktuar.

Amnistia e “emigrantëve”

Duke pasur si kryefjalë “emigrantët”, kryeministri Edi Rama lajmëroi më 21 Prill, iniciativën për të bërë fakt sa më shpejt amnistinë fiskale, një mekanizëm që do të ligjërojë paratë e fshehura dhe të zhveshura nga taksat, të qytetarëve shqiptarë, përmes një kostoje të caktuar.  Kryeministri ka bërë detaje nga paketa, ku ka listuar edhe ato kategori që do të përjashtohen .“Amnistia ndalon qartësisht riciklimin e të ardhurave nga aktivitetet kriminale. Përjashtohen të ardhurat nga aktivitetet kriminale dhe korrupsioni. Përjashtohen nga amnistia të gjithë ata që janë të dënuar për aktivitete të caktuara që hyjnë në veprimtarinë kriminale që është edhe subjekt i ligjit special dhe OFL. Përjashtohen nga kjo amnisti të gjithë politikanët, të gjithë zyrtarët e lartë sebashku me familjet e tyre. Zyrtarët e lartë përfshijnë edhe radhët e policëve, oficerve, gjykatësve. Të gjithë të tjerët përfitojnë nga kjo amnisti, pasi të miratohet në Kuvendin e Shqipërisë. Çdo qytetar që ka në pasaportë shqiptare mund të përfitojë nga amnistia, nëse nuk është në kategoritë përjashtuese”, është shprehur Rama. Amnistia është menduar të zgjasë 1 vit, e ndarë në 3 fasha 4 mujore. Në fashën e parë detyrimi për të depozituar paratë në bankat tregtare do të jetë 5%, në fashën  e dytë 7 % dhe në fashën e tretë 10%. Shifra këto, që sipas kryeministrit, mund të mos jenë përfundimtare dhe të kolaudohen gjatë diskutimeve edhe me grupet e interesit. Kryeministri ka bërë me dije gjithashtu, që fokusi kryesor është tek emigrantët.  “Me një afat kohor të sjellin paratë këtu, t’i investojë këtu, e ti fusin në bankë me interes minimal për të cilin do të tregojmë qartësisht se për çfarë do t’i përdorin, për arsim, shëndetësi e në shërbim të publikut. Emigrantët nuk mund të rrinë e të mbajnë para në banka andej, as të torturohen për të çuar 5 mijë euro se u nis pastrimi i parave, as të tmerrohen për të blerë një shtëpi, se ku i gjete, ku nuk i gjete paratë”, është shprehur Rama. Por cilët emigrant përfitojnë? Në këtë rast janë vetëm ata që jetojnë dhe punojnë pa dokumentacion të rregullt në shtetet e huaja dhe që nuk mund t’i kanalizojnë fitimet e tyre përmes bankave, pasi janë informalë. Pjesë tjetër, të cilët janë emigrantë të ligjshëm dhe bëjnë një punë të ligjshme, i kanë të deklaruara parët e tyre dhe mund të investojnë lehtësisht në Shqipëri, nëse do të kenë dëshirë, duke deklaruar burimin e të ardhurave dhe dokumentet përktasë të punës.

Ekonomistët “ndjellin” efekte negative

Ekonomistët më të mirë vendas, me argumente të qarta, duket se janë rreshtuar kundër kësaj inciative të qeverisë për të amnistuar paratë e paligjshme.  Eksperti Adrian Civici, shprehet se “krahas saj, është domosdoshmëri një paketë tjetër me gjithë përmirësimet ligjore, institucionale që kanë të bëjnë me administrimin fiskal, probleme tatimore dhe deklarimit të të ardhurave. Nëse nuk bëhet kjo pjesë e dytë, amnistitë fiskale kthehen pastaj në një lloj bombe me sahat, sepse nga njëra anë dekurajojnë ata që janë korrektë në pagesën e taksave dhe deklarimin e të ardhurave”.  Sipas Selami Xhepës, Shqipëria nuk ka struktura efektive që të garantojnë parandalimin e pastrimit të parave të cilët mund të shfrytëzojnë këtë lloj konteksti për të përfshirë në sistemin tonë financiar edhe paranë që ka ardhur nga burime kriminale.  Në të njëtën linjë qendron edhe ekonomisti Dritan Shano, sipas të cilit, qeveria shqiptare nuk e ka kapacitetin e duhur në administratën tatimore për të gjurmuar para të krijuara në rrugë të paligjshme dhe për të garantuar që kjo do të jetë një herë e përgjithmonë. Ndërsa për ekspertin Zef Preçi, kjo iniciativë  nuk i shërben klimës së biznesit në tërësi në vend, dhe  aq me pak mbushjes së arkës së boshatisur të shtetit.

Pikëpyetjet e faljes

Përgjigjet për pyetjet se përse amnistia e kapitalit vjen në një moment të tillë për vendin, janë të qarta.  Përtej planifikimit të mëhershëm, është dhe nevoja emergjente për para në ekonomi. Deputeti socialist Anastas Angjeli sqaron disa nga pikëpyetjet mbi këtë iniciativë, duke u nisur që nga koha.  “Aministia u kthye tani në vëmendje pasi mori kohën e nevojshme që të përgatitej kuadri i nevojshëm ligjor për këtë amnisti. Kjo çështje ishte vënë në krye të axhendës që herët”, shprehet Angjeli.  Sipas tij, arsyeja tjetër është për t’i dhënë një dorë të jashtme ekonomisë, ndërsa sqaron se kush do të jenë përfituesit. “Nga eksperienca e vendeve të tjera dhe amnistitë që janë bërë, duket se kjo amnisti ka në subjekt një diapazion të gjerë, me tre përjashtime kryesore.  Plotësimi i nevojës së një kërkese të tregut në vendin tonë. Tregu besoj ka nevojë për likujditet, ekonomia ka nevojë për më shumë investime, pa dyshim që buxheti i shtetit ka nevojë për para në këtë situatë, por ata që kanë në anën tjetër interes, janë individët dhe subjektet e biznesit të cilët janë ata që do t’i nënshtrohen kësaj nisme, sepse janë ata që do t’i ofrojnë këto para, nga para që i kanë pasur jashtë qarkullimit të kanaleve bankare, i kanë pasur të padeklaruara, tani kanë një shans që ato para t’i fusin nëpërmjet bankave në kanalet e qarkullimit duke zbatuar ato rregulla që do përcaktojë ligji dhe atë lloj tarife që do të pagujanë sipas katër mujorëve që parashikohet të përcaktohet në ligj”, thekson ai. Si deputet me eksperiencë në Parlamentin shqiptar, Angjeli nuk shprehet optimist për rezultatet. “Amnistitë nga përvoja e vendeve të tjera por edhe në vendin tonë, nuk i kanë arritur pritshmëritë e tyre, qoftë nga shuma e parave që mendohet të mblidhen dhe të kanalizohen në kanalet bankare të qarkullimit të parasë, ashtu edhe nga dimensionet e saj. Këtu ka shumë rëndësi besimi që duhet të krijojë tek individët dhe bizneset, duhet të jetë një ligj i plotë me qëllim që t’i bëjë të gjithë në mënyrë të barabartë përpara tij. Së dyti, duke shfrytëzuar këtë moment kur ekonomia shqiptare dhe financat publike kanë pësuar dy goditje të forta, një pas tërmetit të 26 Nëntorit dhe një tani pas pandemisë, duket sa më e gjerë të jetë gjithëpërfshirja e subjektve dhe e fushave që do të përfshihen, aq më mirë do të jetë edhe për subjektet, indivdët dhe për ekonominë”, argumenton Angjeli. Ndërsa sugjeron që kjo amnisti të shihet si oportunitet, të bëhet me transparencë maksimale, në një kohë të kufizuar dhe të bëhet një herë e mirë duke mos u përsëritur më, me qëllim që të shërbejë në të njëjtën kohë si instrument i fuqishëm edhe për të rritur intensitetin e luftës tonë kundër informalitetit në ekonomi.

Si e shikojnë bizneset?

Sipërmarrja duket se e ka pritur mire iniciativën e qeverisë për t’i hapur dritën jeshile amnistisë fiskale. Kryetari i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë Tiranë, Nikolin Jaka, shprehet se amnistia fiskale është domosdoshmëri dhe ka qenë një kërkesë 10- vjeçare e botës së biznesit. “Duhet bërë një fiskalizim me interes të ulët. Dalja nga informaliteti në sistemin bankar të parave që janë të disponueshme, nxit sipërmarrje të reja. Është mëse normale që qytetari do e shohë veten në ekonomi private, duke sjellë vende pune dhe zhvillim. Më e rëndësishme është formalizimi i ekonomisë”. Nga ana tjetër, ai thotë që kjo nismë mund të sjellë dhe dekurajim të bizneseve korrekte me ligjin që deri më tani kanë paguar taksat. “Duke e parë si sipërmarrës ka një dekurajim. Ka skepticizëm që thotë se është pabarazi në treg. Është momenti më i mirë pasi amnistia mund të shërbejë si intrument ringritjeje të ekonomisë pas COVID-19, si kuotimi i bursës etj,” argumenton Jaka.  Ai thekson se në 2010-ën të ardhurat nga një nismë e tillë mund të ishin 1.5 miliardë, ndërsa tani mund të jenë në rritje. “Mjafton qasjes që do i bëjmë emigrantëve por dhe qytetarëve shqiptarë që kanë paratë e padeklaruara në ekonomi informale. Per mua si sipërmarrës është njëfarë dekurajimi për sipërmarrjen e ndershme, por më pas inkurajon ekonominë formale dhe do eleminohet konkurrenca e pandershme për të forcuar legjislacionin pas amnistisë fiskale” shpjegon ai.

COVID-19 lë “thatë” arkën e shtetit

Ecuria pozitive e të ardhurave në buxhet në dy muajt e parë të vitit ka marrë një kthesë të fortë në muajin Mars, si pasojë e ndikimit që ka dhënë pandemia COVID-19. Referuar të dhënave zyrtare nga Ministria e Financave, në total janë mbledhur adfro 104 miliardë lekë nga 108 që u mblodhën në Mars 2019. Ndërkohë rënie të theksuar kanë pësuar të ardhurat tatimore të cilat u regjistruan në 97 miliardë lekë, apo 4.5 miliardë lekë më pak. Nga tatimet dhe doganat në Mars 2020 u grumbulluan 69.2 miliardë lekë nga rreth 72.8  që u mblodhën në të njëjtën periudhë të një vitit më parë. Tatimi mbi Fitimin, ai mbi të punësuarit dhe konsumi, të cilët janë treguesit kryesor të ekonomisë, kanë dhënë goditjen kryesore. Konkretrisht, të ardhurat nga TVSH-ja janë regjistruar në 31.8 miliardë lekë, me një rënie për 500 milionë lekësh në raport me të njëjtën periudhë të një vitit më parë. Nga tatimi mbi fitimin janë mbledhur 9 miliardë lekë, apo 2.6 miliardë lekë më pak se Marsi 2019. Ndërsa nga tatimi mbi të ardhurat personale janë mbledhur rreth 8.3 miliardë lekë, nga 9.4 që u mblodhën në Mars 2019.  Rënie të theksuar kanë pasur edhe të ardhurat nga pushteti vendor, të cilat janë regjistruar në 4 miliardë nga 4.9 miliardë që ishin në të njëjtën periudhë të një vitit më parë.  Pozitivisht kanë ndikuar akciza dhe taksat nacionale, të cilat kanë pasur një rritje të lehtë.

FLASIN EKSPERTËT

Selami Xhepa: Nuk është moment për amnisti fiskale 

“Konteksti në të cilën ndodhet sot jeta ekonomike dhe shoqërore në vend, nuk mendoj se është një moment realisht i përshtatshëm për të ndërmarrë reforma apo masa të përmasave që përfshijnë një amnisti të kapitalit, së pari, dhe së dyti edhe në kontekstin e zhvillimeve normale kjo është një temë përsëri mjaft e debatueshme, për shkak të mënyrës me të cilën është realizuar disa herë në Shqipëri, duke filluar që nga viti 2012 dhe në vazhdimësi, gjë që i ka humbur edhe vetë kuptimin fjalës amnisti, sepse kjo lloj amnistie e bërë në mënyrë kaq frekuente, nuk është e gjendur në asnjë lloj manuali dhe në eksperiencën botëorre. Unë mendoj që edhe nëse do të kryhet, do të jetë krejtësisht e paefekshme për të realizuar qoftë shtimin e disa të ardhurave për buxhetin e shtetit dhe unë mendoj që ndoshta ky është motivi kryesor i qeverisë në këto momente, për shkak se të ardhurat buxhetore janë problematike dhe qeveria mendon që nëpërmjet kësaj mase do të mund të krijojë disa të ardhura më shum për buxhetin. Por edhe një herë e theksoj, mendoj që kjo nuk do të realizohet për shkak se eficensa e kësaj mase në kushtet kur realizohet është pothuajse zero. Së dyti, natyra e masave të kësaj natyre siç janë evazioni fiskal, kërkojnë një konsensus të gjerë politik, dhe në të gjithë eksperiencën botërore, në qoftë se të gjithë faktorët politikë dhe shoqëria nuk dakordësohen për këtë lloj faljele, sepse në fund të fundit është një falje që jep qeveria, nuk është një falje që mund ta bëjë qoftë edhe një forcë politike, kështu që mendoj që minohen apo cënohen ato që janë parimet e një politikbërjeje të sukseshme kur bëhet fjalë për masa të kësaj natyre. 

Adrian Civici: Për amnistinë duhen shumë garanci ligjore

“Në një kuptim të gjerë, i shërben pozitivisht ekonomisë për faktin se në situatën ku ne ndodhemi dhe me nevojat urgjente që kemi për investime, për financime, për likujditet, përgjithësisht amnistitë fiskale në kompleksitetin e tyre kanë edhe një element pozitiv që bëjnë të mundur përdorimin në ekonomi të shumave të konsiderueshme të parave që kanë qenë të fshehura apo të papërdorura deri tani, natyrisht një pjesë e tyre, me orgjinë të dyshimtë, por kjo do të varet nga procedura dhe kriteret me të cilat do të aplikohet amnistia fiskale. Natyrisht që momenti është pak i veçantë ose specifik kur është zgjedhur që të bëhet aministia fiskale sepse në fakt u lançua si ide që në muajin Shkurt përpara se të fillonte karantina që ne po vuajmë tani, por nga pikpamja e administratës fiskale, të gjitha amnistitë fiskale kanë një pikë që është pika më delikate e tyre por dhe më e rendësishme, ajo që quhet dita e nesërme, në sensin që gjithmonë paketat e amnistisë fisklale shoqërohen me paketa shumë të detajuara, shumë specifike përsa i përket ndryshimeve në administratën fiskale, në ligjet fiskale, në mënyrën se si do bëhet transaprenca fiskale që të nesërmen e realizimit të amnistisë, gjithçka të ndryshojë në favor të formalizimit të ekonomisë dhe pamundësisë për të bërë evasion fikcal, fshehje të të ardhurave ose element të kësaj natyre që përmban amnistia fiskale. Kështu që është e domosdoshme që krahas paketën për amnistinë fiskale të ketë garanci për një paketë tjetër të të gjithë përmirësimeve ligjore, institucionale që kanë të bëjnë me administrimin fiskal, probleme tatimore dhe deklarimit të të ardhurave”.

Dritan Shano: Qeveria s’ka kapacitete për të bërë amnisti

“Unë gjykoj që qeveria shqiptare nuk e ka kapacitetin e duhur në administratën tatimore për të gjurmuar para të krijuara në rrugë të paligjshme dhe për të garantuar që kjo do të jetë një herë e përgjithmonë. Përveç kësaj, mendoj që koha që parashikohet të zbatohet kjo amnisti, është shumë e gjatë. Amnistitë zakonisht kur bëhen, bëhen mbasi rrjeta është ngritur mjaft mirë dhe në një kohë mjaft të shkurtër. T’u japësh një vit, njerëzve të cilët u janë shmangur detyrimeve, kanë bërë para në mënyrë të paligjshme, është të tregosh që je bashkëpunëtor i tyre. Kjo është një.  E dyta. Kush përfiton nga kjo amnisti? Mendimi i kryeministrit se nga kjo amnisti do të përfitojnë emigrantët, për mendimin tim është i pavërtetë. Mendimi im se kush përfiton nga kjo amnisti, është se do të përfitojnë të njëjtët njerëz që kanë përfituar nga PPP-të, të njëjtët njerëz që kanë përfituar nga ligji për investimet strategjike, nga ligji për korporatën e investimeve, të njëjtët njerëz që përfitojnë nga prokurimet e drejtpërdrejta të qeverisë dhe ato grupe njerëzish që e kanë sjellë këtë qeveri në pushtet dhe e mbajnë atje, përfitojnë përmes dosjes 184 dhe asaj dosjes 339. Unë mendoj se përpara që qeveria shqiptare të bëjë një amnisti fiskale, ajo duhet të tregojë se është bashkëpunuese me biznesin, është bashkëpunuese me qytetarët, nuk ushtron dhunë ndaj tyre, pra ajo fraza e famshme që ndoshta e keni harruar, burg, burg, burg, duhet ndërtuar një sistem fiskal që nuk e çon ekonominë drejt informalitetit, si ky që ka tani”.

Zef Preçi: Kjo amnisti nuk i shërben as buxhetit e as biznesit

“Qeveria po risjell në vëmendje të opinionit tezën e amnistisë fiskale si një mjet që mund të shtojë disi të ardhurat buxhetore përmes një sistemi me tre shkallë. Në vlerësimin tim, sjellja e këtij debati nuk i shëben as shtimit të të ardhurave buxhetore dhe as klimës së biznesit në tërësi. Shfaqja në këtë kohë e teorisë apo tezës së amnistisë fiskale mendoj se nuk i shërben pikërisht angazhimeve të vendit për t’u mbrojtur nga aktivitetet kriminale. Përtej nevojës së ngutshme për para, përtej problematikës serioze që shfaq depresioni ekonomik, rënia ekonomike mbi 3 për qind është depresion dhe parashikimi më i parë dhe më optimist i FMN-së flet për 5 për qind rënie për 2020-ën, në një kohë që qeveria tani e zgjati dhe dy muaj të tjerët periudhën e karantinës, pra pezullimit të aktivitetit të një numri të madh të biznesve, do të thotë që përetj kësaj nevoje, hedhja e kësaj ideje përçon sinjale negative tek komuniteti i biznesit dhe grupet e vetme të interesuara për t’u përfshirë në këtë, janë pikërisht ata që kanë abuzuar me tatimet dhe taksat, ata që gjatë kësaj periudhe janë përfshirë në aktivitete të pastrimit të parave, dhe biznesi i ndershëm ka shqetësime të tjera që lidhen me riaktivizimin, që lidhen me vazhdimin e aktivitetit, që lidhen me përshtatjen ndaj efekteve të krizës, pra riorientinim e skemave të funksionimit të biznesit, të marrëdhënieve me partnerët perëndimor, etj. Kështu që kjo ide nuk besoj se i shëben klimës së biznesit në tërësi në vend, aq me pak mbushjes së arkës së boshatisur të shtetit”.

Elisabeta Dosku / SCAN

*Material i përgatitur nga portali SCAN. Ripublikimi mund të bëhet vetëm kundrejt citimit të autorësisë dhe burimit origjinal.